Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.
Instytucje powołane do ochrony praw i wolności w Polsce – przykłady
Inne instytucje powołane do ochrony praw i wolności w Polsce
Urząd Ochrony Danych Osobowych – UODO
Prawo do wystąpienia do prezesa UODO przysługuje każdemu w związku z konstytucyjnym prawem do ochrony danych osobowych (art. 51), które jest kategorią prawną związaną z prawem do ochrony prywatności. Zostało ono rozszerzone rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego z dnia 27 kwietnia 2016 roku. Dokument ten jest realizacją postanowień Karty praw podstawowych. Jego celem jest ochrona danych osobowych każdego obywatela Unii Europejskiej.
Władze publiczne mają prawo do pozyskiwania, gromadzenia i udostępniania danych o jednostce, ale mogą to czynić tylko na podstawie ustawy i tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
W związku z tym każdy ma prawo wglądu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych oraz może żądać sprostowania pomyłki lub usunięcia nieprawdziwych danych. Skarga do prezesa UODO może dotyczyć bezprawnego gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych przez osoby prawne i fizyczne, a także braku zgody na dostęp, wniesienia poprawki lub skreślenia przez uprawnione do tego organy.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK)
Na mocy art. 76 Konstytucji RP władze publiczne chronią konsumentówkonsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami stosowanymi na rynku. Granice ochrony konsumenta wyznaczono w ustawie, gdzie określono, że prawo to jest zadaniem władzy publicznej, jednostce zaś nie przysługuje prawo do roszczeń wobec władz publicznych w związku z nieprzestrzeganiem praw konsumenta. Nieprzestrzeganie tych praw nie może też być przyczyną złożenia skargi konstytucyjnej.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest instytucją publiczną, której głównym celem jest ochrona praw konsumentów. Ma on prawo podejmować działania przeciw praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, w tym prowadzić nadzór nad produktami i monitorować system kontroli wyrobów wprowadzanych do obrotu, a także inicjować badania towarów i usług wykonywane przez organizacje konsumenckie.
UOKiK powstał w 1996 r. (po reformie administracji centralnej) z przekształcenia Urzędu Antymonopolowego powołanego w 1990 r. Rozszerzono jednocześnie zakres jego kompetencji o ochronę interesów konsumentów. Prezesowi UOKiK podporządkowano urząd Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej.
Prezes UOKiK jest centralnym organem administracji państwowej. Odpowiada bezpośrednio przed Prezesem Rady Ministrów. Powoływany jest przez premiera spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Do kompetencji Prezesa UOKiK należy kształtowanie polityki antymonopolowej oraz polityki ochrony konsumentów, m.in. przez prowadzenie postępowań w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań, nałożeniem kary pieniężnej, a także wszczęciem postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów. Prezes UOKiK może też nakazać wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie.
Rzecznik Praw Pacjenta
Misja Biura Rzecznika Praw PacjentaMisją Biura Rzecznika Praw Pacjenta jest podejmowanie skutecznych działań na rzecz ochrony praw pacjentów, zapewniających trwały wzrost stopnia przestrzegania praw pacjentów w Polsce i podnoszenie poziomu wiedzy o prawach pacjenta, a także stały rozwój zapewniający osiąganie satysfakcji klienta oraz umożliwiający ciągłe doskonalenie i korzystanie z potencjału pracowników.
Źródło: Misja Biura Rzecznika Praw Pacjenta, dostępny w internecie: rpp.gov.pl [dostęp 28.11.2020 r.].
Najważniejszymi prawami pacjenta chronionymi przez urząd Rzecznika Praw Pacjenta są prawa do: godności, intymności, poufności, informacji, dostępu do świadczeń i zdobyczy medycyny, kontaktu z bliskimi, umierania w godności.
Organizacje pozarządowe
W dziedzinie ochrony praw człowieka w Polsce kluczową rolę odgrywają ponadto organizacje pozarządowe.
Słownik
w rozumieniu ustawy o danych osobowych to wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej
szczególny rodzaj danych osobowych, których przetwarzanie naruszyłoby intymność ich właściciela, mogłoby go narazić na dyskryminację lub ośmieszenie; dotyczą takich sfer jak poglądy polityczne, seksualność, przekonania religijne i światopoglądowe czy zdrowie
w kodeksie cywilnym został zdefiniowany jako „osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową”
wszystkie podmioty, które nie są organami lub jednostkami podległymi administracji publicznej (rządowej i samorządowej) oraz których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku
instytucje państwowe lub samorządowe oraz inne instytucje, jeżeli wykonują funkcje władzy publicznej w wyniku powierzenia czy przekazania im tych funkcji przez organ władzy państwowej lub samorządowej; wykonywanie władzy publicznej dotyczy wszelkich form działalności państwa, samorządu terytorialnego i innych instytucji publicznych, które obejmują bardzo zróżnicowane formy aktywności