Przeczytaj

Odbudowa Królestwa Polskiego i plany koronacji.

Po podporządkowaniu sobie dwóch kluczowych dzielnic – Małopolski i Wielkopolski – książę WładysławWładysław ŁokietekWładysław rozpoczął starania o królewską koronację. Jego pozycja rosła, a świeccy i duchowni dostojnicy otaczali go wsparciem. O tym, jak postrzegany był wówczas Łokietek, dowiedzieć się można z fragmentu średniowiecznego zapisu:

Władysław Łokietek

Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej
Spośród duchowych darów cnót trzem zajaśniał wspaniale ponad ludzkie pojęcie, mianowicie nadzwyczajną dobrocią, ponieważ nikogo nie kazał wydawać na stracenie, chyba z konieczności, nieocenioną pokorą, tak, iż zupełnie nie wiedział, co to jest wyniosłość i pycha, niewypowiedzianą cierpliwością, nie potrafił bowiem żadną miarą mścić się za doznaną krzywdę, raczej okazywał się względem krzywdzicieli bardzo ludzkim, zawsze mając dla nich łagodne oblicze.
historia Polski Źródło: Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej, t. II, oprac. Benon Miśkiewicz, Gerard Labuda, Poznań 1967, s. 216.

Władysław Łokietek uważany był za szlachetnego boskiego wybrańca i wielu wiązało z nim nadzieję na odbudowanie rozbitego kraju. W 1318 r. doszło do dwóch zjazdów – w SulejowieSulejówSulejowie oraz w Pyzdrach. Władysław wraz z możnymi, rycerstwem i biskupami opracował petycję do Stolicy Apostolskiej, w której postulował uznanie prawa do korony polskiej. Następnie wysłał do AwinionuAwinionAwinionu posłów, którzy negocjowali w tej sprawie. Kwestia koronacji nie była dla papieża jednoznaczna. W tym samym czasie pretensje do polskiego tronu zgłaszał bowiem czeski król Jan LuksemburskiJan LuksemburskiJan Luksemburski, a głowa Kościoła nie stanęła zdecydowanie po jednej ze stron.

Początkowy etap starań o koronę opisywał w 1926 r. historyk Stanisław Zachorowski:

Jan Luksemburski

Roman Grodecki, Stanisław Zachorowski Dzieje Polski średniowiecznej. Tom pierwszy do roku 1333
Z wielkim prawdopodobieństwem można przypuszczać, że myśl koronacji mógł podsunąć Jakub ŚwinkaJakub ŚwinkaJakub Świnka, duchowy twórca koronacji Przemysła II i główny propagator idei narodowego zjednoczenia polski w oparciu o Kościół. Kiedy ta śmierć (1315?) przecięła pasmo dni zasłużonego starca, spadkobiercą jego planów poczuł się jego następca na stolicy gnieźnieńskiej, arcybiskup Borysław, który nawet po wyborze wyjechał na dwór awinioński, aby osobiście sprawę popierać. Kiedy tam umarł (początek 1317), zamianowany po nim przez papieża arcybiskupem gnieźnieńskim Janisław (listopad 1317) nie omieszkał zajmować się planem koronacyjnym i zapewne przywiózł z sobą do Polski (wiosna 1318) opinie i zapatrywanie papieża i kierowników polityki papieskiej. W Awinionie zasadniczo nie sprzeciwiano się koronacji, ale w zamian za przyzwolenie papieskie domagano się, aby Łokietek załagodził spór z Janem MuskatąJan MuskataJanem Muskatą, do czego wzywały go osobne pisma papieskie z r. 1317, aby nie czynił trudności ustanowieniu w Polsce trybunałów inkwizycyjnych, które by miały za zadanie wytępienie pojawiających się także w Polsce herezji […], a wreszcie, aby uregulowano na nowo sposób opłaty świętopietrza celem powiększenia dochodów Kamery apostolskiej, płynących z tego źródła.
Dzieje Polski Źródło: Roman Grodecki, Stanisław Zachorowski, Dzieje Polski średniowiecznej. Tom pierwszy do roku 1333, oprac. Jerzy Wyrozumski, Kraków 1995, s. 395–396.

