Susza

Susza jest naturalnym procesem, który w każdej chwili, gdzieś na Ziemi występuje. Czy jednak zawsze, widząc pozbawione wody krajobrazy, mamy do czynienia z suszą?  Okazuje się, że pojęcie to nie jest wcale tak jednoznaczne, jak mogłoby się wydawać. Przyjmuje się, że susza to okres, w którym występuje brak opadów atmosferycznych lub ich niedobór, w porównaniu ze średnimi wartościami charakterystycznymi dla wielolecia. Długotrwały deficyt opadów może niekiedy prowadzić nawet do wyczerpania zasobów wodnych dorzecza. W różnych rejonach świata susza ma jednak różne oblicza. W strefach suchych klimatów, np. klimatu podrównikowego, dla którego charakterystyczne jest występowanie pory deszczowej i suchej, może pojawić się po długim, kilkumiesięcznym okresie bezopadowym, natomiast w klimacie równikowym wilgotnym zapoczątkowuje ją już kilkutygodniowy brak opadów. Dla mieszkańców Iquique, miasta w północnym Chile, leżącego na zachód od Pustyni Atakama, gdzie roczna suma opadów atmosferycznych nie przekracza 1 mm, a ostatnie, większe opady wystąpiły w  pierwszych latach XX wieku, susza ma więc inny wymiar niż np. dla mieszkańców López de Micay, miasta w Kolumbii, gdzie roczna suma opadów sięga 13 tys. mm. Z tego względu analizując występowanie suszy na świecie konieczne jest rozróżnienie stanu suszy, która ma charakter przejściowy, od stanu suchości środowiska występującego w sposób ciągły.

RgSZR5kMG2cQQ1

Fotografia przedstawia płaski teren. Gleba jest spękana. Rosną na niej niewysokie krzewy.

Występowanie suszy związane jest na ogół z długotrwałą, antycyklonalną (wyżową) cyrkulacją powietrza, charakterystyczną dla klimatu panującego w danej strefie albo związaną z anomaliami pogodowymi.

Deficyt opadów występuje np. w klimacie podrównikowym charakteryzującym się cyklicznym występowaniem pory suchej i pory wilgotnej. Może pojawiać się także  w granicach innych stref klimatycznych, również tych wilgotnych, na obszarach o szczególnym położeniu terenowym. Dzieje się tak choćby w strefie wpływu zimnych prądów morskich (zachodnie wybrzeże Chile, pustynia Atakama) lub na terenach położonych w cieniu opadowym wielkich pasm górskich (Azja Środkowa, Pustynia Gobi, półpustynne stepy Mongolii). W obszarach tych okresowy lub trwały niedobór wody jest stałą cechą, a więc nie występuje tu susza, tylko suchość środowiska. Natomiast przyczyną susz mogą być coraz częściej występujące anomalie pogodowe i związane z nimi obniżone sumy opadów. Jednym ze zjawisk, które owe anomalie powoduje jest zjawisko El NiñoEl NiñoEl Niño, wywołujące susze np. w zwykle wilgotnych rejonach Azji południowo‑wschodniej, północnej i południowej Australii, a nawet wschodniej Tasmanii.

R1SR66if6kY4R

Na mapie kolorami zaznaczono anomalie pogodowe wywołane przez El Niño w zimie 2018/2019. "Sucho" zaznaczono na następujących obszarach: pas na Oceanie Spokojnym pomiędzy Zwrotnikiem Raka a równikiem, susza obejmuje północny rejon Australii oraz Gujanę, Surinam i północną część Brazylii. El Niño niesie ciepło i wilgoć na Oceanie Spokojnym w rejonie równika, a deszcze we wschodniej Argentynie, w Urugwaju, w południowej części Brazylii, w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych oraz na pograniczu Kenii, Tanzanii i Demokratycznej Republiki Konga. Obszar ciepły i suchy to południowo-wschodnie rejony Afryki wraz z Madagaskarem oraz Indonezja. Rejony ciepłe to południowo-wschodnie rejony Brazylii, zachodnia część Kanady, północno-wschodnia część USA (rejon jeziora Ontario) łącząca się ze wschodnim obszarem Kanady, wschodnie obszary Chin oraz Japonia, niemal całe Indie, południowe Chiny, Półwysep Indochiński. El Niño jest przyczyną chłodu i wilgoci na południu Stanów Zjednoczonych, obejmuje część Meksyku i Zatoki Meksykańskiej.

