Ta kartka wieki tu będzie płakała i łez jej stanie

Andrzej Skrendo Różewicz na przełomie wieków (fragment)

R1L5j4jsvovZn

[…] Różewicz zdaje się […] żądać, aby książkę tę [Matka odchodzi] traktować jako bolesną konfesję lub autobiograficzne wyznanie; aby tekst poetycki czytać tak, jak czyta się list do osoby, która na długo i daleko wyjechała. Tej sugestii poddaje się większość recenzentów tomu Matka odchodzi, którzy piszą o tym, że Różewicz spowiada się z nadziei, których nie spełnił, i zawodów, jakie sprawił matce. Apeluje do naszych zanikających sumień i ostygłych uczuć, przywraca nam pamięć o najważniejszych i najprostszych wartościach, raz jeszcze wyrzeka się przywilejów, jakie daje mowa poetycka, aby prostym i rzeczowym językiem naszkicować okrutny obraz umierania własnej matki. A wszystko w imię przeraźliwej prawdy o ludzkiej egzystencji, prawdy o zepsuciu i męce ciała, niezawinionym cierpieniu, braku nagrody za dobro i braku kary za zło, nieobecności Sędziego. Do takiej lektury dodałbym kilka jeszcze uwag. Powiedziałbym zatem, że tom Matka odchodzi to książka, by tak rzec, rodzinna. Zbiera stare i nowe teksty Tadeusza Różewicza (zarówno poetyckie, jak i fragmenty prozy), ponadto zawiera teksty dwóch braci poety Stanisława i Janusza, a także fragmenty pamiętnika matki trójki rodzeństwa – Stefanii. Zastanawia nieobecność ojca oraz umieszczona na końcu niejako symbolicznie zniszczona jego fotografia. W książce znajdujemy wprawdzie także cykl Wierszy dla ojca, cykl ten składa się jednak z czterech utworów, podczas gdy cykl Wiersze dla matki liczy 24. Ojciec dojeżdża do pracy do Częstochowy, ma dziwne pomysły (gra na loterii, wierzy, że wygra milion), jest trochę oddalony, zasłonięty gazetą, umieszczony zawsze nieco obok. Zwróćmy ponadto uwagę, iż z zamieszczonego w tomie Dziennika gliwickiego wynika, że przy umieraniu matki ojca nie ma (mamy tylko krótkie i enigmatyczne uwagi o tym, że właśnie wyjechał, oraz informację, że został do niego wysłany list z życzeniami imieninowymi). Wszystko to sprawia, że postać ojca stanowi w konstrukcji tomu pewną tajemnicę. Inaczej matka. Jej obraz jest wprawdzie naszkicowany niezwykle dyskretnie, oszczędnymi środkami, bez nadmiaru patosu czy sentymentalizmu. Ale jest to jednak, mimo całego kunsztu poetyckiego Różewicza, obraz konwencjonalny. Matka znajduje się w centrum domu. Budzi synów ze snu i przygotowuje do szkoły. Jest nieustannie zajęta, zapracowana, a mimo to znajduje czas na czytanie książek (Prusa, Kadena, Kraszewskiego, Tuwima). Gdy nie czyta, wyszywa. Lubi kwiaty. Zna nazwy ziół i drzew. Martwi się zmartwieniami synów, cieszy ich sukcesami. Jest kobietą ofiarną, mądrą, pracowitą, wyrozumiałą.[…] W Dzienniku gliwickim, zapisie umierania matki, dochodzi do znaczącego odwrócenia ról. To syn staje się opiekunem, matka – dzieckiem („Moje chore, biedne dziecko” – to niemal refren dziennika). Do czynności syna należy między innymi: wykonywanie lewatywy, wysadzanie, wycieranie rozlanego moczu. Mimo to dochodzi do samooskarżenia, dowiadujemy się, że podczas śmiertelnej choroby matki syn myśli o książkach, jakie mógłby napisać, gdyby miał czas i możliwości. Pisze żartobliwe wierszyki. Marzy o tym, aby wyjechać. Zamyka się w swoim pokoju i robi notatki. Oto dlaczego w książce umieszczony został autokomentarz mówiący, że Matka odchodzi to książka pozbawiona smaku. Pozbawiona smaku, ale za to – pełna prawdy!