Jan Muskata

Jakub Świnka

R1DrzECuFgZNO

Zdjęcie przedstawia budynek kościoła. Wykonany on został z kamienia. widoczne są witraże, wieża dzwonnica, na szczycie której znajduje się krzyż. — Romański kościół pod wezwaniem św. Tomasza Kantuaryjskiego na terenie opactwa w Sulejowie. Miasto znajduje się obecnie w województwie łódzkim i jest położone 15 km od Piotrkowa Trybunalskiego. 20 – 23 czerwca 1318 roku odbył się w nim wiec rycerstwa, na którym zdecydowano o wysłaniu do papieża prośby o koronację Łokietka. Prawa miejskie Sulejów uzyskał w połowie XIII wieku, a potwierdził je w 1308 r. właśnie Władysław Łokietek. Miejscowość była wówczas prywatną własnością zakonu cystersów, którzy wiedli surowe życie - zajmowali się głównie uprawą ziemi i hodowlą zwierząt.
Źródło: Mathiasrex, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

O ustaleniach, jakie podjęto na zjazdach i w odpowiedzi na papieskie żądania, w swojej pracy Stanisław Zachorowski pisze dalej:

Roman Grodecki, Stanisław Zachorowski Dzieje Polski średniowiecznej. Tom pierwszy do roku 1333
W czerwcu 1318 r. na dwu zjazdach, w Sulejowie i w Pyzdrach, Łokietek radził z dostojnikami nad tymi sprawami, uczyni zadość wszystkim żądaniom Stolicy Apostolskiej, pogodził się z Muskatą, dopuścił do Polski inkwizytorów i obiecał pomoc ramienia świeckiego w tępieniu heretyków oraz zamienił sposób płacenia świętopietrza, przekształcając je w opłaty od rodzin na pogłówne, po denarze od głowy. Na zjeździe sulejowskim ułożono też listy i supliki do stolicy apostolskiej w sprawie koronacji i wybrano poselstwo, które miało osobiście przypilnować w Awinionie tej doniosłej sprawy. Skład poselstwa nie jest znany, wiadomo, że na jego czele stanął biskup kujawski GerwardGerwardGerward, wypróbowany i wierny przyjaciel Łokietka, a nadto dzielny i zręczny dyplomata.
Dzieje Polski Źródło: Roman Grodecki, Stanisław Zachorowski, Dzieje Polski średniowiecznej. Tom pierwszy do roku 1333, oprac. Jerzy Wyrozumski, Kraków 1995, s. 395–396.

Gerward

Stanowisko Jana XXIIJan XXIIJana XXII w sprawie koronacji. Bulla papieża z 1319 r.

Biskupa Gerwarda czekało bardzo trudne zadanie. Musiał nie tylko w odpowiedni sposób zatroszczyć się o interes zasłużonego dla Polski księcia Władysława, lecz także odepchnąć konkurentów i wrogów. Na drodze do likwidacji rozbicia stawali zarówno wrogowie Polski jak i wszyscy, którzy mogli stracić w momencie umocnienia kraju królewską koronacją. Bardzo aktywni na tym polu byli na przykład knujący ciągłe intrygi Krzyżacy.

RopLttinEzjDk

Obraz przedstawia portret papieża, mężczyzny w średnim wieku. ma na sobie pomarańczowe szaty i mitrę. W ręku trzyma księgę. na rysunku widnieje również napis Jan 26, 1316 rok. — Papież Jan XXII. XIV-wieczna miniatura pochodzi ze zbiorów ikonograficznych muzeum Palais du Roure w Awinionie. Od 1316 roku na czele Kościoła stał Jan XXII. Papież ten, tak jak jego poprzednik, Klemens V oraz następcy: Benedykt XII, Klemens VI, Innocenty VI i Urban V, rezydował w Awinionie. Z racji francuskiego pochodzenia papieże ci często wykorzystywani byli politycznie przez królów Francji. W Kurii Papieskiej dochodziło do walk o wpływy między francuską większością a kardynałami z Włoch. Zamieszanie przyczyniło się do tego, że w Kościele szerzyły się symonia, nepotyzm, rozwiązłość i brak dyscypliny.
Jak Twoim zdaniem zaistniała sytuacja wpływała na autorytet papiestwa wśród ówczesnych chrześcijan?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Jan XXII

