Użytkowanie terenu to inaczej jego wykorzystanie przez człowieka poprzez zmianę środowiska naturalnegośrodowisko naturalne środowiska naturalnego i przystosowanie na potrzeby wykorzystania np. pod grunty orne czy zabudowę.
W niniejszym materiale zajmiemy się omówieniem czterech najważniejszych i najliczniejszych grup użytkowania terenu, którymi są zabudowa, obszary rolnicze, lasy oraz wody powierzchniowe.
R1FSD7PUxXr7f1
Mapa Polski z użytkowaniem terenu. Na mapie zaznaczono zabudowę, wody powierzchniowe, lasy, nieużytki, tereny rolnicze. Zabudowa: zaznaczono obszary głównie wokół dużych miast jak Warszawa, Poznań, Gdańsk, Łódź, Lublin, Białystok, Wrocław, a także znaczna część województwa śląskiego, małopolskiego, podkarpackiego. Wody powierzchniowe: głównie północna część Polski. Lasy: obszary w północno‑zachodniej części kraju, północno‑wschodniej części kraju, południowej i południowo‑wschodniej. Tereny rolnicze obejmują znaczną część kraju.
Użytkowanie terenu w Polsce
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., na podstawie danych z Geoportalu, licencja: CC BY-SA 3.0.
Analizując powyższą mapę, można zauważyć, że większa część naszego kraju użytkowana jest do celów rolniczych. Zabudowa mieszkalna skupia się głównie w pobliżu miast. Można zauważyć, że na południu Polski jest większy udział zabudowy mieszkalnej niż na północy. Większy udział w strukturze użytkowania terenu mają lasy na zachodzie i południowym wschodzie kraju.
R1bTBPrxF5g96
Wykres przedstawia strukturę użytkowania terenu. Pod uwagę wzięto użytki rolne, lasy, wody powierzchniowe, zabudowę w poszczególnych województwach oraz ogółem w Polsce. Polska: użytki rolne 61%, lasy 33%, wody powierzchniowe około 4%, zabudowa około 6%. Użytków rolnych jest najwięcej w województwach lubelskim i łódzkim - po 71%. Najwyższy procent lasów jest w województwie lubuskim - około 40%. W wodach powierzchniowych dominuje województwo warmińsko‑mazurskie około 7%. Zabudowa osiąga najwyższy udział procentowy na Śląsku - około 14%. Najmniej użytków rolnych jest procentowo w województwie lubuskim - około 41%. Najmniej lasów jest w województwach lubelskim, łódzkim, mazowieckim - po około 20%. Najmniej wód powierzchniowych dotyczy województw dolnośląskiego, lubelskiego, łódzkiego - po około 1%. We wszystkich województwach dominują użytki rolne, następnie lasy, zabudowa, najmniej procent zajmują wody powierzchniowe.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Analizując procentowy udział poszczególnych kategorii użytkowania gruntu, można zauważyć, że we wszystkich województwach z wyjątkiem lubuskiego, grunty orne zajmują 50% ogółu powierzchni. Lasy stanowią drugą co do wielkości kategorię i średnio zajmują 30% powierzchni. Największy udział zabudowy powierzchni występuje w województwie śląskim, około 15%. W Polsce średnio zabudowa nie przekracza 10% ogółu powierzchni. Największy udział wód powierzchniowych jest w województwie warmińsko‑mazurskim, pomorskim i zachodniopomorskim, około 5%. W innych województwach obszary te zajmują około 1% powierzchni terenu.
Polecenie 1
Korzystając z powyższych informacji nt. poszczególnych form użytkowania ziemi oraz dostępnych źródeł wiedzy, wyjaśnij przyczyny przestrzennego zróżnicowania procentowego udziału tych form.
R1cswZriqSiAC
(Uzupełnij).
R6CrOVwGzyOvb
Mapa Polski przedstawia udział użytków rolnych. Ponad 65% było w województwie lubelskim, mazowieckim i łódzkim. Od 60,1 do 65% było w województwie podlaskim, kujawsko‑pomorskim, wielkopolskim, opolskim, świętokrzyskim i małopolskim. Od 55,1 do 60% było w województwie dolnośląskim. Od 50,1 do 55% było w województwie podkarpackim, śląskim, warmińsko‑mazurskim i pomorskim. Poniżej 50% było w województwie lubuskim i zachodniopomorskim.
Udział użytków rolnych w strukturze użytkowania ziemi w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
R1HyiCH4mO7cj
Mapa Polski przedstawia udział gruntów ornych. Ponad 80% było w województwie kujawsko‑pomorskim, wielkopolskim i opolskim. Od 75,1 do 80% było w województwie pomorskim, zachodniopomorskim i łódzkim. Od 70,1 do 75% było w województwie lubelskim, świętokrzyskim, małopolskim, śląskim, dolnośląskim i lubuskim. Od 65,1 do 70% było w województwie warmińsko mazurskim i mazowieckim. Poniżej 65% było w województwie podlaskim i podkarpackim.
