Przeczytaj
Jak poprawnie odczytywać wyniki badań społecznych?
Dane liczbowe można zaprezentować na kilka sposobów. Dodatkowym utrudnieniem jest zrozumienie zależności między danymi liczbowymi a opisami, stanowiącymi kluczową część składową badań. Jak zatem podejść do badania, aby końcowe wnioski były zgodne z danymi?
Jeśli badania przeprowadzane były w kilku okresach, należy zwrócić uwagę na przebieg ewentualnych zmian oraz przepływ głosów. To sprawa kluczowa – w poszczególnych okresach respondenci zmieniają swoje poglądy i zazwyczaj całe badania mają charakter gry o sumie zerowej. To znaczy, że jeśli w jednym wskaźniku głosów ubywa, w innym (bądź w innych) musi przybywać. Nie jest to oczywiście do końca prawda, gdyż istnieje pewna grupa respondentów, którzy w określonych badaniach nie stanowią zaplecza badawczego, dystansując się od wyboru (Nie mam zdania, Trudno powiedzieć).
Klasycznym przykładem są badania dotyczące poparcia politycznego, w których może się okazać, że między poszczególnymi okresami badawczymi przybyło bądź ubyło głosów wszystkim ugrupowaniom. Czy jest to rzeczywiście możliwe? Tak, ponieważ mogli się uaktywnić respondenci dystansujący się do tej pory od wyrażania jakiegokolwiek poglądu. Dokonujące się zmiany w polityce mogły ich nakłonić do przełamania własnej niechęci i uaktywnienia się (choćby w kwestii wyrażenia takiej czy innej opinii)., Analiza tendencji Najtrudniejszą bodaj sprawą w analizie jest dostrzeżenie uwidaczniających się tendencji. Jeśli bowiem badania obejmują pewien okres (kilka miesięcy, a nawet lat), wtedy z danych można odczytać, jaki kierunek mają dokonujące się zmiany. Przykładem może być wzrost poparcia dla jakiejś sprawy i równoczesny spadek dla innej.
Tendencja może dotyczyć jednak nie tylko zmian w obrębie poszczególnych lat, ale także kategorii badawczych – osób w pewnym wieku, osób mieszkających w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców, osób o określonych poglądach politycznych itp. Skutkiem tego jest rzeczywiście skomplikowana struktura danych, w obrębie której trzeba zauważyć interesujące nas wskazania., Obliczanie wzrostu i spadku procentowego Jednym z najczęściej pojawiających się zadań odnoszących się do wyników badań sondażowych są te polegające na obliczaniu wzrostu i spadku procentowego jakiegoś wskazania.
Jeżeli dla przykładu obliczamy wzrost procentowy cen między okresem realizacji badań, nie sprawi nam to większego problemu. Mając dane z dwóch badań, gdzie w badaniu pierwszym cena danego artykułu wyniosła 50 zł, a w drugim 70 zł, wzrost procentowy wynosi 40%. Skąd to się wzięło?
Otóż 50 zł (czyli wartość wyjściowa) to 100%. Różnica między 50 a 70 to owo poszukiwane x, którego wartość nas interesuje, bo o tyle wzrosła cena. Pytamy jednak nie o wartość wyrażoną w złotówkach (20 zł), ale w procentach. Stąd musimy obliczyć, jaki procent z 50 zł stanowi 20 zł (czyli 40%).
Trochę trudniej będzie w postępowaniu odwrotnym, choć nasz poszukiwany x wyrażony w złotówkach nie zmieni się i wynosić będzie 20 zł. Jednak wtedy początkowe 100% to 70 zł, dla których owa zmiana stanowić będzie 28,5%., Zmiany udziału procentowego Jeżeli badanie dotyczy zmian udziału procentowego partii w zagospodarowaniu sceny politycznej, w całym postępowaniu kryje się pewna pułapka. Mamy bowiem do czynienia z „podwójnym oprocentowaniem”, gdzie znak procentów odnosi się zarówno do wartości bazowej, jak i poszukiwanej zmiennej.
Prześledźmy to na przykładzie: między dwoma okresami badań poparcie dla jakiejś partii wzrosło z 12 do 23%. Na pytanie: „O ile procent wzrosło poparcie dla tej partii?” najczęściej udzielana odpowiedź brzmi: o 11%, co niestety jest błędem.
Dlaczego? Gdyż pytanie o procenty nie odnosi się do zmian wyrażanych bezpośrednimi danymi, ale obrazującymi, o jaką część stanu początkowego powiększył się (lub pomniejszył) stan końcowy. W takim razie prawidłowa odpowiedź brzmi: o 91%.
Dla rozwiązania tego dylematu wartość bezpośrednio wyrażanych danych określa się mianem punktów procentowych, które przy obliczaniu zmian procentowych należy traktować jak zwykłe dane liczbowe.
