Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

W tym materiale będziemy rozpatrywać ciągi liczbowe skończone, czyli ciągi określone w pewnym podzbiorze zbioru liczb naturalnych.

Ciąg liczbowy
Definicja: Ciąg liczbowy

Ciąg, w którym wyrazy są liczbami, nazywamy ciągiem liczbowym.

Ciąg skończony
Definicja: Ciąg skończony

Ciągiem skończonym nazywamy funkcję określoną na zbiorze 1, 2, 3, ..., n.

Przykład 1

Rozważmy ciąg an, którego wyrazy są liczbami k–cyfrowymi równymi sumie k–tych potęg swoich cyfr.

Wyrazami tego ciągu są na przykład liczby:

153=13+53+33

370=33+73+03

371 = 3 3 + 7 3 + 1 3

1634=14+64+34+44

9474=94+44+74+44

54748=55+45+75+45+85

9926315=97+97+27+67+37+17+57

Liczby te zwane są liczbami narcystycznymi.

Okazuje się, że istnieją dokładnie cztery liczby 3–narcystyczne, trzy liczby 4–narcystyczne, trzy liczby 5–narcystyczne.

Wyrazy ciągu an spełniają warunek

10k-1ank·9k.

Ponieważ 10k-1>k·9k dla k61, to stwierdzamy, że liczb narcystycznych jest skończona ilość.

Można udowodnić, że ciąg an, jest tylko 88–wyrazowy.

Wdzięcznym tematem do tworzenia skończonych ciągów liczbowych, są ciągi składające się z liczb pierwszych o określonych własnościach. Przy czym niektóre z tych ciągów, uważane dzisiaj za skończone, mogą, w miarę postępu badań nad tymi liczbami, okazać się nieskończone.

Przykład 2

Przykłady ciągów liczb pierwszych, których pierwszym wyrazem jest 3.

3, 7, 11 – ciąg, w którym różnica między wyrazami jest równa 4,

3, 11, 19 – ciąg, w którym różnica między wyrazami jest równa 8,

3, 23, 43 – ciąg, w którym różnica między wyrazami jest równa 20 .

Przykład 3

Rozważmy ciąg liczb pierwszych, mniejszych od 100, postaci 4k+1.

Kilka początkowych wyrazów tego ciągu:

5, 13, 17, 29, 37, 41, 73, 89

Każda z takich liczb jest sumą kwadratów dwóch liczb naturalnych.

5=12+22

13=22+32

17=12+42

29=22+52

37 = 1 2 + 6 2

41=42+52

73 = 3 2 + 8 2

89=52+82

Skończone ciągiciąg skończonySkończone ciągi liczbowe można tworzyć, wykorzystując ciekawe własności liczb rzeczywistych.

Przykład 4

Niech a będzie okresem ułamka 17.

17=0,142857142857...=0,142857

a=142857

Rozważmy sześciowyrazowy ciąg an wielokrotności liczby a.

a1=142857·1=142857

a2=142857·5=714285

a3=142857·4=571428

a4=142857·6=857142

a5=142857·2=285714

a6=142857·3=428571

Każdy wyraz tego ciągu składa się z tych samych cyfr co liczba a. Cyfra 1 w zapisie dziesiętnym kolejnych wyrazów ciągu jest kolejno cyfrą setek tysięcy, dziesiątek tysięcy, jedności tysięcy, itd.

Zaobserwujmy inną ciekawą własność wyrazów ciągu an.

Dodajemy odpowiednio pogrupowane  cyfry pierwszego wyrazu ciągu, mnożymy pierwszy wyraz przez 7 .

1 + 4 + 2 + 8 + 5 + 7 = 27 2 + 7 = 9

14+28+57=99

142+857=999

142857·7=999999

Wyniki kolejnych działań, to liczby, w których każda cyfra jest równa 9.

Przykład 5

Ciąg an określony jest wzorem ogólnym an=3n-1.

Początkowe wyrazy ciągu:

a1=2

a2=8

a3=26

a4=80

Zauważmy, że każdy wyraz tego ciągu jest liczbą parzystą. Zatem tylko pierwszy wyraz ciągu jest liczbą pierwszą.

W przedziale 1, 500 istnieje tylko dziesięć liczb naturalnych n takich, że lustrzane odbicie liczby an jest liczbą pierwszą. Są to liczby:

1, 6, 27, 43, 53, 61, 64, 174, 216, 268

Na przykład:

a6=36-1=729-1=728

Liczba lustrzana to 827 – jest to liczba pierwsza.

Tylko jedna liczba an jest potęgą liczby naturalnej, jest to liczba 32-1.

Ciągi liczbowe, szczególnie te, których wyrazy są liczbami naturalnymi, mają zastosowanie też w obliczeniach geometrycznych.

Przykład 6

Trójkąt Herona, to taki trójkąt, którego długości boków, obwód i pole wyrażają się liczbami całkowitymi.

Każdy trójkąt pitagorejski jest trójkątem Herona. Przykładem trójkąta Herona, który nie jest trójkątem prostokątnym, jest trójkąt o bokach 5, 5, 6, którego pole jest równe 12. Trójkąt ten bowiem powstał z dwóch trójkątów pitagorejskich o bokach długości 3, 4, 5 i wspólnym boku długości 4.

Przykłady trójwyrazowych ciągów, których wyrazy są długościami boków trójkąta Herona.

5, 4, 3 – obwód trójkąta 12, pole trójkąta 6,

5, 8, 5 – obwód trójkąta 18, pole trójkąta 12,

13, 12, 5 – obwód trójkąta 30, pole trójkąta 30,

13, 13, 10 – obwód trójkąta 36, pole trójkąta 60,

15, 14, 13 – obwód trójkąta 42, pole trójkąta 84.

Przykład 7

Ciąg czwórek pitagorejskich, to ciąg, którego wyrazami są takie liczby całkowite
a, b, c, d, że a2+b2+c2=d2.

Geometrycznie można zinterpretować liczby a, b, c, jako długości boków prostopadłościanu, którego przekątna ma długość d.

RSXu56auX5RBD

Wzór opisujący czwórki pitagorejskie jest analogiczny do wzoru na stożek świetlny, którym posługują się fizycy. Przy okazji przypomnienie – stożek świetlny danego punktu czasoprzestrzeni, to zbiór punktów czasoprzestrzeni, których odległość czasoprzestrzenna od tego punktu wynosi zero.

Przykłady ciągów, których wyrazy są czwórkami pitagorejskimi.

2, 3, 6, 7; 4, 4, 7, 9; 6, 6, 7, 11

2, 10, 11, 15; 4, 13, 16, 21; 2, 10, 25, 27

10, 10, 23, 27; 3, 16, 24, 29; 4, 5, 20, 21

Słownik

ciąg skończony
ciąg skończony

ciągiem skończonym nazywamy funkcję określoną na zbiorze 1, 2, 3, ..., n