Przeczytaj
Biografia
W trakcie podróży Platon dotarł do Cyreny, Italii i prawdopodobnie do Egiptu, gdzie zapoznał się z poglądami eleatów i pitagorejczyków. Później przebywał w Syrakuzach, na Sycylii. Władzę sprawował tam Dionizjos I Starszy, którego Platon oskarżył o tyranię i musiał opuścić miasto. Gdy na tronie zasiadł Dionizjos Młodszy, Platonowi udało się zyskać jego przychylność. Niestety, niedługo później filozof został posądzony o spisek, mający na celu osadzenie na tronie Diona, i został wydalony z miasta. Trudne doświadczenia sprawiły, że Platon zraził się do czynnego uprawiania polityki i skupił się na teoretycznych rozważaniach najdoskonalszego ustroju państwowego, czego świadectwem są takie dzieła jak Państwo i Prawa.
Platon urodził się w 427 r. p.n.e. w Atenach, które od dziesięcioleci przeżywały okres swojej największej politycznej, intelektualnej i artystycznej świetności. Wcześnie zainteresował się filozofią, słuchał nauk heraklitejczyków, Protagorasa i innych sofistów, znał pisma Anaksagorasa. Jednakże największą jego młodzieńczą przygodą intelektualną było niewątpliwie spotkanie z Sokratesem, któremu towarzyszył przez kolejnych kilka lat. W 399 r. p.n.e. po śmierci Sokratesa Platon opuścił Ateny i rozpoczął okres wędrówek
Między pierwszym a drugim pobytem na Sycylii Platon powołał do istnienia w Atenach, w gaju Akademosa, pierwszą filozoficzną szkołę, tzw. Akademię. Nigdy nie założył rodziny, całą resztę życia poświęcił pracy nauczycielskiej, prowadzeniu wraz z uczniami badań naukowych i pisaniu dzieł filozoficznych. Zmarł w 347 roku p.n.e., w wieku 80 lat.
Platon jest uważany za fundatora zachodniej tradycji filozoficznej, myśli politycznej i za jedną z najważniejszych postaci tradycji intelektualnej. Jako pierwszy zainicjował nauczanie filozofii w ramach działalności akademickiej.
Najważniejsze dzieła
Dialogi Platona są zazwyczaj dzielone według kolejności powstawania:
Dialogi platońskie, chociaż są przede wszystkim dziełami filozoficznymi, odznaczają się wysokimi walorami literackimi a nawet poetyckimi. Platon często posługiwał się metaforami, porównaniami, symbolami i alegoriami, nierzadko też powoływał się na mity, co sprawia, że jego dzieła przyjęły bardzo atrakcyjną formę. Często bohaterem dialogów jest Sokrates, który staje się wyrazicielem poglądów samego Platona.
Dzieła Platona przechowane przez uczniów i następców w Akademii zachowały się prawdopodobnie w całości. Najobszerniejszy wykaz liczy 35 dialogów, z których kilka uchodzi za nieautentyczne, i zbiór listów.
Poglądy
Zagadnienia metafizyczne – teoria idei
Platon rozwijał zagadnienia metafizyczne, pytając o pojęcia, czyli nazwy tego, co istnieje. Zauważył, że człowiek poznaje świat za pomocą różnorodnych pojęć. Pragnął jednak ustalić odpowiedź na pytanie: czym są pojęcia?
Używamy pojęcia „piękno” i mówimy, że coś jest piękne: rzeźba, obraz, utwór muzyczny, pejzaż, ludzka twarz. Rzeczy, które nazywamy pięknymi, mogą to piękno utracić: dzieło sztuki może ulec zniszczeniu, pejzaż dewastacji, uroda przeminąć z wiekiem.
W swoich rozważaniach filozoficznych Platon podążał wytyczonymi przez Sokratesa ścieżkami. Sokrates pytał o to, czym jest dobro, cnota, dusza, starał się ustalić, co tak naprawdę ludzie rozumieją pod tymi pojęciami, następnie próbował stworzyć ich definicje.
Platon uważał, że oprócz zwykłych, przemijających rzeczy, istnieją byty niezmienne, niematerialne i wieczne, których nie można poznać w sposób bezpośredni. To do nich właśnie odnoszą się pojęcia. Byty będące przedmiotem pojęć ogólnych nazywał ideamiideami. Platon sformułował tezę o dualizmie świata, ponieważ uznał, że na całość rzeczywistości składają się dwa osobne światy:
świat rzeczy poznawany przez człowieka za pomocą zmysłów
oraz świat idei, istniejący poza czasem i przestrzenią, który można poznać poprzez pojęcia, czyli rozumowo.
Teoria Platona została określona jako idealizm obiektywny. Doskonałe idee to prawzory dla rzeczy istniejących realnie, które są niedoskonałe, gdyż powiązane są z materią. Świat realny jest odwzorowaniem świata idealnego. Przedmioty świata zmysłowo poznawalnego jedynie „uczestniczą” w świecie idei. Platon twierdził, że idee istnieją obiektywnie i niezmiennie, poza świadomością człowieka. Idee trwają niezależnie od tego, czy człowiek je poznaje i jak je poznaje, ale mogą zostać poznane tylko dzięki rozumowi.
Ilość idei jest nieskończona, ale panuje między nimi hierarchiczna relacja. Na samym szczycie Platon umieścił ideę Dobra, którą utożsamiał czasami z Bogiem. Idea Dobra w systemie idei stała się zasadą, źródłem i celem wszelkiego bytu. Platon przyrównywał ją do słońca, które „rzeczom widzialnym nie tylko widzialności dostarcza, ale i powstawania, i wzrostu, i pożywienia, choć ono samo nie jest powstawaniem”. Tak jak światło słoneczne sprawia, że przedmioty stają się widzialne i przez to poznawalne, tak samo idea Dobra umożliwia poznanie prawdy o bycie.
Zagadnienia antropologiczne – dualizm duszy i ciała
Słownik
(gr. anamnezis – przypomnienie) sposób poznania poprzez przypominanie sobie przez duszę idei; poznanie niezależne od doświadczenia zmysłowego
(gr. arete – dzielność, sprawność) cechy osobowe człowieka; jakości władz duszy; czynniki wewnętrzne usprawniające w realizacji dobra moralnego; kwalifikacje moralnego działania ludzkiego; sprawności (usprawnienia) do działania w kierunku dobra
(gr. demiurgos – artysta, twórca, rzemieślnik) istota boska stwarzająca świat materialny; może być rozumiany jako postać lub bezosobowa siła sprawcza; u Platona – boski budowniczy świata i siła sprawcza w filozofii przyrody
(gr. idea – kształt, wyobrażenie) byty poznawane rozumowo, niezmienne i wieczne, doskonałe i duchowe, będące prawzorami zmiennych rzeczy materialnych