Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętaj, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest zignorowanie go i bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bój się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołuj się do podanych źródeł. Pamiętaj również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem własna wiedza nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć znane ci już fakty z interpretacją tekstu.

Ochrona praw człowieka w Ameryce

RrAojBpYLeMoA1

Mapa świata. Na zielono zaznaczone są następujące kraje: Antigua i Barbuda, Argentyna, Bahamy, Barbados, Belize, Boliwia, Brazylia, Chile, Dominika, Dominikana, Ekwador, Grenada, Gujana, Gwatemala, Haiti, Honduras, Jamajka, Kanada, Kolumbia, Kostaryka, Kuba, Meksyk, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Peru, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Salwador, Stany Zjednoczone, Surinam, Trynidad i Tobago, Urugwaj, Wenezuela.

Ochrona wolności i praw człowiekaprawa człowiekapraw człowieka w Ameryce opiera się na regionalnych dokumentach, przede wszystkim zaś na Karcie Organizacji Państw Amerykańskich (OPA) z 1948 r. i Powszechnej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka (z grudnia 
1948 r.). Przyjęła kształt Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka (tzw. Pakt San Jose z 1969 r., który wszedł w życie w 1978 r.), do której w 1988 r. dołączono Protokół dodatkowy dotyczący praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (nietworzących zobowiązań prawnomiędzynarodowych).

Zgodnie z tą Konwencją, na straży praw człowieka stoi powstała w 1959 r. Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka z siedzibą w Waszyngtonie i utworzony w 1979 r. Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka. Obecnie Komisja sporządza raporty o przestrzeganiu praw człowieka w krajach OPA oraz decyduje o słuszności złożenia skargi do Trybunału zarówno przez osoby fizyczne, jak i organizacje pozarządowe; bezpośrednio do Trybunału skargę mogą wnieść tylko państwa będące członkami OPA i sama Komisja. Wyrok Trybunału może zobowiązać państwa, by zapewniły pokrzywdzonemu możliwość korzystania z naruszonych praw, a także do wypłaty odszkodowania. Spośród 35 krajów należących do OPA temu systemowi ochrony praw człowieka podlega 18 państw Ameryki Południowej i Środkowej.

Podstawowy katalog praw człowieka i zasady ich ochrony w Ameryce są podobne do systemu Rady Europy (łącznie ze zniesieniem kary śmierci). Specyfiką systemu amerykańskiego jest pojawienie się w Konwencji kategorii obowiązków rozumianych jako „obowiązki wobec swojej rodziny, społeczeństwa, ludzkości”. Szerszy ich katalog zawiera wspomniana Amerykańska Deklaracja Praw i Obowiązków Człowieka; nie tworzą one zobowiązań natury sądowej.

Afrykański system ochrony praw człowieka

R1IX27bXYkVo71

Mapa świata. Na zielono są zaznaczone następujące państwa w Afryce: Algieria, Angola, Benin, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Czad, Demokratyczna Republika Konga, Dżibuti, Egipt, Erytrea, Eswatini, Etiopia, Gabon, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Gwinea Równikowa, Kamerun, Kenia, Komory, Kongo, Lesotho, Liberia, Libia, Madagaskar, Malawi, Mali, Maroko, Mauretania, Mauritius, Mozambik, Namibia, Niger, Nigeria, Południowa Afryka, Republika Środkowoafrykańska, Republika Zielonego Przylądka, Rwanda, Sahara Zachodnia, Senegal, Seszele, Sierra Leone, Somalia, Sudan, Sudan Południowy, Tanzania, Togo, Tunezja, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Zambia, Zimbabwe.

Od czasu sformułowania Karty Jedności Afryki w 1963 r. do powstania i wejścia w życie Aktu Konstytucyjnego Unii Afrykańskiej wzrosło znaczenie praw człowieka na tym kontynencie. Akt konstytucyjny wśród celów Unii Afrykańskiej wymienia uwzględnienie zasad Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ oraz ochronę praw człowieka i ludów Afryki. Podstawowym dokumentem określającym zasady i zakres ochrony praw jest Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów z 1981 r. (weszła w życie w 1986 r.). Kładzie ona nacisk na zasady solidaryzmu społecznegosolidaryzm społecznysolidaryzmu społecznego i podmiotem praw czyni przede wszystkim ludy Afryki, nakładając na jednostki obowiązek podporządkowania się społeczności narodowej. Indywidualne prawa osobiste i polityczne zostały potraktowane dosyć ogólnikowo. Afrykańska Komisja Praw Człowieka i Ludów ma prawo przyjmować skargi od państw, a także osób fizycznych i prawnych, z kolei Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów (rozpoczął działalność w 2004 r.) przyjmuje wyłącznie skargi od państw. Obie te instytucje mają niewielkie możliwości egzekwowania przestrzegania tych praw.

Ochrona praw człowieka w Azji

W latach 90. XX w. kraje zrzeszone w ramach Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo‑WschodniejASEANStowarzyszenia Narodów Azji Południowo‑Wschodniej (Association of South Asian Nations – ASEAN) rozpoczęły starania o zbudowanie systemu międzynarodowej ochrony praw człowieka w krajach azjatyckich. W wyniku uzgodnień w 2009 r. ASEAN powołało Międzyrządową Komisję ds. Praw Człowieka ASEAN, aby promowała prawa człowieka oraz koordynowała współpracę regionalną w zakresie praw człowieka w państwach członkowskich.

Komisja sporządziła projekt Deklaracji Praw Człowieka ASEAN, który przedstawiła w połowie 2012 r. W Phnom Penh w Kambodży, 18 listopada 2012 r., deklarację przyjęły jednogłośnie państwa członkowskie. Zawarto w niej wytyczne dla krajów ASEAN dotyczące zaangażowania w przestrzeganie praw człowieka. Artykuł 2. Deklaracji Praw Człowieka ASEAN zawiera zapis, że prawa człowieka przysługują każdej osobie i podkreśla, że należą one do kobiet, dzieci, osób starszych, osób niepełnosprawnych, pracowników migrujących oraz grup wrażliwych i zmarginalizowanych (art. 4). Deklarację tę skrytykowała jednak opinia międzynarodowa, a szczególnie Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka ONZ, Amnesty International i Human Right Watch. Powodem tego były następujące zapisy:

Ponadto Amnesty International uważa, że Komisja ds. Praw Człowieka ASEAN nie otrzymała w Deklaracji odpowiednich kompetencji do należytego badania przypadków łamania praw człowieka oraz nie ma możliwości otrzymywania skarg na nadużycia. Na tę kwestię zwracają uwagę także inni krytycy, w tym „Wall Street Journal”, twierdząc, że Komisja do tej pory nie podjęła żadnych działań, aby chronić podstawowe wolności obywateli, którymi się zajmuje.

Słownik