R1X9XgN9yTeCV

Na mapie różnymi kolorami zaznaczono anomalie pogodowe wywołane przez El Niño od czerwca do sierpnia 2019 roku. El Niño niesie wilgoć na równiku na Oceanie Spokojnym, na zachodzie Chile, w USA w stanach takich jak: Utah, Idaho, Wyoming, Oregon, Waszyngton. Obszary ciepłe to południowo-wschodnia Brazylia, pas na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej (Peru, Chile). Ciepło i susza obejmują Amerykę Środkową (bez Meksyku). Susza obejmuje centralne i południowe Indie, Indonezję wraz z Australią bez zachodnich obszarów. W północno-wschodniej Australii oraz we wschodniej części Indonezji jest chłodno i sucho.

Susza postępuje powoli, obejmuje obszary o powierzchni od kilku tysięcy kilometrów kwadratowych do dużych części kontynentu i może trwać od tygodni do wielu lat. Dlatego tak trudno jest jednoznacznie określić jej początek i koniec. Zwykle zaczyna się po długim okresie niedoboru opadów, występującym w połączeniu ze zwiększonym parowaniem z powodu wysokich temperatur. To z kolei powoduje zmniejszenie dostępności wody w glebie oraz prowadzi do obniżenia poziomu wód gruntowych i rzek w wyniku zmniejszonego zasilania.

Wyróżnia się trzy, następujące po sobie rodzaje suszy:

• susza atmosferyczna (meteorologiczna), powodowana przez długotrwały brak lub niedobór opadów, któremu towarzyszy wysoka temperatura powietrza oraz mała wilgotność; występowaniu suszy atmosferycznej sprzyja napływ ciepłych i suchych mas powietrza, charakterystyczny dla wyżowej cyrkulacji atmosferycznej; susza atmosferyczna może trwać od kilku miesięcy do nawet lat;

• susza glebowa, wywołana przez niedostateczną zawartość wody w gruncie przy jednoczesnym dużym parowaniu (ewapotranspiracjiewapotranspiracjaewapotranspiracji), co prowadzi m.in. do wysychania i pękania gleby oraz nasilenia erozji wietrznejerozja wietrznaerozji wietrznej; w tych warunkach wilgotność gleby jest niewystarczająca do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin, a tym samym utrudnia prowadzenie gospodarki rolnej;

• susza hydrologiczna, objawiająca się zmniejszeniem zasobów wód powierzchniowych i podziemnych wskutek ograniczonego zasilania; występuje w okresie, gdy przepływy wód w rzekach spadają poniżej wartości średnich, wywołuje także znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych, a w skrajnych przypadkach prowadzi do wyczerpania ich zasobów.

RS4mYyBX1zkVu

Schemat prezentuje fazy rozwoju suszy. Na schemacie wyszczególniono suszę atmosferyczną, glebową oraz hydrologiczną. Opis schematu od góry: Długotrwała antycyklonalna (wyżowa) cyrkulacja powietrza dzieli się na: niewielkie opady lub ich brak oraz wysoką temperaturę, duże usłonecznienie, małą wilgotność powietrza. Po stronie niewielkich opadów lub ich braku biegnie w dół strzałka do zmniejszenia przepływu w rzekach (susza hydrologiczna) oraz do niedoboru opadów (susza atmosferyczna). Od wysokiej temperatury, dużego usłonecznienia, małej wilgotności powietrza biegnie strzałka w dół do wzrostu parowania i transpiracji. Wzrost parowania i transpiracji oraz niedobór opadów powodują suszę atmosferyczną. Czynniki te wpływają na niedobór wody w glebie dostępnej dla roślin, co prowadzi do zmniejszenia produkcji roślinnej (susza glebowa). Niedobór wody w glebie dostępnej dla roślin prowadzi do suszy hydrologicznej, na którą ma wpływ spadek zasilenia wód, sczerpywanie zasobów wód podziemnych i zmniejszenie przepływu w rzekach.

