Anzelm z Canterbury Proslogion

RRzeNaFL3GD161

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Ukazany jest jego prawy profil. Mężczyzna jest lekko łysiejący. Jego włosy są siwe. Sięgają ramion. Na twarzy mężczyzny widoczne są liczne zmarszczki. Nos mężczyzny jest długi, lekko haczykowaty. Mężczyzna ma kilkudniowy zarost. Na ramionach mężczyzny spoczywa peleryna. Jest od spodu podbita futrem.

Wszystko prócz Ciebie można traktować nawet jako nieistniejące. Ty sam jesteś jedynie najprawdziwszy i dlatego posiadasz istnienie w stopniu najwyższym. Inne rzeczy są mniej prawdziwe i dlatego mniej istnieją. […] Jesteś czymś większym, niż mogę pomyśleć. […]
To, co jest większym, niż mogę pomyśleć, nie może być tylko w samym umyśle. Jeżeli zaś istnieje w samym umyśle, to mogę pomyśleć, że istnieje także w rzeczywistości, a istnieć w rzeczywistości to więcej, niż być tylko pomyślanym. Jeżeli to, co większym pomyśleć nie mogę, istnieje w samym umyśle, o tym mogę jednak pomyśleć coś więcej, że mianowicie istnieje także w rzeczywistości. A zatem: to, co większym pomyśleć nie mogę, mogę pomyśleć większym. Ale tak z pewnością być nie może. A zatem bez wątpienia istnieje rzeczywiście coś, co jest większym, niż mogę pomyśleć.

cytat 1 Źródło: Anzelm z Canterbury, Proslogion, tłum. W. Wypych. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej, s. 97.

św. Tomasz z Akwinu Summa teologii I

Pewne jest, bowiem i stwierdzone zmysłami, że niektóre rzeczy na tym świecie są w ruchu. Wszystko zaś, co się porusza, jest poruszane przez coś innego; nic bowiem nie porusza się, jak tylko o tyle, o ile jest w możności do rzeczy, względem której się porusza. Porusza się zaś coś, o ile jest w czynie; ruch zaś nie jest niczym innym, jak tylko wprowadzeniem czegoś z możności do czynu. Z możności zaś nie może być coś sprowadzone do czynu, jak tylko przez jakiś byt w czynie; tak jak ciepło w czynie; np. ogień sprawia, że drewno, które jest ciepłe w możności, staje się ciepłe czynnie i przez to porusza je i zmienia. [...] Jeśliby przeto rzecz, przez którą coś jest poruszane, poruszała się, to musi i ona sama być przez coś innego poruszana, a to znów przez coś innego. Tak zaś nie można postępować w nieskończoność, ponieważ w ten sposób nie byłoby pierwszego poruszającego, a przeto także i żadnego innego poruszającego. [...] Zatem musi się dojść do czegoś pierwszego poruszającego, które przez nikogo nie jest poruszane; a wszyscy rozumieją, że to jest Bóg.

cytat 2 Źródło: św. Tomasz z Akwinu, Summa teologii I. Cytat za: Barbara Markiewicz, Filozofia dla szkoły średniej, s. 101–102.

Richard Dawkins Bóg urojony

Pięć „dowodów” przedstawionych w XIII wieku przez Tomasza z Akwinu nie dowodzi niczego i bardzo łatwo wykazać [...] ich absurdalność. [...] Pierwsze trzy to w sumie jeden i ten sam argument przedstawiony na trzy różne sposoby i dlatego można traktować je łącznie. Wszystkie odwołują się do procedury zwanej w logice regressus ad infinitum: odpowiedź na pytanie wywołuje kolejne pytanie i tak w nieskończoność. [...]
Te trzy twierdzenia [dowód z istnienia ruchu, przyczyny sprawczej i z konieczności rzeczy] opierają się na idei regresu [do nieskończoności] i wywołują Boga, bowiem tylko on może go przerwać. Co z kolei wymaga przyjęcia nieuzasadnionego założenia, iż sam Bóg jest odporny na analogiczną procedurę. Ale nawet jeśli już zaakceptujemy taki  wątpliwy dość luksus, jakim jest wyciągnięcie, niczym z kapelusza, pewnego bytu zdolnego do przerwania regressus ad infinitum [...], to i tak nie ma najmniejszego powodu, by byt ów wyposażyć w przymioty, jakie zwykle przypisujemy Bogu: wszechmoc, wszechwiedzę, dobroć, stwórczość, [...] wysłuchiwanie modlitw, wybaczenie grzechów i czytanie w najgłębszych myślach.

cytat 3 Źródło: Richard Dawkins, Bóg urojony, s. 117–118.

Richard Dawkins Bóg urojony

Nawet ateista może wyobrazić sobie takie [jak Bóg św. Anzelma] najdoskonalsze ze wszystkich stworzeń (choć zaprzeczy jego istnieniu w realnym świecie). [...] Odczuwałbym automatyczną wręcz, głęboką podejrzliwość wobec jakiegokolwiek rozumowania prowadzącego do tak istotnych wniosków [jak uznanie istnienia Boga], które obywa się bez najmniejszego chociażby odniesienia do danych zaczerpniętych z zewnętrznego świata. [...]
Gdy mowa o obaleniu dowodu ontologicznego, zwykle wymienia się dwóch filozofów – Davida Hume’a (1711–1776) i Immanuela Kanta (1724–1804). [...] Amerykański filozof Norman Malcolm wyraził kantowskie zastrzeżenie w ten oto sposób: „teza, iż istnienie jest doskonałe, jest nieco dziwaczna. To ma sens – i jest prawdą – gdy stwierdzam, że mój przyszły dom będzie lepszy, jeśli jego mury będą pokryte warstwą izolacyjną, niż wówczas, gdy takiej izolacji nie będzie. Ale co to może znaczyć, gdybym powiedział, że dom będzie lepszy, jeśli będzie istniał, niż gdyby miało go w ogóle nie być.

cytat 4 Źródło: Richard Dawkins, Bóg urojony, s. 122–125.