Udział gruntów ornych w strukturze użytków rolnych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
RZx6C6ryQfSNc
Mapa Polski przedstawia udział sadów. Powyżej 3% występuje w województwie mazowieckim i świętokrzyskim. Od 2,1 do 3% występuje w województwie łódzkim i małopolskim. Os 1,1 do 2% występuje w województwie lubelskim. Od 0,6 do 1% występuje w województwie podkarpackim, śląskim, dolnośląskim, wielkopolskim i kujawsko pomorskim. Poniżej 0,5% występuje w województwie opolskim, lubuskim, zachodniopomorskim, pomorskim, warmińsko mazurskim i podlaskim.
Udział sadów w strukturze użytków rolnych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
R1HL9uJvpyjmg
Mapa Polski przedstawia udział użytków zielonych. Powyżej 30% wystąpiło w województwie podlaskim. Od 25,1 do 30% wystąpiło w województwie warmińsko mazurskim i podkarpackim. Od 20,1 do 25% wystąpiło w województwie małopolskim, śląskim, dolnośląskim, lubuskim, mazowieckim. Od 15,1 do 20% wystąpiło w województwie lubelskim, świętokrzyskim, łódzkim, zachodniopomorskim, pomorskim. Poniżej 15% wystąpiło w województwie opolskim, wielkopolskim i kujawsko‑pomorskim.
Udział użytków zielonych w strukturze użytków rolnych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
RMziQwBBAXgiR
Mapa Polski przedstawia udział gruntów leśnych. Powyżej 40% wystąpiło w województwie lubuskim. Od 35,1 do 40% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim, pomorskim i podkarpackim. Od 30,1 do 35% wystąpiło w województwie małopolskim, śląskim, dolnośląskim, warmińsko mazurskim i podlaskim. Os 25,1 do 30% wystąpiło w województwie świętokrzyskim, opolskim, wielkopolskim. Poniżej 25% wystąpiło w województwie lubelskim, mazowieckim, łódzkim i kujawsko‑pomorskim.
Udział gruntów leśnych w strukturze użytkowania ziemi w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
R1IXTQvnV5492
Mapa Polski przedstawia udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. Powyżej 7% wystąpiło w województwie śląskim i dolnośląskim. Od 6,1 do 7% wystąpiło w województwie małopolskim i opolskim. Od 5,1 do 6% wystąpiło w województwie pomorskim, kujawsko pomorskim, wielkopolskim, mazowieckim i łódzkim. Od 4,1 do 5% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim, lubuskim, świętokrzyskim i podkarpackim. Poniżej 4% wystąpiło w województwie lubelskim, podlaskim i warmińsko‑mazurskim.
Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w strukturze użytkowania ziemi w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
RZWI1eQllpX9E
Mapa Polski przedstawia udział terenów mieszkaniowych. Powyżej 30% wystąpiło w województwie śląskim. Od 25,1 do 30% wystąpiło w województwie małopolskim i mazowieckim. Od 20,1 do 25% wystąpiło w województwie pomorskim, kujawsko‑pomorskim, wielkopolskim i łódzkim. Od 15,1 do 20% wystąpiło w województwie podkarpackim, świętokrzyskim, opolskim, dolnośląskim, lubuskim i warmińsko‑mazurskim. Poniżej 15% wystąpiło w województwie lubelskim, podlaskim i zachodniopomorskim.
Udział terenów mieszkaniowych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
Rf4093U6wHKDO
Mapa Polski przedstawia udział terenów przemysłowych. Powyżej 10% wystąpiło w województwie śląskim i dolnośląskim. Od 8,1 do 10% wystąpiło w województwie małopolskim i opolskim. Od 6,1 do 8% wystąpiło w województwie podkarpackim, świętokrzyskim, łódzkim, wielkopolskim, kujawsko‑pomorskim, pomorskim i zachodniopomorskim. Od 4,1 do 6% wystąpiło w województwie lubuskim, mazowieckim i lubelskim. Poniżej 4% wystąpiło w województwie warmińsko‑mazurskim i podlaskim.
Udział terenów przemysłowych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
RBYogaWbGTn2s
Mapa Polski przedstawia udział innych terenów zabudowanych i zurbanizowanych gruntów niezabudowanych. Powyżej 14% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim i pomorskim. Od 12,1 do 14% wystąpiło w województwie lubuskim, mazowieckim, łódzkim, śląskim i małopolskim. Od 10,1 do 12% wystąpiło w województwie warmińsko‑mazurskim, kujawsko‑pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim, opolskim, świętokrzyskim, podkarpackim i lubelskim. Poniżej 8% wystąpiło w województwie podlaskim.
