Przeczytaj
Typy nadwrażliwości
Obserwujemy wzrost liczby osób cierpiących na nadwrażliwość lub alergię. Wiele składników pokarmowych, pyłków roślin oraz substancji chemicznych, powoduje wtórną odpowiedź immunologicznąwtórną odpowiedź immunologiczną. Powstałe w jej wyniku reakcje określane są jako stan wypaczonej odpowiedzi immunologicznej. Konsekwencją jest uszkodzenie tkanek oraz zapoczątkowanie stanu chorobowego. Odpowiedź ta określana jest jako nadwrażliwość. Według klasyfikacji, którą stworzyli angielscy immunolodzy, Philip Gell i Robin Coombs, wyróżnia się cztery typy nadwrażliwości:
- Nazwa kategorii: nadwrażliwość
- Nazwa kategorii: typu I
- Nazwa kategorii: reakcje antygenu, przeciwciała IgE, wydzielanie mediatorów (np. histaminy, leukotrienów)
- Nazwa kategorii: alergie Koniec elementów należących do kategorii reakcje antygenu, przeciwciała IgE, wydzielanie mediatorów (np. histaminy, leukotrienów)
- Nazwa kategorii: typu II
- Nazwa kategorii: reakcje cytotoksyczne, przeciwciała IgG i IgM, niszczenie komórek krwi lub narządów
- Nazwa kategorii: choroby autoimmunizacyjne, odrzucanie nadostre przeszczepu Koniec elementów należących do kategorii reakcje cytotoksyczne, przeciwciała IgG i IgM, niszczenie komórek krwi lub narządów
- Nazwa kategorii: typu III
- Nazwa kategorii: odkładanie kompleksów antygen-przeciwciało i uszkodzenie tkanek
- Nazwa kategorii: choroba posurowicza Koniec elementów należących do kategorii odkładanie kompleksów antygen-przeciwciało i uszkodzenie tkanek
- Nazwa kategorii: typu IV
- Nazwa kategorii: reakcje komórkowe, wydzielanie cytokin prowadzące do uszkodzenia tkanek
- Nazwa kategorii: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry Koniec elementów należących do kategorii reakcje komórkowe, wydzielanie cytokin prowadzące do uszkodzenia tkanek
- Elementy należące do kategorii nadwrażliwość
- Elementy należące do kategorii typu I
- Elementy należące do kategorii reakcje antygenu, przeciwciała IgE, wydzielanie mediatorów (np. histaminy, leukotrienów)
- Elementy należące do kategorii typu II
- Elementy należące do kategorii reakcje cytotoksyczne, przeciwciała IgG i IgM, niszczenie komórek krwi lub narządów
- Elementy należące do kategorii typu III
- Elementy należące do kategorii odkładanie kompleksów antygen-przeciwciało i uszkodzenie tkanek
- Elementy należące do kategorii typu IV
- Elementy należące do kategorii reakcje komórkowe, wydzielanie cytokin prowadzące do uszkodzenia tkanek
Termin alergia został wprowadzony w 1906 roku przez austriackiego naukowca i pediatrę, Clemensa von Pirqueta. Pochodzi z języka greckiego i jest połączeniem wyrazów: allos, oznaczającego zmieniony oraz ergon, czyli reakcja.
Określenie alergia było dotychczas stosowane, jako zamienna nazwa nadwrażliwości. Obecnie termin ten jest wykorzystywany do określania nadwrażliwości typu I. Reakcje, biorące w niej udział, występują natychmiast po kontakcie z czynnikiem alergennym i spowodowane są połączeniem antygenów z przeciwciałami IgE.
Reakcja alergiczna może mieć podłoże zarówno genetyczne jak i środowiskowe. Wyróżnia się w niej dwie fazy – fazę uczuleniową i fazę alergizacji.
Faza uczuleniowa: pierwszy kontakt z czynnikiem alergennym prowadzi do pobudzenia limfocytów B i powstania komórek plazmatycznych, które produkują przeciwciała IgE. Następnie przeciwciała łączą się z receptorami komórek tucznychkomórek tucznych.
Faza alergizacji: następuje po ponownym kontakcie z czynnikiem alergennym. IgE, związane z komórkami tucznymi, rozpoznają i wiążą alergen. Sąsiadujące cząsteczki IgE łączą się ze sobą krzyżowo, indukując uwalnianie mediatorów zapalenia (np. histaminyhistaminy, leukotrienówleukotrienów). Proces ten spowodowany jest degranulacjądegranulacją ziarnistości, występującej w komórkach, co prowadzi do powstania objawów alergicznych.
