Przeczytaj
Układ limfatyczny człowieka
Naczynia limfatyczne
Układ limfatyczny rozpoczynają naczynia limfatyczne, które w sąsiedztwie naczyń włosowatych zbierają nadmiar krążącego między komórkami płynu tkankowego. Płyn międzykomórkowy, który dostał się do naczyń limfatycznych nazywamy limfą (chłonką). Składem przypomina osocze krwi. Limfa zawiera więcej limfocytów niż krew i tak jak ona może krzepnąć dzięki fibrynogenowifibrynogenowi.
Naczynia limfatyczne mają podobny schemat budowy jak naczynia krwionośne żylne. Ze względu na to, że transportowana przez nie chłonka płynie pod małym ciśnieniem, ich ściany są cieńsze od żył i zaopatrzone w częściej występujące zastawki. Skurcz obecnych w ścianach komórek mięśniowych pomaga tłoczyć chłonkę, a zastawki wymuszają ruch limfy w jednym kierunku – do serca.
Włosowate naczynia limfatyczne w tkankach
Najcieńsze naczynia limfatyczne – włosowate – są ślepo zakończone i docierają do przestrzeni międzykomórkowych w tkankach wszystkich układów, z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego.
Dlaczego znajomość naczyń i węzłów chłonnych oraz kierunków odpływu chłonki jest ważna?
Wiedza na ten temat pozwala na określenie możliwości wystąpienia zmian nowotworowych, gdyż większość nowotworów rozprzestrzenia się właśnie drogami chłonnymi. Jeśli znany jest sposób zaopatrzenia chłonką danego narządu i/lub układu objętego nowotworem, można przewidywać, w jaki sposób może dojść do przerzutu nowotworowego. Aby wyeliminować taką możliwość, gdy lekarze onkolodzy usuwają nowotwór, wycinają także okoliczne węzły chłonne. Badają również bardziej odległe węzły chłonne, które bezpośrednio łączą się drogami chłonnymi ze zmienionym nowotworowo miejscem. Robią to, aby wyeliminować postęp choroby nowotworowej.
Narządy limfatyczne
Narządy limfatyczne dzielimy na centralne i obwodowe. Grasica i szpik kostny to narządy centralne. Do narządów obwodowych należą grudki chłonnegrudki chłonne, śledzionaśledziona, migdałkimigdałki i węzły chłonnewęzły chłonne.
Grudki chłonne
Są skupiskiem tkanki łącznej siateczkowej (limfatycznej), w oczkach której znajdują się limfocyty. Występują w ścianie przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i narządów moczowo-płciowych. Grudki chłonne mogą zanikać, a ich obecność zależy od rożnych procesów zachodzących w danym narządzie czy miejscu. Na przykład ich duże skupiska występują w gardle dzieci w czasie trwającego tam stanu zapalnego górnych dróg oddechowych. W miarę zdrowienia i wzrostu odporności struktury te zanikają – dziecko w wieku pozaszkolnym już ich praktycznie nie ma.
Duże skupisko grudek chłonnych znajduje się w ścianie wyrostka robaczkowego. Stąd też wyrostek nazywany jest często "migdałkiem jelitowym”, zwalczającym dostające się do przewodu pokarmowego szkodliwe substancje i ciała obce.
Stosunkowo duże skupiska tkanki łącznej siateczkowej tworzą największy narząd układu limfatycznego – śledzionę.
Śledziona
W gęstej siateczce tkanki limfatycznej śledziony znajdują się wyspecjalizowane komórki, które na drodze fagocytozy pożerają zużyte erytrocyty. Śledziona jest również ważnym narządem krwiotwórczym. Namnażają się tu limfocyty i monocyty, które po osiągnięciu dojrzałości dostają się do krwi. W okresie życia płodowego narząd ten produkuje też erytrocyty.