Monitorowaniem suszy na świecie zajmuje się wiele organizacji. Jedną z nich jest Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO), która publikuje aktualne (10‑dniowe), miesięczne, roczne i wieloletnie raporty i mapy suszy. Podobną działalnością zajmuje się Globalny Monitoring Suszy (ang. Global Drought Monitor). W Polsce monitoring suszy prowadzi Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy (IUNG‑PIB), w którym został utworzony System Monitoringu Suszy Rolniczej w Polsce (SMSR).

Głównymi rejonami występowania suszy na świecie w ostatnich kilkudziesięciu latach są obszary stepów środkowej Azji, zachodnia część Półwyspu Indyjskiego, wschodnia część Australii, pas Sahelu w Afryce, Wielkie Równiny w Ameryce Północnej i lessowe wyżyny we wschodnich Chinach. Coraz częściej okresy suszy występują także w Europie, zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego.

R1LAecTKXPwoD

Mapa Polski przedstawia częstotliwość występowania suszy o bardzo dużej i dużej intensywności (obejmującej powyżej 30% obszarów uprawnych) w latach 1984-2017. Na mapie wskazano dwa obszary mieszczące się w przedziale intensywności 15-20% - to obszar w pobliżu Poznania oraz Wrocławia. Ponadto zaznaczono kilka obszarów mieszczących się w przedziale 10-15%. To obszar na południu województwa pomorskiego (rejon Starogardu Gdańskiego), obszar na północy województwa lubuskiego (powiat strzelecko-drezdenecki), w województwie kujawsko-pomorskim rejon Żnina i Radziejowa, w województwie wielkopolskim rejon Gniezna, Szamotuł, Leszna, Kalisza. W województwie łódzkim to obszar w rejonie Zduńskiej Woli, w województwie małopolskim na północy rejon Miechowa i Proszowic, w województwie śląskim rejon Jastrzębia Zdroju, w województwie dolnośląskim rejon Legnicy. Na pozostałym obszarze Polski częstotliwość występowania suszy o dużej intensywności wynosi od 5-10% (między innymi województwo zachodniopomorskie, wielkopolskie, opolskie, dolnośląskie) oraz poniżej 5% (między innymi województwo warmińsko-mazurskie, mazowieckie, lubelskie).

W Polsce w ostatnich kilkudziesięciu latach intensywne susze wystąpiły w Wielkopolsce, południowej części Kujaw i na Dolnym Śląsku. Są to rejony o niekorzystnym klimatycznym bilansie wodnym, charakteryzujące się niedoborem zasobów wodnych.

Skutki suszy

Skutki suszy można podzielić na środowiskowe, ekonomiczne i społeczne.

Do najważniejszych skutków środowiskowych należą m.in.:

• obniżenie poziomu wód powierzchniowych i podziemnych oraz zmniejszenie przepływu w rzekach,

• wysychanie mokradeł,

• wzrost zasolenia i zanieczyszczenia wód powierzchniowych,

• katastrofalne pożary,

• degradacja licznych ekosystemów będących siedliskami wielu gatunków roślin i zwierząt,

• obniżenie różnorodności biologicznej,

• zwiększenie intensywności erozji wietrznej (deflacji),

• występowanie burz pyłowych,

• wzrost intensywności procesów pustynnienia.

