B. Aouil, M. Kajdasz-Aouil Internet jako środowisko komunikacyjne

trzy rodzaje komunikowania się sieci: pchanie (analogicznie do transmisji perswazyjnej, polega na jednokierunkowym transferze sygnału), rozsiewanie (np. zamieszczenie tekstu na stronach WWW, gdzie będzie odczytany przez wielu odbiorców) i generowanie (wspólna praca nad informacjami zawartymi w sieci, a komunikacja polega na uzupełnieniu, modyfikacji, zdementowaniu danych zgromadzonych na stronach WWW.

3 Źródło: B. Aouil, M. Kajdasz-Aouil, Internet jako środowisko komunikacyjne, [w:] Kultura i język mediów, red. M. Tanaś, Kraków 2007, s. 63.

Anna Panek Język w przestrzeni internetu

Podczas komunikacji internauci posługują się językiem, który niejednokrotnie przyjmuje zaskakujące formy. Do cech charakterystycznych owego języka należą: ekonomiczność, specjalizacja, stylizacja oraz tworzenie pewnego rodzaju slanguslangslangu, który podkreśla przynależność do danej grupy.
Ekonomiczność polega na nieużywaniu znaków interpunkcyjnych i polskich liter oraz używaniu pewnych specyficznych dla komunikacji internetowej elementów, do których zalicza się na przykład emotikony i skróty (akronimy). Specjalizacja to stosowanie terminologii technicznej, w tym wyrażeń anglojęzycznych związanych z komputerem. Z kolei stylizacja dotyczy stylizowania języka polskiego na język angielski przez: (1) spolszczanie wyrazów pochodzących z języka angielskiego, na przykład spolszczony wyraz „ruter” pochodzi od angielskiego słowa router, (2) fonetycznego zapisu angielskich wyrazów, zwrotów, wyrażeń, na przykład „si ju” (ang. see you – do zobaczenia), „rili” (ang. really – naprawdę), (3) stosowaniu zasad pisowni języka angielskiego w języku polskim, a mianowicie: (a) stosowaniu pisowni „sh”, zamiennie za „sz” („wiesh” zamiast „wiesz”, „tesh” zamiast „też”), (b) stosowaniu zamiast polskiego „cz” pisowni „ch”, „sch” lub „tsh” („z tshego” zamiast „z czego”), (c) stosowaniu pisowni „oo” zamiennie za „ó” lub „u” („nie ma problemoo” albo „hoomor”), (d) stosowaniu pisowni „q” zamiast „k” lub „ku” („taq” zamiast „tak”, „kotq” zamiast „kotku”), (e) zamianie pisowni „ks” na „x”, na przykład „ksiądz” na „xsiadz”. Inne przykłady to pisanie „qra” zamiast „kura” oraz „xiazka” zamiast „książka”.
Kolejna cecha języka używanego przez internautów to tworzenie slangu, co w komunikacji internetowej polega na stosowaniu ubezdźwięcznień („kofani” zamiast „kochani”, „snof” zamiast „znów”) oraz celowych błędów ortograficznych, na przykład „siem” zamiast „się”. Innym przykładem slangu jest określenie „flejmy” (ang. flame – płomień). W slangu „flejmy” oznaczają tradycyjne „pyskówki”, natomiast „mezgi” zapisywane skrótem „msg” to inaczej prywatne rozmowy (ang. message – wiadomość). Z kolei „kapsy” to slangowe określenie dużych liter (ang. capital letters – duże litery).
Internauci przekształcają język, stosując metodę redukcji, substytucji (zastępowania jednego elementu drugim) i kontaminacji (skrzyżowania dwóch związków frazeologicznych, dzięki elementowi wspólnemu). Przykłady owych przekształceń przedstawiają się następująco: Kto rano wstaje, ten widocznie musi; Kto rano wstaje, ten idzie po bułki; Kopernik wstrzymaj ziemię, ja wysiadam; Kto pod kim dołki kopie, ten ma brudną łopatę; Ludzie są dobrzy – Ludożercy; Miej serce i patrz w telewizor; Gość w dom, żona w ciąży; Ludzie powodują wypadki, wypadki powodują ludzi; Tym chata bogata, co ukradnie tata; Gdzie kucharek sześć, tam zero zero siedem zgłoś się; Lepszy maluch w garażu niż Opel w telewizorze; Nie taka kobieta straszna, jak się umaluje; Kto pod kim dołki kopie, ten szybko awansuje; Jak cię widzą, to pracuj; Jaki pan, tak się wyśpisz; Nie ma tego złego, co by nam nie wyszło; Co za dużo to niezdrowo, ale od przybytku głowa nie boli; Siała baba mak i dostała 10 lat; Palenie skraca papierosa; Tonący brzydkiej się chwyta; Lepiej być w kropce niż w martwym punkcie; Mowa jest srebrem, a milczenie jest [przymiotem] owiec.