R12D4riAf5CZu

Zdjęcie przedstawia pieczęć biskupa. Ma ona eliptyczny kształt. W jej centrum widoczna jest postać biskupa trzymającego pastorał. Na krawędzi pieczęci znajdują się różne inskrypcje. — Pieczęć biskupa włocławskiego Gerwarda (?–1323), którego starania doprowadziły do uznania przez papieża Jana XXII prawa Władysława Łokietka do korony polskiej. Gerward po śmierci Wacława II w 1305 r. związał się z Łokietkiem, cały czas go wspomagając. Dzięki Gerwardowi ranga biskupstwa we Włocławku wzrosła i aż do rozbiorów Polski pozostawało ono drugim w hierarchii ważności (tuż po krakowskim) biskupstwem metropolii gnieźnieńskiej. Biskup Gerward pochowany został w Awinionie.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

O stanowisku kurii papieskiej wobec koronacji Władysława Łokietka informuje nas bulla papieża Jana XXII z 1319 r. Mowa w niej także o roszczeniach Jana Luksemburskiego do korony polskiej – jako spadku po Przemyślidach. Papież nie chcąc narazić się potężnemu królowi czeskiemu, uchylił się od ostatecznej decyzji co do koronacji. W dokumencie zalecił, by czynić tak, aby swoje prawa zachować i cudzych nie naruszyć. Stwierdził, że luksemburskie roszczenia (pomimo ich słabych podstaw prawnych) odnoszą się do wielkopolskiego terytorium, które obejmowało królestwo Przemysła II. Pośrednio uznał prawa Łokietka, przyjmując, że koronacja w Krakowie nie naruszy praw Jana Luksemburskiego. Panowie polscy potraktowali słowa papieża jako brak sprzeciwu wobec przedstawionej prośby i rozumieli jako możliwość podjęcia działań w kierunku koronacji.

Ry1ObvOKohIAJ

Zdjęcie przedstawia katedrę na Wawelu. Jej budynki łączą w sobie style architektoniczne gotycki, renesansu, baroku, romański. Widoczne są dwie niższe wieże z kopułami, które zwieńczone są krzyżami. Jedna z nich jest pozłacana. Dalej widoczna jest wyższa wieża, a tuż za nią najwyższa. ta przy ozdobiona jest czterema rzeźbami, znajdującymi się u jej podstawy. na pierwszym planie widoczny jest rynek, po którym chodzą ludzie oraz Sukiennice. — Katedra na Wawelu. Tutaj koronowany został Władysław Łokietek i tutaj znajduje się jego grobowiec, ufundowany przez syna Kazimierza Wielkiego.
Nagrobek Łokietka jest pierwszym nagrobkiem królewskim wzniesionym w tym miejscu. Zastanów się, w jakim stylu został wybudowany?
Źródło: Zygmunt Put, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Regalia – insygnia królewskieInsygnia koronacyjneinsygnia królewskie

RrMD6sxB1NUt5

Na zdjęciu widoczna jest korona królewska. na jej szczycie znajduje się krzyż. Korona składa się z kilku diademów. Obręcz korony wysadzana jest kamieniami szlachetnymi: szmaragdami, rubinami diamentami oraz perłami. — Po częściowym zjednoczeniu ziem w 1320 r. na koronację Łokietka wykonano nowy zestaw regaliów. Powstała wówczas m.in. korona koronacyjna zwana oficjalnie koroną uprzywilejowaną lub oryginalną (łac. *corona privilegiata*, *corona originalis*), a potocznie koroną Chrobrego. Na ilustracji replika wykonana w XXI w.
Źródło: Gryffindor, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

RxxpqeT46Lp89

Na zdjęciu znajduje się grot włóczni świętego Maurycego. Według tradycji, grot włóczni jest przecięty na wylot i kryje w sobie gwóźdź z krzyża, na którym ukrzyżowano Jezusa Chrystusa. Grot ma kształt trójkątny. W górnej części wygląda jakby żelazny był przewiązany kilkakrotnie srebrnym drutem. w środkowej części znajduje się jednolita osłona gwoździa. W dolnej części ponownie widoczne są przewiązania drutem. — Włócznia św. Maurycego - Święta Lanca Cesarska. Kopia włóczni przechowywana jest od XII w. w skarbcu katedralnym na Wawelu jako relikwia. Otrzymał ją Bolesław Chrobry na zjeździe gnieźnieńskim od cesarza Ottona III . Do naszych czasów zachował się jedynie grot. Nie była nigdy wykorzystana podczas koronacji, jednak w czasie rozbicia dzielnicowego traktowano ją jako symbol zjednoczonych ziem polskich.
Zastanów się i odpowiedz jakie znaczenie dla chrześcijan ma włócznia, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, iż według tradycji, w jej grocie znajduje się gwóźdź z krzyża Jezusa Chrystusa?
Źródło: René Hanke, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