[…] Różewicz zdaje się […] żądać, aby książkę tę [Matka odchodzi] traktować jako bolesną konfesję lub autobiograficzne wyznanie; aby tekst poetycki czytać tak, jak czyta się list do osoby, która na długo i daleko wyjechała. Tej sugestii poddaje się większość recenzentów tomu Matka odchodzi, którzy piszą o tym, że Różewicz spowiada się z nadziei, których nie spełnił, i zawodów, jakie sprawił matce. Apeluje do naszych zanikających sumień i ostygłych uczuć, przywraca nam pamięć o najważniejszych i najprostszych wartościach, raz jeszcze wyrzeka się przywilejów, jakie daje mowa poetycka, aby prostym i rzeczowym językiem naszkicować okrutny obraz umierania własnej matki. A wszystko w imię przeraźliwej prawdy o ludzkiej egzystencji, prawdy o zepsuciu i męce ciała, niezawinionym cierpieniu, braku nagrody za dobro i braku kary za zło, nieobecności Sędziego. Do takiej lektury dodałbym kilka jeszcze uwag. Powiedziałbym zatem, że tom Matka odchodzi to książka, by tak rzec, rodzinna. Zbiera stare i nowe teksty Tadeusza Różewicza (zarówno poetyckie, jak i fragmenty prozy), ponadto zawiera teksty dwóch braci poety Stanisława i Janusza, a także fragmenty pamiętnika matki trójki rodzeństwa – Stefanii. Zastanawia nieobecność ojca oraz umieszczona na końcu niejako symbolicznie zniszczona jego fotografia. W książce znajdujemy wprawdzie także cykl Wierszy dla ojca, cykl ten składa się jednak z czterech utworów, podczas gdy cykl Wiersze dla matki liczy 24. Ojciec dojeżdża do pracy do Częstochowy, ma dziwne pomysły (gra na loterii, wierzy, że wygra milion), jest trochę oddalony, zasłonięty gazetą, umieszczony zawsze nieco obok. Zwróćmy ponadto uwagę, iż z zamieszczonego w tomie Dziennika gliwickiego wynika, że przy umieraniu matki ojca nie ma (mamy tylko krótkie i enigmatyczne uwagi o tym, że właśnie wyjechał, oraz informację, że został do niego wysłany list z życzeniami imieninowymi). Wszystko to sprawia, że postać ojca stanowi w konstrukcji tomu pewną tajemnicę. Inaczej matka. Jej obraz jest wprawdzie naszkicowany niezwykle dyskretnie, oszczędnymi środkami, bez nadmiaru patosu czy sentymentalizmu. Ale jest to jednak, mimo całego kunsztu poetyckiego Różewicza, obraz konwencjonalny. Matka znajduje się w centrum domu. Budzi synów ze snu i przygotowuje do szkoły. Jest nieustannie zajęta, zapracowana, a mimo to znajduje czas na czytanie książek (Prusa, Kadena, Kraszewskiego, Tuwima). Gdy nie czyta, wyszywa. Lubi kwiaty. Zna nazwy ziół i drzew. Martwi się zmartwieniami synów, cieszy ich sukcesami. Jest kobietą ofiarną, mądrą, pracowitą, wyrozumiałą.[…] W Dzienniku gliwickim, zapisie umierania matki, dochodzi do znaczącego odwrócenia ról. To syn staje się opiekunem, matka – dzieckiem („Moje chore, biedne dziecko” – to niemal refren dziennika). Do czynności syna należy między innymi: wykonywanie lewatywy, wysadzanie, wycieranie rozlanego moczu. Mimo to dochodzi do samooskarżenia, dowiadujemy się, że podczas śmiertelnej choroby matki syn myśli o książkach, jakie mógłby napisać, gdyby miał czas i możliwości. Pisze żartobliwe wierszyki. Marzy o tym, aby wyjechać. Zamyka się w swoim pokoju i robi notatki. Oto dlaczego w książce umieszczony został autokomentarz mówiący, że Matka odchodzi to książka pozbawiona smaku. Pozbawiona smaku, ale za to – pełna prawdy!