Odpowiedź alergiczna w rzadkich przypadkach może prowadzić do powstania zagrażającej życiu reakcji, nazywanej wstrząsem anafilaktycznym. Powstaje ona w wyniku degranulacji ziarnistości komórek tucznych, podczas której nadmiernie wydzielana jest histamina, powodująca gwałtowne rozszerzenie naczyń krwionośnych. W konsekwencji gwałtownie obniża się ciśnienie krwi, dochodzi do zaburzenia cyrkulacji krwi i obumierania komórek i tkanek.
Reakcje, określane jako nadwrażliwość typu II, charakterystyczne są w przypadku chorób autoimmunizacyjnychchorób autoimmunizacyjnych i podczas nadostrego odrzucania przeszczepównadostrego odrzucania przeszczepów. Polegają one na niszczeniu komórek obcych (np. transfuzja krwi niezgodna z układem ABOukładem ABO; krew grupy A trafia do pacjenta z krwią grupy 0) lub zmienionych antygenowo w wyniku zakażenia wirusowego lub bakteryjnego. Niszczenie komórek, podczas nadwrażliwości typu II, zależy od przeciwciał (IgG i IgM), cytotoksyczności komórkowej lub przeciwciał, a także od limfocytów T, makrofagów i neutrofilów.
Nadwrażliwość typu III, związana jest z tworzeniem się i odkładaniem w tkankach kompleksów antygen‑przeciwciało. W reakcjach nadwrażliwości typu III uczestniczą przeciwciała IgA, IgG i IgM oraz aktywowane są reakcje zapalne. Ponadto uczestniczą w nich komórki układu odpornościowego, takie jak: neutrofile, bazofile i płytki krwi, które odpowiedzialne są za niszczenie tkanek. Komórki te wydzielają mediatory, dzięki którym wzmaga się odkładanie kompleksów antygen‑przeciwciało. Przykładem nadwrażliwości typu III jest choroba posurowicza, która występuje po podaniu człowiekowi obcego gatunkowo białka np. końskiej surowicy przeciwtężcowej.
Nadwrażliwość typu IV obejmuje przede wszystkim reakcje komórkowe. Uczestniczą one w niektórych chorobach spowodowanych zakażeniami bakteryjnymi (np. gruźlica), grzybicznymi (np. kandydoza) czy wirusowymi (np. świnka). Reakcje na antygen występują najczęściej po 24‑48 godzinach.
Najczęstszą formą nadwrażliwości typu IV jest alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Spowodowane jest ono długotrwałym kontaktem z alergenem (np. nikiel, chrom), którego obecność powoduje aktywacje komórek Langerhansakomórek Langerhansa i limfocytów T. W wyniku niszczenia naskórka powstają grudki wysiękowe.
Czynniki powodujące nadwrażliwość i alergie
Nadwrażliwości i alergie są powodowane przez substancje lub cząsteczki, zwane alergenami. Najczęściej mają one 10 000 − 40 000 Da (jednostka masy cząsteczkowej, zdefiniowana jako 1/12 masy atomu węgla). Ich immunogenność - zdolność substancji lub cząsteczki do pobudzania układu odpornościowego podczas reakcji obronnej - oraz zdolność przenikania przez błony śluzowe, związana jest z rozmiarem cząsteczki. Reakcje alergiczne mogą zostać wywołane poprzez kontakt z alergenem (spożycie, dotyk lub na drodze wziewnej).
Grupa czynników | Droga wnikania | Przykłady alergenów |
|---|---|---|
wziewne |
|
|
pokarmowe |
|
|
kontaktowe |
|
|
inne |
|
|
Słownik
choroby, podczas których reakcje układu immunologicznego prowadzą do niszczenia własnych komórek i tkanek
gwałtowne uwalnianie zawartości ziarnistości np. mediatorów zapalnych
czynnik zapalenia alergicznego; powoduje wzrost przepuszczalności naczyń włosowatych. Spowodowane przez nią zmiany prowadzą do powstania objawów takich jak: kichanie, katar, łzawienie
komórki dendrytyczne naskórka; odgrywają decydującą rolę w pobudzaniu limfocytów
komórki tkanki łącznej, które zawierają substancje czynne biologicznie np. histaminę, heparynę; wywołują miejscową reakcją alergiczną oraz uczestniczą w wytwarzaniu nabytej odporności
czynniki zapalenia alergicznego; powodują skurcz mięśni gładkich
odpowiedź immunologiczna biorcy przeszczepu; pojawia się zwykle kilka minut po przeszczepie; spowodowana jest obecnością antygenów dawcy; prowadzi do zniszczenia przeszczepianego narządu
układ grupowy krwi, w niej znajdują się naturalne przeciwciała, zwalczające antygeny, których nie ma w krwinkach biorcy
odpowiedź immunologiczna, wywołana powtórnym kontaktem z antygenem