Skutki ekonomiczne obejmują m.in.:

• spadek produkcji rolnej i leśnej,

• wzrost kosztów produkcji żywności,

• spadek dochodów z turystyki wodnej, transportu wodnego i żeglugi śródlądowej,

• obniżenie poziomu produkcji energii w elektrowniach wodnych,

• problemy z zaopatrzeniem w wodę sektora energetycznego i procesów technologicznych w hutnictwie, górnictwie, przemyśle chemicznym, papierniczym, drzewnym, spożywczym itp.,

• zakłócenia w dostawach wody dla gospodarki komunalnej.

Koszty społeczne polegają m.in. na:

• występowaniu głodu i niedożywienia w strefach dotkniętych przez długotrwałe susze,

• negatywnym wpływie na zdrowie ludzi bezpośrednio narażonych na to zjawisko,

• ograniczeniu zaopatrzenia w wodę,

• zwiększeniu zasolenia i zanieczyszczenia wód, powietrza, gleby,

• wysokich kosztach żywności,

• wzroście ubóstwa,

• migracjach ekologicznych i ekonomicznych z obszarów wiejskich do miast,

• konfliktach zbrojnych o dostęp do zasobów, głównie wody.

Pustynnienie

Ze zjawiskiem suszy powiązane jest zjawisko pustynnienia. Polega ono na rozszerzaniu zasięgu pustyń na obszary, gdzie nie istniały one w czasach historycznych. Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia w państwach dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w Afryce, sporządzona w Paryżu dnia 17 czerwca 1994 r., definiuje pustynnienie jako …degradację ziemi na suchych, półsuchych i okresowo suchych obszarach wynikającą z różnych czynników, w tym zmienności klimatu i działalności człowieka….

Pustynnienie jest powszechnie uważane za jeden z najpoważniejszych, globalnych problemów środowiskowych. Problemy pustynnienia dotyczą już ponad 1 mld ludzi. Każdego roku prawie 6 mln ha ziemi uprawnej zamienia się w pustynię. Suche tereny, z którymi związane jest ryzyko pustynnienia lub które już pustynnieniu uległy zajmują na Ziemi, wg danych Center for International Earth Science Information Network (CIESIN) Columbia University, powierzchnię 61,5 mln kmIndeks górny 2², z czego tereny zdegradowane wskutek pustynnienia stanowią 69,5%. Wśród nich:

• zdegradowane tereny nawadniane – 4,9%,

• zdegradowane pastwiska (degradacja gleby i roślinności) - 14,6%,

• zdegradowane pastwiska (głównie degradacja roślinności) – 50,0%.

R1Y0GK7oAyvUM1

Zdjęcie przedstawia teren, na którym leży sporo dużych kamieni. Pomiędzy nimi rosną gdzieniegdzie bordowe, niskie rośliny. Kolor gleby jest jasnożółty. Teren jest płaski, ale po prawej stronie widać fragment zbocza. Na pierwszym planie rośnie zielony krzew.

Czynnikiem sprzyjającym pustynnieniu jest częste występowanie susz. Prowadzone badania wskazują, że zmiany klimatu objawiające się wzrostem temperatury powietrza mogą zwiększyć ekspansję pustyń nawet o 20%. Jednak w odróżnieniu od zjawiska suszy pustynnienie w znacznie większym stopniu jest powiązane z działalnością człowieka. Rozprzestrzenianiu pustyń sprzyjają bowiem niekorzystne skutki działań związanych z gospodarczym wykorzystaniem terenu, zwłaszcza z rolnictwem na obszarach półpustyń i w obrębie formacji trawiastych. Przyczynia się do tego m.in.:

• gwałtowny przyrost liczby ludności,

• rolnictwo pasterskie i związany z nim nadmierny wypas zwierząt,

• niszczenie naturalnej roślinności,

• wycinanie lasów (np. w celu pozyskania drewna opałowego),

• zmiana suchych łąk w pola uprawne,

• zaorywanie stepów,

• zajmowanie pod uprawę zbyt nachylonych stoków,

• zasolenie gleb nawadnianych,

• odchodzenie od tradycyjnych technik uprawy na rzecz rolnictwa towarowego.

