Przeczytaj
„Dziwna wojna” i kampania w 1940 r.
Chociaż od 3 września 1939 r. Francja była formalnie w stanie wojny z Niemcami, to na granicy niemiecko‑francuskiej właściwie nic się nie działo. Dlatego już wtedy sytuację tam panującą nazywano „dziwną wojną” lub „wojną na siedząco”. Francuzi czekali na niemiecki atak w bunkrach systemu fortyfikacyjnego budowanego od zakończenia I wojny światowej, zwanego linią Maginotalinią Maginota, Niemcy zaś w tym czasie umacniali władzę na zdobytych terytoriach w Europie Środkowo‑Wschodniej. Francuski rząd zwlekał z podjęciem walki. Zmuszony do tego został wiosną 1940 r., gdy wojska III Rzeszy rozpoczęły kampanię w Europie Zachodniej.
Dnia 9 kwietnia 1940 r. Niemcy bez walki zajęli neutralną Danię. Tego samego dnia zaatakowali również neutralną Norwegię, uprzedzając Anglików planujących opanowanie portu w Narwiku, z którego do Rzeszy wysyłano szwedzką rudę żelaza. W walkach o Oslo oraz w bitwie o Narwik wzięły udział, obok ekspedycji angielskich i francuskich, ekspedycje polskie. Alianci wycofali się z Norwegii 10 czerwca, a Niemcy utworzyli tu kolaborancki rząd. Dnia 10 maja 1940 r. Niemcy wkroczyli do neutralnej Holandii, a następnie do Belgii i Luksemburga. W czerwcu, ominąwszy linię Maginota, rozbili armię francuską. Już 14 czerwca oddziały niemieckie wkroczyły do Paryża, a dwa dni później premier Philippe Pétain poprosił o rozejm. Niecały tydzień po tym, 22 czerwca 1940 r., rząd francuski podpisał akt kapitulacji, co miało miejsce w tym samym wagonie, w lesie w Compiègne, gdzie podpisano zawieszenie broni w 1918 r. Francja została podzielona na dwie strefy - północno‑wschodnia część została podporządkowana Niemcom, a na terenach południowo‑zachodnich powstało kolaboracyjne, zależne od Niemców państwo nazywane Republiką Vichy. W tej tzw. wolnej strefie, został powołany rząd marszałka Pétaina z siedzibą w Vichy. Francja VichyFrancja Vichy, będąca państwem satelickimpaństwem satelickim III Rzeszy, rządziła imperium kolonialnym Francji przedwojennej.
Na podstawie zdjęć wyjaśnij, dlaczego Francuzi pokładali taką ufność w tej linii umocnień.
Niemcy przyłączyli do Rzeszy Alzację, Lotaryngię, Luksemburg i okręg Eupen–Malmédy, na konferencji paryskiej przyznany Belgii. Rządy Norwegii, Holandii i Belgii udały się na emigrację do Londynu wraz z kontynuującym walkę Komitetem Wolnej Francji Charles’a de Gaulle’a.
Od kwietnia do czerwca 1940 r. trwały walki w Norwegii. W bitwie o Narwik po stronie norweskiej walczyli także Brytyjczycy, Francuzi oraz Polacy z utworzonej we Francji Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. W końcu przy pomocy norweskich faszystów armia niemiecka zwyciężyła, a alianci wycofali się z Norwegii, gdzie powstał kolaboracyjny rząd Vidkuna Quislinga.
Terminem „kolaboracja” (z łac. collaborare – współpracować) w czasie II wojny światowej określano współpracę obywateli państwa okupowanego z władzami okupacyjnymi na szkodę tego kraju lub jego społeczeństwa.
Przykładem kolaboracji jest działalność Vidkuna Quislinga, przywódcy norweskiej partii faszystowskiej Jedność Narodowa. Quisling współdziałał z hitlerowcami w czasie ich agresji na Norwegię, a dwa lata po opanowaniu kraju przez wojska niemieckie – w 1942 r. – stanął na czele rządu współpracującego z III Rzeszą. Jako współodpowiedzialny za terror i deportacje do obozów koncentracyjnych został po kapitulacji niemieckiej osądzony i skazany przez władze norweskie na karę śmierci.
Bitwa o Brytanię
Wyjaśnij, o czym świadczy zaangażowanie polskich pilotów w obronę Anglii.