R8DQj9SeygU0r

Na zdjęciu znajduje się miecz koronacyjny królów polskich. Jest on umieszczony w szklanej gablocie. Na pochwie miecza widnieje Godło Polski. Na rękojeści znajdują się liczne zdobienia symbolami Baranka Bożego, uskrzydlonego byka Łukasza Ewangelisty, uskrzydlonego lwa Św. Marka, winoroślą, symbolem orła, anioła, oraz inskrypcja. Tuż przy rękojeści znajduje się niewielki otwór w powierzchni miecza, to właśnie ta szczerba jest podstawą nazwy miecza. — Szczerbiec – miecz koronacyjny królów polskich. Jeden z najcenniejszych polskich zabytków Jedyne zachowane insygnium koronacyjne dynastii Piastów. Legenda głosi, że Bolesław Chrobry wyszczerbił go na Złotej Bramie podczas wyprawy na Kijów w 1018 r. W rzeczywistości badania wskazują, że pochodzi on z XII lub XIII w. i stał się insygnium koronacyjnym dopiero w czasach Władysława Łokietka.
Źródło: metal.beast, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.0.

Słownik

Awinion

Miasto na południu Francji; od 1309 r. Awinion stał się siedzibą papieży, rezydowali w niej Klemens V, Jan XXII, Benedykt XII, Klemens VI, Innocenty VI, Urban V i Grzegorz XI; Okres kierowania Kościołem z Francji nazywany jest “niewolą awiniońską” i przypadł na lata 1309‑1377**;** podczas rewolucji francuskiej uchwałą Zgromadzenia Konstytucyjnego Awinion został przyłączony do Francji; w latach 1378–1408 w Awinionie rezydowali także antypapieże

Korona Chrobrego

korona uprzywilejowana (corona privilegiata); najważniejsze insygnium koronacyjne królów polskich, symbol mistycznego pochodzenia władzy od Boga i suwerenności Królestwa Polskiego, a także wierności monarchy prawu Rzeczypospolitej i jego obowiązków wobec państwa i poddanych; powstała na koronację Władysława Łokietka

Sulejów

miasto w powiecie piotrkowskim, województwie łódzkim; wielkim wydarzeniem w historii miasta był wiec, który odbył się 20‑23 czerwca 1318 r., uroczyście przyjęto na nim warunki papieskie i uchwalono wznowienie Królestwa Polskiego; wystosowano prośbę do papieża Jana XXII, aby wyraził zgodę na koronację Władysława Łokietka; zniszczenia podczas potopu szwedzkiego spowodowały upadek miasta

Szczerbiec

miecz koronacyjny królów Polski, jeden z najważniejszych zabytków przechowywany w Skarbcu Koronnym w Zamku Królewskim na Wawelu. Z mieczem związanych jest wiele opowieści i legend. Jedna z nich mówi o tym, iż miecz należał do pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego, który miał uderzyć nim w Złotą Bramę podczas zdobywania Kijowa w 1018 r. Przedmiotowi przypisywano boską moc

Insygnia koronacyjne

inaczej regalia królów polskich, na które składała się korona, berło, jabłko oraz miecz.Były oznakami godności i władzy królewskiej. Używano ich podczas ceremonii koronacyjnych. Do najważniejszych polskich insygniów koronacyjnych należy Korona Chrobrego (tzw.korona uprzywilejowana)oraz miecz Szczerbiec (kojarzone z ceremonią koronacyjną Władysława Łokietka) a także korona królowych (insygnium koronacyjne królowych,wykonana na koronację Jadwigi Kaliskiej, żony Władysława Łokietka)

Słowa kluczowe

Zjednoczenie ziem, koronacja, Władysław Łokietek, Wacław II, Kraków, Pomorze Gdańskie, Krzyżacy, Jan XXII, szczerbiec

Bibliografia

R. Grodecki, Stanisław Zachorowski, Dzieje Polski średniowiecznej. Tom I do roku 1333, Kraków 1995.

Poczet królów i książąt polskich, pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1978.

T. Biber, A. i M. Leszczyńscy, Tajemnice władców Polski, Poznań 2006.

T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1999.

J. Wyrozumski. Wielka historia Polski. Dzieje Polski piastowskiej (VIII w.- 1370), Kraków 1999.

J. Topolski, Zarys dziejów Polski, Warszawa 1986.

Wprowadzenie

Audiobook