Wszystkie te i wiele innych działań powodują degradację gleb i gruntów, zwłaszcza w strefach klimatów suchych. Częstymi objawami degradacji są przesuszenie, zasolenie i zanieczyszczenie gleb, zmiana ich struktury oraz nasilenie erozji wietrznej. W efekcie tych procesów gleba zmienia swe właściwości fizyczne i chemiczne, a w konsekwencji traci, zdolność produkcji biomasy, przekształcając się w obszar pustynny.

R1ReH4bEkAJoR

Na mapie zaznaczono rejony świata, w których występują pustynie oraz półpustynie i obszary zagrożone pustynnieniem. Pustynie występują na zachodzie USA i na zachodzie Ameryki Południowej (Chile), obejmują północne obszary Afryki, południe Afryki (pustynia Namib), środkową część Półwyspu Arabskiego, obszar w północno-zachodnich Indiach (pustynia Thar), obszar Wyżyny Irańskiej, północnych Chin, centralną część Australii. Półpustynie i obszary zagrożone pustynnieniem: południowo-zachodnia część Stanów Zjednoczonych, północny obszar Meksyku, obszar wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej wraz z niemal całą Argentyną (z wyjątkiem południa kraju), cała północna część Afryki, pas w Indiach ciągnący się z południa na północ, rejon Wyżyny Irańskiej, spora część Kazachstanu i Turcji, północna część Półwyspu Arabskiego, obszar Afganistanu, Pakistanu, północna część Chin oraz znaczny obszar Australii.

W świetle raportów FAO i UNESCO, kontynentem w największym stopniu dotkniętym procesami pustynnienia jest Afryka. Aktualnie blisko 60% powierzchni stanowią pustynie oraz gleby przesuszone w stopniu uniemożliwiającym trwałą wegetację roślinności. Szacuje się, że około 75% terenów rolniczych uległo już degradacji i podlega aktywnym procesom pustynnienia. Są one zwłaszcza zaawansowane w pasie Sahelu.

R1AO6O9jpvmhx1

Mapa przedstawia północną część Afryki z pasem Sahelu. Obejmuje on obszar wzdłuż południowych obrzeży Sahary, rozciąga się od Senegalu po Sudan, przez Mauretanię, Mali, Niger, Czad oraz Erytreę.

Sahel to pas suchej sawanny o szerokości średnio 500 km biegnący w poprzek Afryki z zachodu na wschód. Od północy graniczy z Saharą, a od południa z sawanną leśną. Występuje tu 3‑miesięczna pora deszczowa, 9‑miesięczna pora sucha oraz wysokie temperatury powietrza 20‑35 stopni Celsjusza. Gleby na tym terenie uległy silnej degradacji spowodowanej przez intensywną działalność gospodarczą będącą wynikiem eksplozji demograficznej (wycinanie drzew na opał, zbyt intensywny wypas bydła, rabunkowa eksploatacja zasobów wodnych) oraz wielkie susze, które wystąpiły w latach 60. XX wieku i z niewielkimi przerwami utrzymywały się przez następne dziesięciolecia. O skali procesów pustynnienia świadczy fakt, że w tym czasie zasięg Sahary na długości 6000 km przesunął się o 100–150 km na południe (od 1900 roku o 250 km). Dziś w strefie Sahelu około 50% gruntów rolnych utraciło produktywność z powodu degradacji, a około 80% pastwisk wykazuje jej oznaki. Pustynnienie, degradacja ziemi i susze są najważniejszą przyczyną migracji ludności, która według szacunków objęła już ponad 60 mln osób przemieszczających się ze strefy subsaharyjskiej w kierunku Afryki Północnej i Europy. W perspektywie 2045 roku liczba ta może sięgnąć 135 mln.