Opisane powyżej zagadnienie może powodować niemałe zamieszanie, bo wartości wyrażane w procentach mogą radykalnie zmieniać odbiór określonej dynamiki zmian. Jeżeli bowiem wynik jednej partii wzrósł z 33 do 44%, a drugiej – z 2 do 6%, to na pierwszy rzut oka widać, komu wzrosło więcej i kto stanowi realną siłę na scenie politycznej. Istotne jest więc pytanie: więcej czego? Jeżeli bowiem zapytamy o procenty, wtedy poparcie dla pierwszej partii wzrosło o 33%, drugiej zaś – o 200%!, Kiedy 0% to 100%? Spadek wyrażony w procentach (nie w punktach procentowych), który sięga 0% (zera), zawsze jest maksymalny i wynosi 100%. Zatem jeśli poparcie dla ugrupowania spadło z 50 do 25%, to spadek wynosi 50%. Jeśli zaś z 1 do 0%, to spadek jest całkowity i wynosi 100%.
Ogólne zapoznanie się z materiałem
Najpierw należy zwrócić uwagę na takie kwestie, jak temat badania, zadane respondentom pytania, poszczególne opisy wykresu lub tabeli. Następnie przeanalizować wszelkie wyróżnione w badaniach kategorie, dla których wskazywane są dane zawarte w tabeli bądź pokazane na wykresie. Chodzi o takie kategorie, jak np. podział na grupy wiekowe, poziomy zainteresowań, płeć, przedziały cenowe itp.
Jeśli badania przeprowadzane były w kilku okresach, należy zwrócić uwagę na przebieg ewentualnych zmian oraz przepływ głosów. To sprawa kluczowa – w poszczególnych okresach respondenci zmieniają swoje poglądy i zazwyczaj całe badania mają charakter gry o sumie zerowej. To znaczy, że jeśli w jednym wskaźniku głosów ubywa, w innym (bądź w innych) musi przybywać. Nie jest to oczywiście do końca prawda, gdyż istnieje pewna grupa respondentów, którzy w określonych badaniach nie stanowią zaplecza badawczego, dystansując się od wyboru (Nie mam zdania, Trudno powiedzieć).
Klasycznym przykładem są badania dotyczące poparcia politycznego, w których może się okazać, że między poszczególnymi okresami badawczymi przybyło bądź ubyło głosów wszystkim ugrupowaniom. Czy jest to rzeczywiście możliwe? Tak, ponieważ mogli się uaktywnić respondenci dystansujący się do tej pory od wyrażania jakiegokolwiek poglądu. Dokonujące się zmiany w polityce mogły ich nakłonić do przełamania własnej niechęci i uaktywnienia się (choćby w kwestii wyrażenia takiej czy innej opinii).
Analiza tendencji
Najtrudniejszą bodaj sprawą w analizie jest dostrzeżenie uwidaczniających się tendencji. Jeśli bowiem badania obejmują pewien okres (kilka miesięcy, a nawet lat), wtedy z danych można odczytać, jaki kierunek mają dokonujące się zmiany. Przykładem może być wzrost poparcia dla jakiejś sprawy i równoczesny spadek dla innej.
Tendencja może dotyczyć jednak nie tylko zmian w obrębie poszczególnych lat, ale także kategorii badawczych – osób w pewnym wieku, osób mieszkających w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców, osób o określonych poglądach politycznych itp. Skutkiem tego jest rzeczywiście skomplikowana struktura danych, w obrębie której trzeba zauważyć interesujące nas wskazania.
Obliczanie wzrostu i spadku procentowego
Jednym z najczęściej pojawiających się zadań odnoszących się do wyników badań sondażowych są te polegające na obliczaniu wzrostu i spadku procentowego jakiegoś wskazania.
Jeżeli dla przykładu obliczamy wzrost procentowy cen między okresem realizacji badań, nie sprawi nam to większego problemu. Mając dane z dwóch badań, gdzie w badaniu pierwszym cena danego artykułu wyniosła 50 zł, a w drugim 70 zł, wzrost procentowy wynosi 40%. Skąd to się wzięło?
Otóż 50 zł (czyli wartość wyjściowa) to 100%. Różnica między 50 a 70 to owo poszukiwane x, którego wartość nas interesuje, bo o tyle wzrosła cena. Pytamy jednak nie o wartość wyrażoną w złotówkach (20 zł), ale w procentach. Stąd musimy obliczyć, jaki procent z 50 zł stanowi 20 zł (czyli 40%).
Trochę trudniej będzie w postępowaniu odwrotnym, choć nasz poszukiwany x wyrażony w złotówkach nie zmieni się i wynosić będzie 20 zł. Jednak wtedy początkowe 100% to 70 zł, dla których owa zmiana stanowić będzie 28,5%.
Zmiany udziału procentowego
Jeżeli badanie dotyczy zmian udziału procentowego partii w zagospodarowaniu sceny politycznej, w całym postępowaniu kryje się pewna pułapka. Mamy bowiem do czynienia z „podwójnym oprocentowaniem”, gdzie znak procentów odnosi się zarówno do wartości bazowej, jak i poszukiwanej zmiennej.