[…] Różewicz zdaje się […] żądać, aby książkę tę [Matka odchodzi] traktować jako bolesną konfesję lub autobiograficzne wyznanie; aby tekst poetycki czytać tak, jak czyta się list do osoby, która na długo i daleko wyjechała. Tej sugestii poddaje się większość recenzentów tomu Matka odchodzi, którzy piszą o tym, że Różewicz spowiada się z nadziei, których nie spełnił, i zawodów, jakie sprawił matce.

Apeluje do naszych zanikających sumień i ostygłych uczuć, przywraca nam pamięć o najważniejszych i najprostszych wartościach, raz jeszcze wyrzeka się przywilejów, jakie daje mowa poetycka, aby prostym i rzeczowym językiem naszkicować okrutny obraz umierania własnej matki. A wszystko w imię przeraźliwej prawdy o ludzkiej egzystencji, prawdy o zepsuciu i męce ciała, niezawinionym cierpieniu, braku nagrody za dobro i braku kary za zło, nieobecności Sędziego.

Do takiej lektury dodałbym kilka jeszcze uwag. Powiedziałbym zatem, że tom Matka odchodzi to książka, by tak rzec, rodzinna. Zbiera stare i nowe teksty Tadeusza Różewicza (zarówno poetyckie, jak i fragmenty prozy), ponadto zawiera teksty dwóch braci poety Stanisława i Janusza, a także fragmenty pamiętnika matki trójki rodzeństwa – Stefanii.

Zastanawia nieobecność ojca oraz umieszczona na końcu niejako symbolicznie zniszczona jego fotografia. W książce znajdujemy wprawdzie także cykl Wierszy dla ojca, cykl ten składa się jednak z 4 utworów, podczas gdy cykl Wiersze dla matki liczy 24. Ojciec dojeżdża do pracy do Częstochowy, ma dziwne pomysły (gra na loterii, wierzy, że wygra milion), jest trochę oddalony, zasłonięty gazetą, umieszczony zawsze nieco obok. Zwróćmy ponadto uwagę, iż z zamieszczonego w tomie Dziennika gliwickiego wynika, że przy umieraniu matki ojca nie ma (mamy tylko krótkie i enigmatyczne uwagi o tym, że właśnie wyjechał, oraz informację, że został do niego wysłany list z życzeniami imieninowymi). Wszystko to sprawia, że postać ojca stanowi w konstrukcji tomu pewną tajemnicę.

Inaczej matka. Jej obraz jest wprawdzie naszkicowany niezwykle dyskretnie, oszczędnymi środkami, bez nadmiaru patosu czy sentymentalizmu. Ale jest to jednak, mimo całego kunsztu poetyckiego Różewicza, obraz konwencjonalny. Matka znajduje się w centrum domu. Budzi synów ze snu i przygotowuje do szkoły. Jest nieustannie zajęta, zapracowana, a mimo to znajduje czas na czytanie książek (Prusa, Kadena, Kraszewskiego, Tuwima). Gdy nie czyta, wyszywa. Lubi kwiaty. Zna nazwy ziół i drzew. Martwi się zmartwieniami synów, cieszy ich sukcesami. Jest kobietą ofiarną, mądrą, pracowitą, wyrozumiałą.

[…]W Dzienniku gliwickim, zapisie umierania matki, dochodzi do znaczącego odwrócenia ról. To syn staje się opiekunem, matka – dzieckiem (Moje chore, biedne dziecko– to niemal refren dziennika). Do czynności syna należy między innymi: wykonywanie lewatywy, wysadzanie, wycieranie rozlanego moczu.

Mimo to dochodzi do samooskarżenia, dowiadujemy się, że podczas śmiertelnej choroby matki syn myśli o książkach, jakie mógłby napisać, gdyby miał czas i możliwości. Pisze żartobliwe wierszyki. Marzy o tym, aby wyjechać. Zamyka się w swoim pokoju i robi notatki. Oto dlaczego w książce umieszczony został autokomentarz mówiący, że Matka odchodzi to książka pozbawiona smaku. Pozbawiona smaku, ale za to – pełna prawdy!

przelom Źródło: Andrzej Skrendo, Różewicz na przełomie wieków (fragment).