Przeczytaj
Po przegranej z Rosją
Porażka Napoleona w wyprawie na Rosję zakończyła dobrą passę Wielkiej Armii, która do tej pory wydawała się niezwyciężona. Podczas kampanii w Rosji armia została zdziesiątkowana, dlatego uzupełniano ją niedoświadczonymi rekrutami. Państwa europejskie dostrzegły w słabości armii francuskiej szansę na pokonanie wspólnego wroga, jakim był Napoleon. Zawiązana została już szósta koalicja antyfrancuska, składająca się ostatecznie z Rosji, Prus, Austrii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Hiszpanii oraz Portugalii. Napoleon nie miał jednak zamiaru się poddawać. Powrócił do Paryża, skąd zajął się organizacją kolejnej armii. W maju 1813 r. w bitwach pod Lützen i Budziszynem Wielkiej Armii udało się pokonać wojska koalicji, co zaowocowało zawarciem rozejmu trwającego do sierpnia. Już wcześniej na stronę koalicji przeszły Prusy, utrzymująca pozory neutralności Austria również ostatecznie stanęła po stronie przeciwników Napoleona. Także sojusznicy cesarza francuzów spośród państw niemieckich gotowi byli na przejście na stronę koalicji. Polacy pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego pozostali jednak wierni Napoleonowi.
Wymień nazwę polskiego odznaczenia otrzymanego przez księcia Poniatowskiego, które widnieje na ilustracji.
Poniatowski w Księstwie WarszawskimKsięstwie Warszawskim sprawował funkcję ministra wojny i głównego dowódcy wojska. Książę, pomimo niepewności oraz otrzymania od Rosji propozycji przystąpienia do VI koalicji, nie opuścił Napoleona. Wątpliwości Poniatowskiego okazały się uzasadnione, ponieważ cesarz rozważał wyrażenie zgody na likwidację Księstwa Warszawskiego w celu zawarcia rozejmu z koalicją.
Odbudowa wojska Księstwa Warszawskiego
Odezwa księcia Józefa Poniatowskiego do żołnierzy Księstwa Warszawskiego z 9 stycznia 1813 rokuŻołnierze! W odezwie którą dziś do waszej podaję wiadomości, niosę wam najchlubniejszą, jedyną polskich rycerzy prawdziwie godną nagrodę, głos wdzięcznej Ojczyzny za zapewnioną na zawsze krwią waszą imienia Polaków sławę.
Otworzy się jeszcze męstwu waszemu pożądana do nabycia nowych w boju zasług pora. […] Wkrótce bracia wasi, powołani do świętego obowiązku stawienia się na obronę polskiej ziemi, ubiegać się będą o zaszczyt dzielenia z wami wojennych trudów, i zasłonienia wzrastających na nowo waszych zawiązek. Wkrótce liczne nowych wojowników hufce, […] dowiodą, że nie powierzchowność ani jednostajność stroju, lecz święta miłość Ojczyzny i odziedziczona od przodków waleczność, zrównały Polskiego Żołnierza z niezwyciężonemi pierwszego w świecie wojska rotami.
Indeks górny Jakie problemy w wojsku polskim wskazywał książę Poniatowski? Jaki widział sposób ich przezwyciężenia? Indeks górny koniecJakie problemy w wojsku polskim wskazywał książę Poniatowski? Jaki widział sposób ich przezwyciężenia?
Źródło: Odezwa księcia Józefa Poniatowskiego do żołnierzy Księstwa Warszawskiego z 9 stycznia 1813 roku, Warszawa 1813. Cytat za: polona.pl.
Armia Księstwa Warszawskiego została pośpiesznie odbudowana. Książę Poniatowski, zmuszony przez zbliżających się Rosjan do ucieczki z Warszawy, wymaszerował na czele wojsk polskich do Krakowa, gdzie przebywał do maja 1813 roku. Następnie armia Księstwa Warszawskiego udała się przez Czechy do Saksonii.
