Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małąCytatGrzeczność nie jest nauką łatwą ani małą

Cytat

W języku polskim, podobnie jak w każdym innym, występują dwie odmiany: oficjalna i nieoficjalna. Ta pierwsza stosowana jest we wszystkich sytuacjach formalnychsytuacja formalnasytuacjach formalnych i bywa nazywana “polszczyzną formalną”, natomiast druga stosowana jest w nieformalnych rozmowach czy prywatnej korespondencji. Obie te odmiany mają jednak wspólny mianownik: etykietę językowąetykieta językowaetykietę językową. Małgorzata Marcjanik definiuje ją jako:

Małgorzata Marcjanik Grzeczność w komunikacji językowej

[...] zbiór przyjętych w danej społeczności wzorów językowych zachowań grzecznościowych, zwyczajowo przyporządkowanych określonym sytuacjom pragmatycznym, takim jak: spotkanie znajomej osoby, wyświadczenie nam przez kogoś przysługi, sprawienie komuś przykrości czy odniesienie przez kogoś sukcesu.

zbi Źródło: Małgorzata Marcjanik, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007, s. 12.

Zwroty grzecznościowezwrot grzecznościowyZwroty grzecznościowe stosujemy w określonych sytuacjach społecznych zarówno w formach oficjalnych, jak i nieoficjalnych. Etykieta językowa jest określonym gotowym zbiorem zasad, z którego należy skorzystać np. w czasie składania komuś życzeń, gratulacji czy kondolencjikondolencjekondolencji.

RlsE2Wb67PjLA
Zdaniem Małgorzaty Marcjanik grzeczność jest rodzajem społecznie akceptowanej gry
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Strategie grzecznościowe

Małgorzata Marcjanik w wykładzie (wygłoszonym na inauguracji roku akademickiego 2015/16 na UW) Współczesna etykieta językowa – zmierzch wartości? stwierdziła,
że grzeczność jest rodzajem społecznie akceptowanej gry. Można stwierdzić, że grę taką prowadzi się zawsze w jakimś celu, np. by rozmówca dobrze / lepiej się poczuł, by rozpoznał, że nadawca okazuje mu szacunek. Dzięki temu nadawca ma prawo oczekiwać wzajemności. Polacy stosują cztery strategie grzecznościowe w swoich wypowiedziach, by osiągnąć te cele:

ROpfDkgOhL1A01
Grafika wykonana na podstawie: Małgorzata Marcjanik, Polska grzeczność językowa, Kielce 1997.
Grafika: Englishsquare.pl sp. z o.o.

Typy zwrotów grzecznościowych

Zwroty grzecznościowe można podzielić na trzy typy:

  1. Zwroty, które stosuje się w następujących okolicznościach:

  • podziękowania,

  • powitania,

  • pożegnania,

  • przeprosiny,

  • życzenia,

  • kondolencje,

  • gratulacje,

  • pozdrowienia,

  • toasty,

  • przedstawianie się i przedstawianie kogoś komuś,

  • dedykacje.

RTxxEAMkCm9xr1
Etykieta i grzeczność językowa stosowana jest w biznesie. Wpływa na relacje między współpracownikami. Jest także kluczowym elementem w porozumiewaniu się z klientami.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
  1. Zwroty, które stanowią obudowę innych aktów mowy. Dzięki nim wypowiedzenia nabierają oficjalnego, formalnego i grzecznościowego charakteru:

  • formy adresatywne: „Pani profesor, czy mogłaby pani powtórzyć?”, „Panie dyrektorze, skończyliśmy ten projekt”.

  • formy inicjujące zdanie złożone: „Pozwolę sobie przypomnieć, że…”, „Gdybyś zechciał zerknąć”, „Czy nie sprawi kłopotu, jeżeli…”

  1. Zwroty, których celem jest zwrócenie uwagi odbiorcy, że jest ważny dla nadawcy komunikatu, np. „Czy nie przeszkadzam?”, „Bardzo miło mi się z panią rozmawiało”.

Słownik

etykieta językowa
etykieta językowa

przyjęte w danej społeczności wzory zachowań językowych zależnych od sytuacji, w której zostają użyte

zwrot grzecznościowy
zwrot grzecznościowy

określone słowa, których używamy w danych sytuacjach formalnych i nieformalnych, zgodnie z panującą w danym społeczeństwie zasadą zachowania (normą kulturową)

sytuacja formalna
sytuacja formalna

sytuacja, w której między jej uczestnikami obowiązują formalne zasady relacji, charakteryzuje się sztywną strukturą, często regulowaną również przez prawo,
np. sytuacja w czasie egzaminów państwowych (np. maturalnych)

sytuacja nieformalna
sytuacja nieformalna

sytuacja, w której między jej uczestnikami nie obowiązują formalne zasady relacji,
są one spontaniczne i dobrowolne, np. w czasie wyjścia grupy przyjaciół do kina

kondolencje
kondolencje

(łac. condoleo - odczuwać ból) – wyrazy żalu i współczucia z powodu śmierci bliskiej osoby, składane rodzinie i znajomym zmarłego; wyrażanie ubolewania, żalu