RXcRBM7f9VkDy1

Zdjęcie przedstawia płaski, piaszczysty teren, zabudowany niskimi domami. Gdzieniegdzie pomiędzy budynkami i poza terenem zabudowanym rosną pojedyncze drzewa.

Na obszarze Azji blisko 40% gleb uprawnych znajduje się na różnych etapach pustynnienia, zwłaszcza w pasie ciągnącym się od wybrzeży Morza Śródziemnego przez Wyżynę Irańską do masywów górskich Hindukuszu i Himalajów oraz od Wyżyny Turgajskiej i Pogórza Kazachskiego po Ałtaj i dalej, na wschód, aż do wybrzeży Oceanu Spokojnego. Terenem, gdzie procesy pustynnienia występują szczególnie intensywnie jest Pustynia Gobi, uważana obecnie za najbardziej ekspansywną pustynię na świecie. Według szacunków zwiększa ona swój zasięg na obszarze Chin i Mongolii o około 3600 kmIndeks górny 2² rocznie. Jedną z głównych przyczyn tego stanu jest nadmierny wypas, powodujący odsłonięcie powierzchni gleby i uruchomienie procesów erozji.

RLHi7xevvy4eV

Fotografia przedstawia krowy pasące się na terenie z rzadka porośniętym roślinnością. W bliskim sąsiedztwie stada krów są wysokie wydmy. W oddali jest pasmo górskie.

RV3R33GDWJfZN

Mapa Azji przedstawia położenie pustyni Gobi. Leży na terenie południowej Mongolii i północnych Chin.

W Europie obszarem najbardziej zagrożonym pustynnieniem jest strefa basenu Morza Śródziemnego, w której często występują susze. Procesów pustynnienia tych terenów nie można jednak łączyć tylko z niekorzystnymi cechami klimatu, ale także (a może przede wszystkim) ze zbyt intensywnymi metodami uprawy rolniczej. Pustynnienie, susze i następująca w ich wyniku degradacja gleb, są także problemem Europy Środkowej i Wschodniej. Dotyczy to zwłaszcza obszarów położonych wzdłuż północno‑zachodniego wybrzeża Morza Czarnego i Kaspijskiego.

R1FHk0vWdRblS

Mapa Europy Południowej. Kolorami zaznaczono obszary podatne na procesy pustynnienia. Bardzo duża podatność na procesy pustynnienia występuje w środkowej części Hiszpanii oraz na południu Włoch. Duża podatność na procesy pustynnienia występuje na znacznym obszarze Hiszpanii, z wyjątkiem zachodniej i północnej części, na południu Włoch, w Grecji (w tym Kreta, Rodos), na wschodzie Bułgarii i Rumunii. Bardzo niska podatność na procesy pustynnienia obejmuje między innymi południe Francji, centralną część Włoch i Rumunii, północną część Chorwacji.

W Ameryce Północnej zagrożone pustynnieniem są przede wszystkim Wielkie Równiny oraz Wielka Kotlina, wyżynno‑górzysty obszar obejmujący część Kordylierów. Problem ten dotyczy również Karaibów, a zwłaszcza ich wschodnich wysp.

R18kw0gx6893i

Zdjęcie przedstawia obszar z nieliczną zabudową i roślinnością. Gleba ma kolor jasnożółty i jasnobrązowy.

W Polsce procesy pustynnienia w rozumieniu wspomnianej powyżej Konwencji ONZ nie występują. Natomiast stwierdza się znaczne przesuszenie gleb występujące na około 20% powierzchni kraju, głównie w Wielkopolsce i na Kujawach określane mianem stepowieniastepowieniestepowienia.