Po kapitulacji Francji główny ciężar wojny spoczywał na Wielkiej Brytanii. Kiedy po łatwych zwycięstwach w Europie Zachodniej Hitler wystąpił z propozycją zawarcia pokoju, nowy brytyjski premier Winston Churchill stanowczo ją odrzucił. Powiedział wtedy swym rodakom: „Nie mam nic do ofiarowania, prócz krwi, znoju, łez i potu”. W tej sytuacji Niemcy rozpoczęły przygotowania do ataku na Wyspy Brytyjskie. Przed inwazją III Rzesza postanowiła złamać opór Brytyjczyków za pomocą nalotów. Walki o opanowanie przestrzeni powietrznej nad Wielką Brytanią, zwane bitwą o Brytanię, trwały od 10 lipca do 31 października 1940 r. Hitlerowi nie udało się ani uzyskać panowania w powietrzu, ani odciąć wyspy od kolonii przez działania na morzach. Brytyjczycy zniszczyli 1733 samoloty wroga (czyli ponad połowę stanu niemieckiej floty powietrznej), tracąc 915 swoich myśliwców. W walce wzięło udział także ok. 145 polskich pilotów w polskich dywizjonach i 81 w dywizjonach brytyjskich. Polacy stanowili 13 proc. walczących w Royal Air ForceRoyal Air Force (RAF), czyli w lotnictwie brytyjskim. O lotnikach, którzy uczestniczyli w bitwie o Anglię, Churchill powiedział: „Nigdy w dziejach wojen tak liczni nie zawdzięczali tak wiele tak nielicznym”.
Obronę wyspy umożliwiło też wykorzystanie systemu stacji radarowych, budowanych od roku 1935.
Wyjaśnij, czemu miało służyć bombardowanie angielskiej stolicy przez Luftwaffe.
Kampania bałkańska
Rumunia, w czerwcu 1940 r. pozbawiona przez Związek Sowiecki Besarabii, w sierpniu musiała oddać Węgrom część Siedmiogrodu, a Bułgarii – południową Dobrudżę. III Rzesza rozszerzała sojusz – we wrześniu 1940 r. podpisała z Włochami i Japonią tzw. pakt trzechpakt trzech, do którego następnie przystąpiły Węgry i Bułgaria oraz osłabiona Rumunia. W październiku 1940 r. Włochy z terenu Albanii napadły na Grecję, ich ofensywa została odparta.
W marcu 1941 r. sojusz z Niemcami podpisał rząd Jugosławii. Oficerowie związani z Wielką Brytanią dokonali jednak przewrotu i sami objęli władzę. Wobec tego 6 kwietnia wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny wkroczyły do Jugosławii i, przez sojuszniczą Bułgarię, do Grecji. Po 11 dniach wojny z Niemcami, Węgrami, Bułgarią i Włochami wojska jugosłowiańskie skapitulowały. Rząd wojskowych udał się na emigrację do Londynu.
Do Rzeszy została włączona północna Słowenia, a Serbia znalazła się pod okupacją. Włochy zajęły południową Słowenię i Czarnogórę. Wojwodinę oddano Węgrom, a Macedonię – Bułgarii. W Chorwacji utworzono Niezależne Państwo Chorwackie, rządzone przez lokalnych faszystów – ustaszyustaszy. Armia grecka okrążona przez wojska włoskie i niemieckie skapitulowała pod koniec kwietnia 1941 r. Walczący w Grecji Brytyjczycy wycofali się na Kretę, którą w maju po ciężkich walkach opanowali Niemcy. Grecja, z wyjątkiem utraconej na rzecz Bułgarii Tracji, została podzielona na dwie strefy okupacyjne: włoską i niemiecką. Król Grecji wyemigrował do Londynu.
Blitzkrieg
Wyjaśnij, jakie znaczenie w działaniach wojskowych miało stosowanie maszyn szyfrujących.
