Przeczytaj
Od polis do polityki
W starożytnej Grecji istniały państwa‑miasta, zwane polispolis. Ich mieszkańcy to polites, czyli obywatele, obarczeni licznymi obowiązkami względem państwa. Polites musieli uczestniczyć w zgromadzeniach, sądach, naradach, pełnić funkcje publiczne oraz zajmować się kultem. Wszystkie te zadania określono mianem politika. Stąd początkowo politykapolityka odnosiła się do greckiej formy funkcjonowania państwa i była zbiorem obowiązków, jakie polis nakłada na swoich obywateli.
Politeja Platona
Jako pierwszy problematyką polityki zajął się Platon (427–347 p.n.e.), który był Ateńczykiem i pod wpływem wybitnego filozofa Sokratesa (469‑399 p.n.e.) zajął się filozofią. Po licznych podróżach powrócił do Aten i założył tam swoją szkołę filozoficzną, zwaną Akademią. Najważniejszym dziełem Platona jest Politeja (Państwo). Możemy w nim przeczytać, że władzę w państwie powinni sprawować filozofowie wspomagani przez wojowników. Pozostali mieszkańcy winni zajmować się swoimi obowiązkami, uprawą roli, rzemiosłem, handlem itp.
W innym dziele – Polityk, Platon dokonał klasyfikacji ustrojów politycznych, dzieląc je na: królestwo, arystokrację, demokrację, oligarchię i tyranię. Autor uznał, że najlepszym ustrojem politycznym jest monarchia rządzona przez króla‑mędrca, który będzie kierował się sprawiedliwością.
Polityka Arystotelesa
Najwybitniejszym uczniem Platona był Arystoteles (384/383–322 p.n.e.) pochodzący ze Stagiry. Wstąpił on do platońskiej Akademii, a po śmierci Platona przebywał na dworze Filipa Macedońskiego. Był wychowawcą jego syna Aleksandra Macedońskiego. Po powrocie do Aten założył własną szkołę filozoficzną w pobliżu świątyni Apollina Likejosa, zwaną lykeion.
W Polityce Arystoteles przedstawił genezę państwa, uznając, że powstaje ono na drodze naturalnego rozwoju. Pisał: Okazuje się z tego, że państwo należy do tworów natury, że człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie
. Oznacza to, że człowiek jest „zwierzęciem politycznym” (gr. zoon politikon ).
PolitykaUstrój i urząd oznaczają właściwie to samo. Rząd jest czynnikiem władającym w państwach, a jako taki z konieczności znajduje się w rękach albo jednostki, albo niewielkiej czy też i wielkiej liczby ludzi. Otóż kiedy ta jednostka lub też niewielka grupa ludzi, czy w końcu i wielka ich liczba władają ku ogólnemu pożytkowi, to takie ustroje są z konieczności właściwe; jeśli natomiast mają na względzie tylko własną korzyść czy to jednostki, czy niewielkiej grupy, czy masy, to są to zwyrodnienia. Bo albo nie powinno się członków takiego państwa nazywać obywatelami, albo winni oni uczestniczyć w korzyściach [jakie państwo zapewnia]. Tę postać jednowładztwa, czyli monarchii, która ma na uwadze dobro ogólne, zwykliśmy nazywać królestwem, panowanie niewielu, a więc więcej niż jednego, zwiemy arystokracją, czy to dlatego, że najlepsi władają, czy też dlatego, że rządzą ku najlepszemu pożytkowi państwa i jego członków; kiedy zaś lud rządzi ku ogólnemu pożytkowi, używamy nazwy, którą w szerszym znaczeniu określamy wszystkie ustroje – politeja [rządy obywateli] (...)
Zwyrodnieniami wspomnianych ustrojów są: w stosunku do królestwa tyrania, w stosunku do arystokracji oligarchia, w stosunku do politei demokracja. Tyrania bowiem jest jednowładztwem dla korzyści panującej jednostki, oligarchia [rządzi] dla korzyści bogaczy, a demokracja dla korzyści ubogich; żadna z nich nie ma jednak na względzie dobra ogółu (...).
Źródło: Arystoteles, Polityka, tłum. Ludwik Piotrowicz, Wrocław 2005, s. 114–116.
Dokonaj analizy ustrojów politycznych w starożytnej Grecji na podstawie powyższego tekstu źródłowego. Przyporządkuj je do sprawiedliwych i zwyrodniałych.
Podobnie jak Platon Arystoteles dokonał klasyfikacji ustrojów politycznych, dzieląc je na sprawiedliwe oraz zwyrodniałe.
– monarchia,
– arystokracja,
– politeja., 2. Ustroje zwyrodniałe:
– tyrania,
– oligarchia,
– demokracja.
W swojej filozofii Arystoteles politykę rozumiał jako sztukę rządzenia państwem, której celem jest wspólne dobro. Natomiast za polityka uważał osobę, która tą sztuką się posługuje.
Mroki średniowiecza
Greckie rozumienie polityki przeminęło wraz ze świetnością polis. Od czasów Aleksandra Macedońskiego władca wiedział lepiej, co jest dobre dla poddanych, polityką zajmowały się elity, pozostała część społeczeństwa im służyła w zamian za opiekę oraz zapewnienie bezpieczeństwa. Z czasem wykształcił się feudalizmfeudalizm, ustrój społeczno‑gospodarczo‑polityczny opierający się na systemie hierarchicznej zależności jednostki. Jego przejawem był podział społeczeństwa na trzy stany: rycerstwo, duchowieństwo i chłopstwo.
Święty Tomasz z Akwinu
Tomasz z AkwinuTomasz z Akwinu nawiązywał do poglądów Arystotelesa, tworząc ich nową chrześcijańską wersję. Akceptował arystotelesowski model państwa i polityki. Uważał, że zadaniem władzy jest realizowanie powszechnego dobra i troska o szczęście społeczeństwa.
Polityka współcześnie
Koncepcje polityki
Antyczne rozumienie polityki zostało zweryfikowane we współczesnym świecie, otrzymało inne treści i znaczenie. Hannah Arendt wskazała, że dla nowożytnego rozumienia polityki ważne jest istnienie różnic między ludźmi i grupami ludzkimi. To fakt zasadniczy dla polityki, która jest działaniem dotyczącym spraw porządku współżycia i życia zbiorowego jednostek oraz grup różnych, odmiennych, a jednak mających żyć wspólnie. Obecnie nie można mówić o jednej polityce w stylu Platona. Mamy do czynienia z wieloma politykami: społeczną, zagraniczną, regionalną, finansową, edukacyjną czy też zatrudnienia.
Polityka we współczesnym ujęciu nie musi być rozumiana wyłącznie w kontekście władzy państwowej. Polityka jest także:
– sztuką rządzenia państwem,
– wiedzą o instytucjach władzy,
– działaniami instytucji państwowych,
– umiejętnością kierowania jednostkami i grupami społecznymi.
Słownik
(z łac. feodum lub feudum – lenno) system społeczno‑gospodarczy w średniowiecznej Europie, w którym istniała zależność wasali od seniorów i chłopów od feudałów
koncepcja polityczna zalecająca stosowanie zasady „cel uświęca środki”
w starożytnej Grecji: miasto‑państwo, w którym wszelkie istotne decyzje były podejmowane przez zgromadzenie ludowe
działalność jakiejś grupy społecznej lub partii mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy państwowej; też: cele i zadania takiej działalności oraz metody realizacji takich zadań
system teologiczno‑filozoficzny św. Tomasza z Akwinu oraz każdy z kierunków nawiązujących do tego systemu