Prześledźmy to na przykładzie: między dwoma okresami badań poparcie dla jakiejś partii wzrosło z 12 do 23%. Na pytanie: „O ile procent wzrosło poparcie dla tej partii?” najczęściej udzielana odpowiedź brzmi: o 11%, co niestety jest błędem.
Dlaczego? Gdyż pytanie o procenty nie odnosi się do zmian wyrażanych bezpośrednimi danymi, ale obrazującymi, o jaką część stanu początkowego powiększył się (lub pomniejszył) stan końcowy. W takim razie prawidłowa odpowiedź brzmi: o 91%.
Dla rozwiązania tego dylematu wartość bezpośrednio wyrażanych danych określa się mianem punktów procentowych, które przy obliczaniu zmian procentowych należy traktować jak zwykłe dane liczbowe.
Opisane powyżej zagadnienie może powodować niemałe zamieszanie, bo wartości wyrażane w procentach mogą radykalnie zmieniać odbiór określonej dynamiki zmian. Jeżeli bowiem wynik jednej partii wzrósł z 33 do 44%, a drugiej – z 2 do 6%, to na pierwszy rzut oka widać, komu wzrosło więcej i kto stanowi realną siłę na scenie politycznej. Istotne jest więc pytanie: więcej czego? Jeżeli bowiem zapytamy o procenty, wtedy poparcie dla pierwszej partii wzrosło o 33%, drugiej zaś – o 200%!
Kiedy 0% to 100%?
Spadek wyrażony w procentach (nie w punktach procentowych), który sięga 0% (zera), zawsze jest maksymalny i wynosi 100%. Zatem jeśli poparcie dla ugrupowania spadło z 50 do 25%, to spadek wynosi 50%. Jeśli zaś z 1 do 0%, to spadek jest całkowity i wynosi 100%.
Czynniki wpływające na decyzje o dokonanym wyborze w wyborach samorządowych (CBOS, styczeń 2007)
W zadaniu prezentowany jest zespół czynników mających decydujący wpływ na decyzje wyborcze na szczeblu samorządowym. Pod uwagę bierze się powód, dla którego respondentrespondent zagłosował tak, a nie inaczej, a więc bada się, czym kierował się w momencie oddawania głosu na danego kandydata. Wyniki mogą być nie tylko ciekawe, ale i politycznie użyteczne. Jeżeli bowiem znane są motywacje wyborców, poszczególne sztaby mogą odpowiednio wykreować swoje wizerunki: albo ogniskując się wokół swoich liderów, albo wokół samych partii lub komitetów wyborczych.
Zapoznaj się z poszczególnych kategoriami danych przedstawionych w tabeli. Następnie odpowiedz na pytania:
Co w zaprezentowanych danych zwraca szczególną uwagę?
Czy występują jakieś istotne tendencjetendencje?
Które z wyników wyraźnie odróżniają się od innych?
Czy wśród wybieranych odpowiedzi są jakieś podobieństwa, które mogą mieć znaczenie dla uzyskanej z badania wiedzy?
Słownik
reakcja zbiorowości na zdarzenia, zjawiska wywołane działaniem władz, instytucji wchodzących w skład szeroko rozumianej sfery publicznej; najogólniej oznacza aprobatę lub dezaprobatę dla widocznych w przestrzeni publicznej stanowisk, zachowań artykułowaną przez jakąś część społeczeństwa, zbiorowości
jednostka różnicy między dwiema wartościami wyrażanymi w procentach; wykorzystywana w porównaniach, np. jeśli udział wyborców partii X w styczniu wyniósł 20%, a w lutym – 35%, to ten udział wzrósł o 15 punktów procentowych (a nie o 15%)
podmiot (najczęściej osoba, ale także podmiot prawny), który przekazuje dane do celów statystycznych; w badaniu sondażowym osoba wylosowana z populacji, która odpowiada na pytania wywiadu zadawane przez ankietera lub pytania ankiety (przez samodzielne wypisywanie odpowiedzi w formularzu)
różnica między dwiema wielkościami wyrażonymi w procentach, podawana w jednostkach: punkty procentowe (p.p.)
skłonność do zachowań określonego typu (niepojawiających się stale, ale co jakiś czas) albo zmieniające się stany rzeczy (np. pomiary wartości jakiejś cechy), które pozwalają prognozować stałą zmianę w czasie wartości tej cechy (np. tendencja malejąca lub rosnąca)
wybory członków organów jednostek samorządu terytorialnego: rad gmin (również rad miast na prawach powiatu), rad powiatów, sejmików województw oraz (od 2002) jednoosobowych organów wykonawczych gmin – wójtów, burmistrzów, prezydentów miast; przeprowadza się także wybory do rad dzielnic i osiedli