Przeczytaj
Szczypta historii
jest naczelnym organem sądowym i sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania., 1962 Zasadę konstytucyjną zrealizowała ustawa z 1962 r. o Sądzie Najwyższym. W praktyce SN przestał być sądem kasacyjnym, natomiast stał się m.in. zwykłym sądem II instancji od wyroków sądów wojewódzkich, które orzekały w ważniejszych sprawach jako sądy I instancji., 1984 W latach 80. XX wieku na fali zmian w prawie wprowadzona została w życie ustawa z 1984 r. o Sądzie Najwyższym. Ustawa stanowiła, że SN
stoi na straży politycznego i społeczno-gospodarczego ustroju, własności społecznej, a dopiero na końcu praw obywateli. SN określony został jako naczelny organ sądowy, sprawujący nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania., 1997 25 maja 1997 r. w referendum ogólnokrajowym przyjęta została nowa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona przez parlament 2 kwietnia 1997 r. Nowa konstytucja nie zmieniła istotnie pozycji ustrojowej SN, utrzymano zasadę, według której Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sądowym i sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych., 2003 1 stycznia 2003 r. weszła w życie ustawa o Sądzie Najwyższym z 23 listopada 2002 r. którą dokonano nowego podziału SN na cztery Izby: Cywilną; Karną; Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych; Wojskową. Nową ustawą przekazano Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów SN kompetencje w zakresie ustalenia wewnętrznej organizacji SN, szczegółowego podziału spraw między izby oraz zasad wewnętrznego postępowania, które dotychczas określał Prezydent RP w drodze rozporządzenia., 2018 3 kwietnia 2018 r. weszła w życie ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Na mocy tej ustawy obywatele uzyskali prawo do składanie skargi nadzwyczajnej na prawomocne wyroki polskich sądów, wydanych do 20 lat wstecz. W Sądzie Najwyższym zlikwidowano Izbę Wojskową, natomiast utworzono Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izbę Dyscyplinarną. Na mocy tej ustawy sędziowie Sądu Najwyższego mogą przechodzić w stan spoczynku po ukończeniu 65 lat z możliwością przedłużenia pracy za zgodą Prezydenta RP.
Kompetencje Sądu Najwyższego
Sąd NajwyższySąd Najwyższy jest organem wymiaru sprawiedliwości, który rozpatruje sprawy według właściwości przyznanej mu w ustawach. Przepisy dotyczące tego szczególnego sądu znajdują się w Konstytucji RP oraz w ustawie z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. Organ ten uzyskał status sądu kasacyjnego w sprawach rozpatrywanych przez sądy powszechne i wojskowe oraz prawo rozpatrywania innych środków odwoławczych.
Dodajmy jeszcze, że jeżeli w orzecznictwieorzecznictwie sądów ujawnią się rozbieżności co do wykładni prawa, to wówczas – na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego lub Rzecznika Praw Obywatelskich, lub Prokuratora Generalnego – Sąd Najwyższy może taką wątpliwość rozstrzygnąć w drodze uchwały. Taka uchwała może zostać podjęta w składzie:
a) siedmiu sędziów;
b) izby;
c) połączonych izb;
d) w pełnym składzie.
Powzięta uchwała zostaje uznana za zasadę prawną, co skutkuje tym, że jeżeli jakikolwiek skład Sądu Najwyższego nosi się z zamiarem odstąpienia od wcześniej ustalonej zasady, to jest zobowiązany przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi izby albo składowi równoważnemu temu, który podjął wcześniejsze rozstrzygnięcie.
W ramach nadzoru judykacyjnegonadzoru judykacyjnego Sąd Najwyższy ma prawo unieważniania – na wniosek Prokuratora Generalnego – prawomocnych orzeczeń w sytuacji, gdy były one wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w momencie orzekania, oraz jeśli orzeczenie nie może zostać podważone w innym trybie. Jeśli Sąd Najwyższy stwierdzi rażącą obrazę przepisów, to jednocześnie zwraca się do sądu, który jej się dopuścił, ze stosownymi uwagami potępiającymi.
Struktura SN
W skład Sądu Najwyższego wchodzi pięć izb:
Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Sprawuje nadzór nad orzecznictwem sądowym z zakresu prawa pracy, prawa wynalazczego, ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach skarg na decyzje administracyjne, a także w sprawach przekazanych na podstawie przepisów szczególnych.
Izba Cywilna
Nadzoruje orzecznictwo sądowe z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, rodzinnego i opiekuńczego.
Izba Karna
Nadzoruje sprawy rozpoznane na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu karnego skarbowego, Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz inne sprawy, do których stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego, oraz karne wojskowe.
Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych
Rozpatruje skargi nadzwyczajne, rozpoznaje protesty wyborcze i protesty przeciwko ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego oraz stwierdza ważność wyborów i referendum, inne sprawy z zakresu prawa publicznego.
Izba Dyscyplinarna
Rozpatruje sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego, adwokatów, notariuszy, radców prawnych, sędziów sądów wojskowych i powszechnych, prokuratorów.
Siedziba Sądu Najwyższego
Przed wojną Sąd Najwyższy mieścił się w barokowym pałacu Krasińskich (zwanym też Pałacem Rzeczypospolitej) przy placu Krasińskich 5.
Sąd Najwyższy bezpośrednio po wojnie (jak wiele instytucji państwowych ze względu na zniszczenia w stolicy), znalazł się tymczasowo w Łodzi. W 1950 roku jego nową siedzibą stał się wybudowany bezpośrednio przed wybuchem wojny monumentalny gmach Sądów Grodzkich przy ulicy Ogrodowej w Warszawie.
W latach 90. XX wieku podjęto decyzję o budowie nowej siedziby SN. W 1991 roku ogłoszono konkurs na projekt gmachu Sądu Najwyższego RP przy placu Krasińskich. W 1999 roku nowy gmach Sądu Najwyższego oddano do użytku.
Projekt gmachu miał – zdaniem architektów – ilustrować rolę praw w życiu człowieka. Stąd pomysł na Kolumny Prawa, na których zostały odlane wybrane cytaty z prawa rzymskiego (i nie tylko). Zestaw paremii prawniczychparemii prawniczych przygotował zespół romanistów pod kierunkiem prof. Witolda Wołodkiewicza z Uniwersytetu Warszawskiego. Pod tekstem każdej z łacińskich sentencji zamieszczony został przekład na język polski oraz nota źródłowa. Paremie znajdziemy również na kolumnach głównego holu wewnętrznego Sądu Najwyższego – np. na kolumnie po lewej stronie czytamy: Si in ius vocat, ito – „Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi”. Na głowicach kolumn widnieje stylizowany motyw wagi bogini sprawiedliwości – Temidy. Na kolumnach bliżej pomnika Powstańców Warszawskich motyw ten zastępuje znak Polski Walczącej – litera „P” zakończona hakami kotwicy.
Słownik
nadzór, który sprawuje sąd nad podległymi mu organami władzy sądowej niższego szczebla
ogół decyzji jednego bądź wielu sądów i innych organów państwa
krótka sentencja sformułowana najczęściej przez uznany autorytet prawniczy
naczelny organ władzy sądowniczej w Polsce