5 Źródło: Anna Panek, Język w przestrzeni internetu, „Przestrzeń społeczna” 2016, nr 1.

Grażyna Majkowska O języku mediów

[...] jedną z najistotniejszych cech języka mediów ostatnich lat jest dążenie do spotęgowania jego wyrazistości. W języku mediów kurczy się obszar słownictwa i frazeologii neutralnej stylistycznie i emocjonalnie. Zwłaszcza w tytułach, śródtytułach, zapowiedziach programów, ale także w tekstach informacyjnych nośnikami sensu stają się określenia silnie nacechowane ekspresywnie. Neutralne tytuły w rodzaju Zima w Tatrach pojawiają się już tylko w prognozach pogody dla narciarzy.

Na pierwszej stronie dziennika podobna informacja zatytułowana jest: Atak zimy paraliżuje stolicę Tatr. Powszechna w większości mediów poetyka udramatycznienia przekazu prowadzi do wyboru spośród wielu możliwych określeń tylko tych, które zwiększą prawdopodobieństwo przykucia uwagi odbiorcy, np.: Koszmar w ZUS‑ie, Zabójcza grypa, Amok przedświątecznych zakupów.

Specjalnym zabiegom udramatyczniajacym poddawane są, oprócz tytułów informacji na pierwszej stronie, także teksty pozbawione sensacyjności, np. o treści ekonomicznej. Tytuł jest wówczas traktowany jak atrakcyjne opakowanie, np.: Czwarte cięcie po stopach (o obniżeniu stóp procentowych w NBP), Kurczak zachowuje się gorzej niż świnia (szybciej rosną ceny mięsa drobiowego niż wieprzowego). Twórcy tytułów prasowych wykazują się inwencją nie mniejszą od autorów sloganów reklamowych. Chociaż poetyka tytułu prasowego i sloganu różni się jeszcze wyraźnie, to ich funkcja jest podobna: przyciągnięcie za wszelka cenę (czasem nawet za cenę dobrego smaku) uwagi odbiorcy. Łączy je również różnorodność tropów stylistycznych wyzyskiwanych przy ich konstruowaniu.

Dążeniu do wyrazistości podporządkowany jest także wybór określeń wprowadzających wypowiedzi referowane. Także w tekstach informacyjnych, oprócz neutralnych czasowników, takich jak powiedział, twierdził, dodał itp. pojawiają się coraz częściej takie, które implikują wartościowanie, np.: oskarża, grzmi, grozi, okrzyknął, ostrzega, denerwuje się, skrytykował, cieszy się. Zwraca uwagę szczególnie częste posługiwanie się przez dziennikarzy czasownikami występującymi w aktach mowy typu dyrektywnego (nalega, ostrzega, oskarża) i ekspresywnego (chwali, ubolewa, tłumaczy się).

Język beznamiętny, spokojny ton relacji, formułowanie wyważonych opinii wyrażanych w nienagannej formie językowej znajduje, jak się wydaje, coraz mniej zwolenników w mediach końca lat 90.; odbiorca może więc odnieść wrażenie dominacji retoryki ostrego konfliktu (tym zapewne należy tłumaczyć niesłabnące powodzenie metaforyki i frazeologii militarnej), impulsywnych oskarżeń, jednoznacznych kwalifikacji, języka żywiącego się kontrastami i ostrymi opozycjami, sięganie po środki z najwyższego rejestru emocji i ocen. Im krótszy tekst, tym wyrazistsze opozycje. Obserwacje te potwierdza zwiększająca się frekwencja złożeń z cząstką arcy-, super-, hiper-, mega- przymiotników nadających wypowiedzi odcień egzaltacji, np.: szalony podziw, tytaniczna praca, totalna krytyka, niesamowite efekty świetlne, kongenialny (!) utwór czy przesady: atomowy serwis (silne uderzenie), zawsze jednak obliczone na zaciekawienie odbiorcy tym, co zostaje określone mianem szokującej informacji, diabelskiej premiery, charyzmatycznego tańca.

6 Źródło: Grażyna Majkowska, O języku mediów, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. E. Chudzińskiego, Z. Bauera, Kraków 2004, s. 231–234.