Przeciwdziałanie procesom pustynnienia

Procesom pustynnienia można przeciwdziałać, chociaż skala podejmowanych działań ciągle jest niewystarczająca. Podstawowe znaczenie ma w tym przypadku zalesianie, zwiększające retencję wodną gruntu i ograniczające straty gleby wskutek erozji. Przydatne jest także tworzenie w tym celu pasów zadrzewień i zakrzewień lub specjalnych ogrodzeń z drewna, a także wprowadzanie roślinności w dolinach rzek okresowych.

RUXXkJueidaAO1

Zdjęcie przedstawia wzniesienie. Na jego zboczach są oddzielone od siebie pasami roślinności prostokątne fragmenty zbocza. Środek prostokątów nie jest porośnięty żadną roślinnością. Na pierwszym planie są niskie zarośla.

Przede wszystkim jednak niezbędne jest stosowanie odpowiednich metod i technik uprawy ziemi i prowadzenia hodowli. Ich nadrzędnym celem jest zaopatrzenie w wodę oraz stabilizacja i odpowiednie nawożenie gleby. Służyć temu może odpowiednio prowadzone nawadnianie ograniczające ryzyko zasolenia gleb, ograniczenie liczebności wypasanych zwierząt i rotacyjne wykorzystywanie pastwisk. Wszystkie te działania nie przyniosą jednak spodziewanego rezultatu, jeżeli nie będą wspomagane ekonomiczną pomocą dla krajów, w których procesy suszy i pustynnienia stanowią zagrożenie dla gospodarki. W 1995 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła 17 czerwca Światowym Dniem Przeciwdziałania Pustynnieniu i Suszy.

RduQD7aJgL9FA

Zdjęcie przedstawia suchy, piaszczysty obszar. Na płaskim terenie odgrodzono płotami, wykonanymi z traw, fragmenty gruntu przybierające kształt prostokątnych, graniczących ze sobą działek. Gleba ma kolor jasnopomarańczowy, jest piaszczysta. W oddali jest pasmo górskie. Na niebie są nieliczne chmury, świeci słońce.

Ciekawostka

Podczas zorganizowanego w 2005 roku szczytu Wspólnoty Państw Sahelu i Sahary powstała koncepcja utworzenia do 2025 roku Wielkiego Zielonego Muru - roślinnego pasa, o długości 7775 km, szerokości 15 km i łącznej powierzchni około 11 662 500 ha, biegnącego z zachodu na wschód Afryki (z Senegalu do Dżibuti). Pas ten ma przebiegać w odległości około 100 km na południe od Sahary i oddzielać obszar pustynny od Sahelu. Założono, że prowadzone działania spowodują wzrost lesistości i związane z tym zwiększenie bioróżnorodności, powstrzymają erozję gleby, pozwolą kontrolować zasoby wodne, a w konsekwencji przyczynią się do zahamowania procesów pustynnienia, a przez to do zmniejszenia ubóstwa ludności Sahelu. Podobny projekt, znany jako Wielki Zielony Mur o długości 4500 km, realizowany jest w Chinach w celu ograniczenia ekspansji pustyni Gobi. Także Indie rozważają stworzenie Zielonego Muru o długości 1400 km powstrzymującego rozprzestrzenianie na wschód pustyni Thar. Projekt zielonych murów budzi jednak wiele wątpliwości odnośnie do skuteczności podejmowanych działań. Spośród drzew sadzonych w ramach projektu przeżywa zaledwie około 15%. Badacze podkreślają też fakt, że wprowadzanie szerokich pasów zwartej roślinności drzewiastej i krzewiastej w obszar charakteryzujący się deficytem wód może pogłębić problemy jej dostępności.

R1UKvoC6RWNf9

Na mapie północnej Afryki zaznaczono przebieg planowanego Wielkiego Zielonego Muru. Jego długość wynosiłaby 7775 kilometrów, a szerokość 15 kilometrów. Ciągnąłby się z zachodu na wschód Afryki, z Senegalu do Dżibuti, który będzie oddzielał Saharę od Sahelu, czyli przez Mauretanię, Mali, Burkinę Faso, Niger, Czad, Sudan.

Słownik