Ściany śledziony zaopatrzone są w mięśnie gładkie, co pozwala na jej rozciąganie i gromadzenie krwi (śledziona stanowi ważny magazyn krwi w naszym organizmie). W stanach zwiększonego zapotrzebowania organizmu na krew, np. podczas intensywnego wysiłku fizycznego, skurcz mięśni powoduje szybkie wyrzucenie zgromadzonej krwi do krwioobiegu.
Węzły chłonne
Ulokowane są wzdłuż naczyń limfatycznych na drodze przepływu krwi, we wszystkich narządach wewnętrznych oraz tworzą skupiska m.in. w okolicach stawów, na granicy między głową a szyją, szyją a tułowiem oraz kończynami a tułowiem. Przepływając przez węzły, limfa zbiera limfocyty powstałe w szpiku kostnym. Węzły chłonne pełnią funkcję filtrów, dzięki budującej je tkance siateczkowej, która wychwytuje obce i szkodliwe substancje znajdujące się w chłonce. Toksyny, pozostawione przez wyłapywane bakterie, wywołują stany zapalne i obrzęki węzłów chłonnych.
Migdałki
Są to duże skupiska tkanki limfatycznej. Leżą w tylnej części gardła. To położenie pozwala im na zwalczanie ciał obcych i szkodliwych substancji dostających się do organizmu drogą oddechową, powietrzną i z krwią. Oprócz tego wytwarzają przeciwciała i limfocyty, które przekazują następnie do krwi.
Grasica
Jest ona dobrze rozwinięta u dzieci, po czym od 18. roku życia (po osiągnięciu dojrzałości płciowej) zaczyna zanikać. Grasica odgrywa istotną rolę w tworzeniu systemu obronnego ustroju, tzw. bariery immunologicznej. Dodatkowo w grasicy powstają i dojrzewają limfocyty T. Należy do centralnych narządów limfatycznych, podobnie jak szpik kostny.
Szpik kostny czerwony
Jest miejscem powstawania elementów morfotycznych krwi, takich jak erytrocyty, leukocyty (w tym limfocyty), trombocyty. Dojrzewają w nim limfocyty B.
Krążenie limfy
Limfa, krążąc w naczyniach limfatycznych, przepływa przez węzły i grudki chłonnegrudki chłonne rozproszone po całym ciele. Drobne naczynia limfatyczne łączą się w coraz większe i odprowadzają limfę do dwóch dużych przewodów chłonnych: prawego (zbierającego limfę z górnej prawej połowy ciała) i przewodu piersiowego (zbierającego limfę z górnej lewej połowy ciała i partii dolnych). Oba przewody uchodzą do dużych żył w pobliżu serca.
Schemat krążenia limfy
limfalimfa w naczyniach limfatycznych → węzły i grudki chłonne → przewód chłonny prawy i przewód piersiowy → główne naczynia żylne (najczęściej żyła podobojczykowa lewa)
Do naczyń chłonnych z okolic jelita zbierane są duże ilości tłuszczów. To one nadają limfie charakterystyczne żółtawe zabarwienie.
Słownik
białko włókienkowe z grupy globulin; jest syntetyzowane w wątrobie, występuje w osoczu krwi; bierze udział w procesie krzepnięcia przechodząc pod wpływem enzymu trombiny w fibrynę
narząd układu limfatycznego i dokrewnego, w którym dojrzewają limfocyty T
rozsiane po organizmie narządy układu limfatycznego; składają się z tkanki limfoidalnej otoczonej torebką łącznotkankową
przesącz osocza krwi, który z przestrzeni międzykomórkowych dostał się do naczyń limfatycznych
zbudowane z grudek chłonnych narządy limfatyczne występujące w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła; są miejscem powstawania limfocytów oraz pełnią funkcję ochronną; u człowieka wyróżnia się migdałki parzyste – migdałki podniebienne i migdałki trąbkowe, oraz migdałki nieparzyste – migdałek językowy i migdałek gardłowy
największy narząd układu limfatycznego, w którym powstają limfocyty, a giną erytrocyty i trombocyty
narządy limfatyczne, w których są wychwytywane i niszczone czynniki chorobotwórcze znajdujące się w limfie