Czym jest terroryzm?

Jedną z wczesnych prób definicji terroryzmuterroryzmterroryzmu była propozycja Ligi Narodów z 1937 r., mówiąca, że terroryzm to wszystkie działania przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa. W 1999 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji nr 1269 stwierdziła, że terroryzm to wszelkie działania zagrażające międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu. Nieco bardziej sprecyzowane ujęcie zaproponował Departament Obrony Stanów Zjednoczonych, według którego terroryzm to bezprawne użycie – lub groźba użycia – siły czy przemocy wobec osoby lub mienia, aby zastraszyć rząd czy społeczeństwo, często dla osiągnięcia celów politycznych, religijnych lub ideologicznych.

Tak szerokie definicje nie zadowalały jednak środowisk badawczych, które zaproponowały własną – zakładającą, że terroryzm to różnie umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące zachwianiem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia na władzach państwowych i społeczeństwie określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych. Działania te realizowane są z całą bezwzględnością za pomocą różnych środków (przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych), w celu nadania im rozgłosu i celowego wytworzenia lęku w społeczeństwie.

Rzojjeizj50Vl

Zdjęcie przedstawia prowadzący między kamienicami chodnik. Na jego środku rośnie zielone drzewo. U jego podstawy znajdują się liczne wieńce i zapalone znicze.

Historia terroru i terroryzmu

Zjawisko terroru towarzyszy ludzkości niemal od zarania jej dziejów. Należy przy tym odróżnić terror od terroryzmu. Mimo podobnego źródłosłowu są to dwa odmienne pojęcia. Terror to, najogólniej rzecz ujmując, zastraszanie słabszych (np. obywateli) przez silniejszego (np. przez państwo). Terroryzm jest czymś odwrotnym – zastraszaniem silniejszych (np. państw) przez słabszych (np. przez grupy terrorystyczne).

Terror na wielką skalę stosowała starożytna Asyria – zarówno wobec wrogów, jak i własnych obywateli. Elementem wychowania spartańskiego były napady na wioski helotów i mordowanie ich mieszkańców. W czasach nowożytnych terror wobec obywateli stosowały władze francuskiej I Republiki. Dotknął on początkowo arystokratów i księży, a następnie wszystkich tych, którzy ośmielili się mieć inne zdanie niż jakobini. Gilotyna była również metodą walki politycznej w szeregach samych jakobinów. W XX w. terror wrócił wraz z narodzinami państw totalitarnych.

RadYqxRYALvGq1

Zdjęcie przedstawia niewielki, zakrzywiony nóż i pochwę do niego.

Terroryzm swymi korzeniami również sięga starożytności. Podczas powstania antyrzymskiego w I w. n.e., działała sekta Sicari. Ich nazwa pochodzi od broni, którą się posługiwali, zabijając politycznych przeciwników – krótkiego miecza sica. W średniowieczu na Bliskim Wschodzie powstało isma’ilickie ugrupowanie asasynów. Ich nazwę etymolodzy wywodzą od al‑hasziszija, co oznacza „zjadacza (palacza) haszyszu”. Trudno jednak uwierzyć, by ludzie pod wpływem narkotyków byli zdolni do tak precyzyjnego planowania i przeprowadzania zamachów. Z tego powodu część językoznawców wyprowadza nazwę od assa, czyli „strażnika twierdzy”. Asasyni w istocie byli zakonem intelektualistów, wielbicielami Platona i Arystotelesa, a jednocześnie jednymi z najskuteczniejszych skrytobójców swojej epoki. Jeśli wierzyć słowom Michela de Montaigne'a, asasyni byli przodkami dzisiejszych terrorystów odwołujących się do fundamentalizmu:

Wiek XIX przyniósł narodziny nowożytnego terroryzmu. Wyrastał on z dwóch źródeł – anarchizmu i nacjonalizmu. Anarchiści za pomocą zamachów walczyli z państwem i instytucjami, takimi jak Kościół, oraz z ich reprezentantami. Nacjonaliści natomiast przez terrorystyczną walkę chcieli zrealizować swe marzenia o własnym państwie. Jednym z ulubionych celów zamachowców jednego i drugiego nurtu był car Aleksander II, który zginął w końcu od kuli Polaka, Ignacego Hryniewieckiego. Grupą terrorystyczną była również Organizacja Bojowa założona przez Józefa Piłsudskiego.

Terroryści XIX‑wieczni przestrzegali jednak pewnych zasad – nigdy z premedytacją nie zabijali niewinnych ludzi, a po zamachu w zdecydowanej większości przypadków oddawali się w ręce policji lub popełniali samobójstwo.

RcT9jx30ztcRG1

Zdjęcie przedstawia panoramę Nowego Jorku z lotu ptaka. Widać płonący wieżowiec The World Trade Center oraz unoszący się kurz po zawalonym właśnie, drugim wieżowcu.

Podziały ruchów i organizacji terrorystycznych bywają często mało klarowne i zwykle nie ogarniają ich wszystkich odmian. Jedną z bardziej czytelnych prób sklasyfikowania jest podział według zasięgu działania ugrupowań. Do XX w. terroryści koncentrowali swą działalność zasadniczo w granicach własnych państw. Od końca XX w. nastąpił gwałtowny rozwój terroryzmu międzynarodowegoterroryzm międzynarodowyterroryzmu międzynarodowego. Potencjalnym celem, wedle słów samych terrorystów, jest cały świat. Organizacje również nie są związane z jednym państwem, przypominają raczej ośmiornicę, której macki dosięgają nieraz cały lub kilka kontynentów. W epoce nowego terroryzmu, która narodziła się po 11 września 2001 r., stawia on przede wszystkim na efekt – im więcej ofiar w ludziach, tym lepiej.

Współczesny terroryzm ma różne odmiany. Działające obecnie organizacje terrorystyczne dzielimy  na:

Podział ataków terrorystycznych ze względu na cel

Inny sposób klasyfikacji współczesnego terroryzmu, odwołujący się do używanych w zamachach materiałów, odzwierciedla poniższy schemat.

Reu3H3ICbYVGL

Grafika przedstawia schemat blokowy dotyczący terroryzmu współczesnego. Wskazane są dwa jego typy: 1. Konwencjonalny, który obejmuje: a. materiały wybuchowe, b. ładunki wybuchowe, c. ładunki nasobne, d. pojazdy adaptowane, e. środki artyleryjskie, f. modele samochodów, g. zestawy rakietowe, h. samochody pasażerskie i transportowe, i. inne. 2. 1. Niekonwencjonalny, który obejmuje trzy podtypy: a. chemiczny (bojowe środki trujące, związki chemiczne podwójnego przeznaczenia), b. biologiczny (bojowe środki biologiczne, przemysłowe środki biologiczne, nietypowe środki biologiczne), c. jądrowy (broń jądrowa, improwizowane urządzenia jądrowe, broń radiologiczna, improwizowane urządzenia radiologiczne).

Słownik