Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest państwem czterech narodów. Choć najliczniejszym i dominującym z nich są Anglicy (stanowią większość obywateli kraju), a duża część mieszkańców określa się mianem Brytyjczyków, na wyspach brytyjskich żyją również społeczności, które mają charakter mniejszości narodowych - są to Szkoci, Walijczycy oraz Irlandczycy.

Państwo brytyjskie istnieje od 1707 r. (Akt o Unii doprowadził wówczas do zjednoczenia Anglii i Szkocji, zaś w roku 1800 państwo to powiększyło się o Irlandię). Grupy mniejszościowe zachowały jednak swoją odrębność kulturową (w znacznie mniejszym stopniu - językową). W 1998 r. władze brytyjskie przeprowadziły reformę ustrojową państwa, określaną mianem dewolucji. Walia oraz Szkocja uzyskały wówczas swoje autonomiczne organy (przede wszystkim parlamenty), które mogły odtąd decydować na szczeblu regionalnym o  takich kwestiach, jak edukacja, kultura czy ochrona zdrowia. W Irlandii Północnej z kolei zostało zawarte w 1998 r. Porozumienie Wielkopiątkowe. Zakończyło ono trwający od kilku dekad konflikt między miejscowymi Brytyjczykami a Irlandczykami. Jednym z jego rozstrzygnięć było ustanowienie autonomicznego Zgromadzenia - organu ustawodawczego, który uzyskał prawo decydowania o wewnętrznej polityce Irlandii Północnej, z uwzględnieniem interesów obu zwaśnionych stron.

R1HM2xmfd9xVL
Mural propagujący pokój oraz poszanowanie praw dwóch grup religijnych i narodowościowych w Belfaście w Wielkiej Brytanii. Jakiej narodowości i religii są walczące ze sobą od lat grupy?
Źródło: domena publiczna.

Różnorodność etniczna i religijna Wielkiej Brytanii jest również skutkiem kolonialnej przeszłości tego państwa. Imperium brytyjskie rozciągało się na rozległych obszarach Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu, Australii i Ameryki Północnej. Jego stopniowemu rozpadowi towarzyszyły migracje miejscowej ludności do metropolii.

Mniejszości w Wielkiej Brytanii

RanxTo89SzLyi1
Jedna z ulic w mieście York w północnej Anglii otrzymała nazwę na cześć unii między państwami i narodami. Czy wiesz, między jakimi?
Źródło: domena publiczna.

Dziś Wielka Brytania jest prawdziwą mozaiką różnorodnych grup narodowych i etnicznych. Należą do nich osoby mieszkające tu od kilku pokoleń, a pochodzące z byłych kolonii, jak np. Hindusi czy Pakistańczycy. Są również potomkowie imigrantów, którzy przybyli z krajów Azji, Afryki czy z Karaibów w poszukiwaniu pracy czy wykształcenia (np. duża grupa Chińczyków). Kolejną grupę tworzą oficjalnie uznane mniejszości narodowe, a wśród nich Szkoci, Walijczycy oraz Irlandczycy.

Po upadku imperium kolonialnego Wielka Brytania zmieniła się i poczyniła znaczne postępy w promowaniu wielokulturowego społeczeństwa. Mniejszości narodowe i etniczne w tym kraju pozostają jednak w nieproporcjonalnym stopniu dotknięte ubóstwem, rasizmem i wykluczeniem społecznym. Podkreślają to zgodnie raporty m.in. Komisji Równości i Praw Człowieka.

RVb2iNLECuzoN
Wykres kołowy Grupy etniczne w Wielkiej Brytanii. Lista elementów:
  • biali; Wartość: 87,17; Udział procentowy: 87,4%
  • Hindusi; Wartość: 2,3; Udział procentowy: 2,3%
  • Pakistańczycy; Wartość: 1,6; Udział procentowy: 1,6%
  • Bengalczycy; Wartość: 0,71; Udział procentowy: 0,7%
  • Chińczycy; Wartość: 0,69; Udział procentowy: 0,7%
  • Azjaci (inni); Wartość: 1,36; Udział procentowy: 1,4%
  • Afrobrytyjczycy; Wartość: 3,01; Udział procentowy: 3%
  • grupy mieszane; Wartość: 1,98; Udział procentowy: 2%
  • inni; Wartość: 0,92; Udział procentowy: 0,9%
Oprac. na podst. Grupy etniczne w Wielkiej Brytanii, Spis Powszechny 2011 r.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Normy międzynarodowe określające prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania zobowiązana jest do przestrzegania zasad i ustaleń przyjętych w ramach międzynarodowej ochrony praw człowieka. Jako członek Rady Europy musi także respektować normy prawa europejskiego w tym zakresie.

Deklaracja Organizacji Narodów Zjednoczonych

W 1992 r. ONZ przyjęła deklarację, w której znalazł się cały katalog praw przysługujących przedstawicielom mniejszości narodowych, a wśród nich prawo do zachowania odrębnej kultury, własnych praktyk religijnych, swobodnego posługiwania się swoim językiem, zakładania stowarzyszeń czy kontaktowania się z innymi członkami grupy, również tymi spoza granic danego państwa.

R4Meym0igkIFK1
Nazwa miejscowości w języku walijskim wraz z angielskim tłumaczeniem
Źródło: domena publiczna.

Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych

Konwencja ta została sporządzona 1 lutego 1995 r. w Strasburgu, a ratyfikowana przez Wielką Brytanię 15 stycznia 1998 r. Rząd brytyjski uznał narodynaródnarody szkocki, walijski, irlandzki i kornwalijski za mniejszości narodowe, których członkom na mocy tej konwencji przysługują następujące prawa:

R1LQ4Z3IRH7Fh1
Logo parlamentu walijskiego z podpisem w językach walijskim i angielskim
Źródło: domena publiczna.
  • swoboda decyzji o traktowaniu ich jako osoby należące bądź nienależące do mniejszości (art. 3.1);

  • równość wobec prawa oraz jednakowa ochrona prawa i zakaz dyskryminacji (art. 4.1);

  • uzewnętrznianie własnej religii lub przekonań, w tym wolność zakładania instytucji, organizacji i stowarzyszeń religijnych (art. 8);

  • wolność wyrażania opinii i dostęp do środków masowego przekazu (art. 9);

  • swobodne używanie języka mniejszości zarówno prywatnie, jak i publicznie (art. 10);

  • używanie własnych nazwisk i imion w języku mniejszości oraz ich oficjalne uznanie (art. 11.1);

  • zakładanie i prowadzenie własnych, prywatnych instytucji oświatowych i szkoleniowych (art. 13.1);

  • nauka własnego języka mniejszości (art. 14.1);

  • uczestnictwo w życiu kulturalnym, społecznym i gospodarczym oraz współdecydowanie w sprawach publicznych (art. 15);

  • zakaz relokacji (art. 16).

Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych (1992 r.)

RbmWyixnxK1AO1
Mapa polityczna Europy. Legenda:
  • ratyfikowano konwencję; Elementy: Hiszpania, Wielka Brytania, Węgry, Norwegia, Niemcy, Niderlandy, Polska, Austria, Słowacja, Słowenia, Czechy, Dania, Szwecja, Szwajcaria, Chorwacja, Finlandia, Ukraina, Rumunia, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, , Cypr, Armenia, Luksemburg
  • nie ratyfikowano konwencji; Elementy: Portugalia, Irlandia, Belgia, Rosja, Turcja, Litwa, Łotwa, Estonia, Grecja, Bułgaria, Albania, Gruzja, Azerbejdżan
  • podpisano, ale nie ratyfikowano; Elementy: Francja, Włochy, Islandia, Mołdawia, Macedonia Północna
  • poza Radą Europy; Elementy: Białoruś, Svalbard i Jan Mayen
Kolorem ciemnozielonym zaznaczono kraje, które ratyfikowały konwencję.
Oprac. na podst.: European Charter for Regional or Minority Languages, wikipedia.org [online, dostęp: 30.04.2020].
R1KECqjCtHXX41
Logo parlamentu Szkocji z podpisem w językach angielskim oraz szkockim
Źródło: domena publiczna.

Konwencja ta uznaje języki regionalne i mniejszościowe za wyraz bogactwa kulturowego, postuluje ich promowanie i ochronę oraz ułatwianie ich stosowania w życiu publicznym. Państwa ratyfikujące zobowiązały się do zapewnienia odpowiednich środków do nauczania języków regionalnych i mniejszościowych oraz badań nad nimi. Karta została ratyfikowana przez Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii w 2001 r. i rozszerzona o terytorium wyspy Man w roku 2003. Na jej mocy za języki mniejszości narodowych i etnicznych, którym przysługują szczególne prawa, uznano:

  • irlandzki;

  • szkocki (lowland scots);

  • kornwalijski;

  • ulsterski;

  • szkocki gaelicki (galijski);

  • walijski;

  • manx gaelicki (galijski).

R12rRsdRuUgmA
Mapa przedstawiająca zasięg użytkowania języków celtyckich na Wyspach Brytyjskich i w północnej Francji
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

akulturacja
akulturacja

przyjmowanie przez jednostkę wzorców kulturowych z otaczającej ją kultury innej niż własna

asymilacja
asymilacja

przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie i przyswojenie jej kultury

dewolucja
dewolucja

szczególny rodzaj decentralizacji, polegający na przekazaniu organowi pochodzącemu z wyborów na danym obszarze kraju funkcji wykonawczych, dotąd wykonywanych przez ministrów i Parlament Zjednoczonego Królestwa (np. Parlamentowi Szkocji w Edynburgu); władza jest jednak przeniesiona (devolved), a nie oddana, a władzę suwerenną dalej zachowuje Parlament Westminsterski

integracja społeczna
integracja społeczna
integracja społeczna

działania na rzecz poprawy ważnych aspektów życia społecznego osób należących do mniejszości, w szczególności warunków bytowych oraz dostępu do systemu oświaty, rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, a także opieki zdrowotnejIndeks górny 2integracja społecznaIndeks górny 2

mniejszości
mniejszości
mniejszości

grupy ludności osiadłe w danym państwie i najczęściej posiadające jego obywatelstwo, różniące się od pozostałej ludności cechami antropologicznymi, pochodzeniem etnicznym, językiem, kulturą, religią itd., mające poczucie własnej odrębności (świadomość narodowa) i własne interesy polityczne, społeczne i kulturalneIndeks górny 2mniejszościIndeks górny 2

naród
naród

ogół mieszkańców pewnego terytorium mówiących jednym językiem, związanych wspólną przeszłością oraz kulturą, mających wspólne interesy polityczne i gospodarcze

tożsamość narodowa
tożsamość narodowa

zbiór przekonań, postaw i emocji, który zostaje ukształtowany w związku z poczuciem więzi z narodem opartej na wspólnocie, pochodzeniu i wspólnocie ziemi

ulsterski
ulsterski

dialekt języka szkockiego (lowland scots) używany przez potomków szkockich osadników w Irlandii Północnej