Niemieckie określenie „wojna siedząca” (niem. Sitzkrieg) było przeciwieństwem, a jednocześnie nawiązaniem do wojny błyskawicznej (niem. BlitzkriegBlitzkrieg), czyli strategii militarnej opracowanej jeszcze przed I wojną światową przez szefa niemieckiego sztabu generalnego Alfreda von Schlieffena, która zakładała pokonanie Francji w ciągu kilku tygodni, a następnie przerzucenie większości sił na front wschodni, do walki z Rosją. Koncepcję tę dopracował i ogłosił w 1937 r. strateg i szef sztabu niemieckich wojsk lądowych Heinz Guderian. Głównym założeniem blitzkriegu było przeprowadzenie z zaskoczenia zmasowanego ataku przy wykorzystaniu połączonych sił lądowych i powietrznych. Według Guderiana najważniejszą rolę miały odegrać dywizje pancerne i piechoty zmechanizowanej, wspierane przez lotnictwo.
W czasie II wojny światowej armia niemiecka z powodzeniem zastosowała tę strategię podczas ataku na Polskę we wrześniu 1939 r., a następnie na Francję w 1940 r. Wojska Hitlera błyskawicznie zajmowały kolejne państwa europejskie: Danię, Norwegię, Holandię, Belgię, Luksemburg. W 1941 r. przyszła kolej na Bałkany. Marsz III Rzeszy został zatrzymany dopiero w Związku Sowieckim.
Słownik
(niem. wojna błyskawiczna) błyskawiczne uderzenie na dany kraj drogą lądową, powietrzną i morską, wykorzystujące moment zaskoczenia; taktyka zakładająca oskrzydlenie nieprzyjaciela przez dywizje pancerne i zniszczenie jego sił głównych przez artylerię i piechotę w pierwszych dniach ataku; dywizje pancerne i piechota zmotoryzowana po wygraniu pierwszych bitew prą dalej przy wsparciu zmasowanych sił powietrznych, wdzierając się w głąb kraju i goniąc wojsko nieprzyjaciela; taktykę „wojny błyskawicznej” Niemcy zastosowali m.in. podczas kampanii we Francji w 1940 r.
(franc. La France de Vichy) potoczna nazwa istniejącego w latach 1940–1944 marionetkowego państwa francuskiego, pozostającego w zależności od III Rzeszy; oficjalna nazwa: Państwo Francuskie (franc. L’État français)
w czasie wojny poddanie się nieprzyjacielowi, również umowa określająca warunki poddania się; może dotyczyć części lub całości sił zbrojnych
(franc. ligne Maginot) nazwa stosowana na określenie francuskich fortyfikacji zbudowanych na wschodnich granicach państwa w latach 1929–1934, a następnie wzmacnianych do 1939 r.; przeważnie mówiąc o „linii Maginota”, ma się na myśli najsłynniejsze umocnienia – na granicach z Niemcami i Luksemburgiem
(niem., broń powietrzna) lotnicze siły zbrojne Niemiec powstałe w 1935 r. pod dowództwem Hermanna Göringa
porozumienie podpisane 27 września 1940 r. przez przedstawicieli Niemiec, Włoch oraz Japonii w Berlinie (nazywane także paktem berlińskim); jego sygnatariusze ustalali wzajemne zobowiązania militarne i zasady udzielania pomocy sojusznikom prowadzącym wojnę z innymi państwami, a także określili podział stref wpływów w Europie i Azji; był rozszerzeniem podpisanego w 1939 r. między Niemcami a Włochami tzw. paktu stalowego
państwo, które jest uznawane na arenie międzynarodowej, ale uzależnione od innego państwa (mocarstwa); mocarstwo pozwala rządowi zależnego państwa (swojego „satelity”) na samodzielność, jednak ingeruje w decyzje podejmowane w ważnych sprawach państwowych
(ang., Królewskie Siły Powietrzne) siły lotnicze Wielkiej Brytanii powstałe w 1918 r.
(z chorw. ustaše – powstańcy) członkowie nacjonalistyczno‑terrorystycznego Chorwackiego Ruchu Rewolucyjnego, działającego w latach 1929–1945; odpowiedzialni za śmierć setek tysięcy obywateli Jugosławii, szczególnie Serbów
(niem., siła zbrojna) określenie całości sił zbrojnych III Rzeszy
Słowa kluczowe
II wojna światowa, III Rzesza, dziwna wojna, bitwa o Anglię, linia Maginota, Francja Vichy, blitzkrieg, przebieg II wojny światowej
Bibliografia
Najnowsza historia świata, t. 1, 1945–1963, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.