Udział innych terenów zabudowanych i zurbanizowanych gruntów niezabudowanych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
R1VttK4aSmexI
Mapa Polski przedstawia udział terenów komunikacyjnych. Powyżej 70% wystąpiło w województwie podlaskim i lubelskim. Od 60,1 do 70% wystąpiło w województwie podkarpackim, warmińsko‑mazurskim i lubuskim. Od 50,1 do 60% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim, pomorskim, kujawsko‑pomorskim, wielkopolskim, mazowieckim, łódzkim, świętokrzyskim, dolnośląskim, opolskim. Od 40,1 do 50% wystąpiło w województwie małopolskim. Poniżej 40% wystąpiło w województwie śląskim.
Udział terenów komunikacyjnych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
Rx72J21AiEp73
Mapa Polski przedstawia udział terenów rekreacyjnych. Ponad 5% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim. Od 4,1 do 5% wystąpiło w województwie wielkopolskim. Od 3,1 do 4% wystąpiło w województwie pomorskim, kujawsko‑pomorskim, warmińsko‑mazurskim, małopolskim i podkarpackim. Od 2,1 do 3% wystąpiło w województwie lubelskim, mazowieckim, łódzkim i świętokrzyskim. Poniżej 2% wystąpiło w województwie podlaskim.
Udział terenów rekreacyjnych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
R1ZfyrFlTxhKy
Mapa Polski przedstawia udział użytków kopalnych. Ponad 3% wystąpiło w województwie świętokrzyskim, opolskim i dolnośląskim. Od 1,6 do 3% wystąpiło w województwie podlaskim, łódzkim i wielkopolskim. Od 1,1 do 1,5% wystąpiło w województwie warmińsko‑mazurskim, zachodniopomorskim, lubuskim i małopolskim. Od 0,6 do 1% wystąpiło w województwie pomorskim, mazowieckim, lubelskim, podkarpackim i śląskim. Poniżej 0,5% wystąpiło w województwie kujawsko‑pomorskim.
Udział użytków kopalnych w strukturze gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
ROr7bz4DDvoXc
Mapa Polski przedstawia udział gruntów pod wodami. Ponad 5% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim i warmińsko‑mazurskim. Od 3,1 do 5% wystąpiło w województwie pomorskim. Od 2,1 do 3% wystąpiło w województwie kujawsko‑pomorskim. Od 1,1 do 2% wystąpiło w województwie lubuskim, wielkopolskim, mazowieckim, podlaskim, opolskim, śląskim, małopolskim i podkarpackim. Poniżej 1% wystąpiło w województwie lubelskim, świętokrzyskim, łódzkim i dolnośląskim.
Udział gruntów pod wodami w strukturze użytkowania ziemi w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
RJN2TAEpW8WaD
Mapa Polski przedstawia udział pozostałych gruntów. Powyżej 3% wystąpiło w województwie zachodniopomorskim i warmińsko‑mazurskim. Od 2,1 do 3% wystąpiło w województwie podlaskim, pomorskim i kujawsko‑pomorskim. Od 1,6 do 2% wystąpiło w województwie lubuskim, wielkopolskim i śląskim. Od 1,1 do 1,5% wystąpiło w województwie dolnośląskim, łódzkim, mazowieckim, lubelskim i małopolskim. Poniżej 1% wystąpiło w województwie opolskim, świętokrzyskim i podkarpackim.
Udział gruntów pozostałych (użytków zielonych, nieużytków i terenów różnych) w strukturze użytkowania ziemi w 2018 r.
Źródło: BDL GUS, domena publiczna.
Słownik
PKOB (Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych)
PKOB (Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych)
stanowi usystematyzowany wykaz obiektów budowlanych, rozumianych jako produkty finalne działalności budowlanej; opracowana została na podstawie europejskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (CC), zgodnej z zaleceniami Narodów Zjednoczonych; PKOB służy potrzebom statystyki działalności budowlanej, sporządzania sprawozdań budowlanych, spisów budowli i mieszkań, statystyki cen obiektów budowlanych oraz rachunków narodowych; ponadto służy do klasyfikowania obiektów budowlanych; może być ona stosowana w trakcie zmiany zastosowania, renowacji, wyburzania, modernizacji obiektu budowlanego (stat.gov.pl).
środowisko naturalne
środowisko naturalne
inaczej środowisko przyrodnicze, z ekologicznego punktu widzenia jest to całokształt powiązanych ze sobą elementów otoczenia organizmów (abiotyczne i biotyczne)