Bitwa pod Lipskiem
Po zakończeniu rozejmu Wielka ArmiaWielka Armia odnosiła jeszcze sukcesy, m.in. pod Dreznem i w ofensywie na Berlin, ale jednocześnie traciła żołnierzy, zarówno w trakcie walki, jak i ze względu na choroby i dezercjędezercję. Ostatecznie Napoleon zmuszony został do obrony. Zgromadził swoje siły pod Lipskiem w Saksonii. Tam w dniach 16–19 października doszło do tzw. bitwy narodówbitwy narodów.
Bitwa pod Lipskiem była największym starciem całego okresu wojen napoleońskich i największym w historii do czasu I wojny światowej. Łącznie wzięło w nim udział około 500 tys. żołnierzy. Naprzeciwko siebie stanęły dwie armie, w których walczyli ludzie wielu narodowości: Francuzi, Polacy, Austriacy, Rosjanie, Szwedzi, a także, stając po obu stronach konfliktu, Niemcy. Mimo początkowej przewagi Wielka Armia poniosła całkowitą klęskę z przeważającymi siłami koalicji i została zmuszona do odwrotu. Osłaniając wycofujące się wojska Napoleona, zginął książę Józef Poniatowski. Trzy dni przed śmiercią, 16 października 1813 r., został mianowany, jako jedyny obcokrajowiec w historii, marszałkiem Francjimarszałkiem Francji.
Louis Waizy Constant o bitwie pod Lipskiem w 1813 r.Nie było więc innego wyjścia, tylko odwrót. Nakazano go zatem; rozpoczął się nazajutrz, 19 października, po bitwie, w której trzysta tysięcy ludzi walczyło na śmierć i życie na przestrzeni tak małej, że liczącej nie więcej niż siedem, osiem mil w obwodzie. Przed odwrotem z Lipska Cesarz powierzył księciu Poniatowskiemu, który właśnie otrzymał buławę marszałka Francji, obronę jednego z przedmieść.
– Sire – rzekł książę – mam za mało ludzi.
– A więc będzie się pan bronił tymi siłami, jakie pan ma…
– Ach, Sire, nie cofniemy się. Gotowi jesteśmy polec za Waszą Cesarską Mość.Cesarz wzruszony tymi słowami rozwarł ramiona, a książę ze łzami w oczach rzucił się w jego objęcia. Była to scena pożegnania, a także ostatnia rozmowa księcia z Najjaśniejszym Panem; niebawem już bratanek ostatniego króla Polski znalazł równie chwalebną, jak pożałowania godną, śmierć w nurtach Elstery.
Indeks górny Jaki według autora tekstu był stosunek Napoleona do Poniatowskiego? Indeks górny koniecJaki według autora tekstu był stosunek Napoleona do Poniatowskiego?
Źródło: Louis Waizy Constant o bitwie pod Lipskiem w 1813 r. Cytat za: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, s. 58.
Bitwa pod Lipskiem pogrzebała szanse Napoleona na zwycięstwo z koalicją. Jego armia, wycofując się do Francji, odniosła jeszcze kilka zwycięstw, ale przewaga liczebna wojsk koalicji była zbyt wielka. Ostatecznie Napoleon zmuszony został do abdykacji w kwietniu 1814 roku.
Słownik
główne siły wojskowe Napoleona w jego licznych wyprawach wojennych
państwo polskie utworzone na mocy postanowień pokoju w Tylży z 1807 r., obejmowało swoim zasięgiem część ziem zaboru pruskiego oraz austriackiego, władcą księstwa był Fryderyk August I, król Saksonii
tytuł honorowy w wojsku francuskim nadawany dowódcom za wybitne zasługi; jedynym obcokrajowcem, któremu przyznano ten tytuł, był książę Józef Poniatowski
samowolna ucieczka z wojska, uchylenie się od obowiązku służby wojskowej
bitwa pod Lipskiem stoczona w dniach 16‑19 października 1813 r. pomiędzy Napoleonem i sprzymierzonymi wojskami a armią wojsk sprzymierzonych przeciw Francji, zakończona porażką wojsk francuskich
Słowa kluczowe
Napoleon, Józef Poniatowski, Wielka Armia, bitwa pod Lipskiem, 1813, epoka napoleońska
Bibliografia
R. Bielecki, Encyklopedia wojen napoleońskich, Warszawa 2001.
A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2011.
J. Nadzieja, Lipsk 1813, Warszawa 1998.
Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998.