Oś czasu. 376 Osiedlenie się Gotów na terenie cesarstwa zachodniorzymskiego W 376 r. w granice imperium pokojowo wkroczyli Goci, wyparci ze swoich ziem przez Hunów, których pochód ze stepów azjatyckich naznaczony był budzącymi grozę rzeziami. Chcąc ich uniknąć, Goci uzyskali pozwolenie na osiedlenie się w Tracji w zamian za służbę w armii rzymskiej. Konflikty z lokalną administracją, która chcąc się wzbogacić, nie wydawała Gotom obiecanego wyżywienia, doprowadziła do buntu i grabieży rzymskiej prowincji. W 378 r. doszło do wielkiej bitwy pod Adrianopolem w pobliżu Konstantynopola, w wyniku której zginął cesarz Walens, a armia cesarstwa wschodniego niemal przestała istnieć. Sytuację opanował nowy cesarz Teodozjusz Wielki (379–395), który pozwolił Gotom osiedlić się na terenie cesarstwa nad Dunajem. Warunki porozumienia przyznawały im pełną autonomię w sprawach wewnętrznych, ale zobowiązywały ich do walki u boku armii rzymskiej. Pierwszy pożar został ugaszony za cenę dużych ustępstw na rzecz barbarzyńców. 406 Najazdy germańskie W 406 r. w granice cesarstwa wkroczyła grupa Gotów pod wodzą Radagajsa. Została ona rozgromiona przez wojska rzymskie, ale wymagało to ściągnięcia legionów znad limesu nadreńskiego. Wielkie grupy najeźdźców germańskich przekroczyły po zamarzniętym Renie niemal opustoszałe granice zimą 406/407 r. (wedle tradycji dokładnie 31 grudnia). Cała Galia padła ich łupem. Niebawem barbarzyńcy zalali także Hiszpanię. Brytania, zdana na samą siebie, zaczęła się usamodzielniać. 410 Złupienie Rzymu W 410 r. Rzym pierwszy raz od 390 r. p.n.e. został złupiony. Było to dziełem Alaryka, władcy gockiego. Cesarz, przebywający w Rawennie, jednak utrzymał władzę. Dzięki determinacji głównodowodzących armii rzymskiej, najpierw Konstancjusza (w 421 r. został cesarzem i niedługo potem zmarł), a później Aecjusza, nastąpił powolny proces porządkowania prowincji zachodnich. Głównym zadaniem było ułożenie stosunków z poszczególnymi ludami barbarzyńskimi. Ze wszystkimi nie sposób było walczyć. Próbowano jednych wygrywać przeciw drugim. Z tymi, których nie udało się pokonać, zawierano porozumienie, na mocy którego barbarzyńcy uzyskiwali prawo osiedlenia się na terytorium rzymskim w roli sojuszników, formalnie uznających zwierzchność cesarza. Wielu starano się także wcielić do armii rzymskiej. 429 Podbój Afryki przez Wandalów Niektórzy barbarzyńcy nie chcieli uznawać nawet czysto formalnej zwierzchności Rzymu. W 429 r. Wandalowie (grupa plemion germańskich) pod wodzą Gejzeryka (ok.390- 477), wyruszywszy z Hiszpanii, rozpoczęli podbój Afryki. Łupili prowincję za prowincją. Pochód zakończyło zdobycie Kartaginy. Wandalowie założyli w Afryce nowe państwo i zawarli pokój z Rzymem, który uznał ich niezależność, a nawet równorzędność, o czym świadczy obietnica wydania cesarskiej córki za syna Gejzeryka. Dla Rzymian utrata Afryki stanowiła dotkliwy cios: były to bogate prowincje, które przynosiły największy dochód z podatków, m.in. dlatego, że długo unikały barbarzyńskich najazdów. 451 Inwazja Hunów W 451 r. na Galię spadła inwazja Hunów pod dowództwem Attyli (406-453). Wcześniej Hunowie przeprowadzali najazdy na cesarstwo wschodnie i przez 15 lat zmuszali cesarzy Wschodu do płacenia im trybutu. Tym razem wyprawili się na zachód. Aecjuszowi udało się zorganizować wielką koalicję rzymsko-germańską przeciwko znienawidzonym przybyszom z mongolskich stepów. W bitwie na Polach Katalaunijskich Attyla został pokonany i musiał się wycofać za Dunaj. Rok później ponownie wyruszył na Italię, spalił Akwileję, zagroził Rzymowi, lecz niebawem zmarł. Zniszczenia były wielkie. Na szczęście dla Rzymian spory, które po śmierci Attyli wybuchły między Hunami, zażegnały niebezpieczeństwo ze strony tego ludu. 455 Najazd Wandalów na Rzym W 455 r. Rzym padł łupem Wandalów pod wodzą Gejzeryka. Najeźdźcy oszczędzili ludność (odczekali trzy dni, aby jak najwięcej ludzi opuściło stolicę), ale miasto ze skrupulatnością ogołocili ze wszystkich bogactw i wzięli wielu jeńców. Objęcie władzy w Rzymie przez któregoś z barbarzyńców było kwestią czasu. 476 Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego W 476 r. germański wódz Odoaker obalił małoletniego cesarza Romulusa Augustulusa („małego Augusta”), który nie rządził nawet roku. Następnie wysłał poselstwo do cesarza Wschodu z informacją, że osobne cesarstwo zachodnie traci rację bytu, a jeden cesarz wystarczy dla obu części imperium. Odesłał do Konstantynopola także zachodnie insygnia cesarskie. Oddawał się tym samym pod formalne zwierzchnictwo cesarza wschodu. Ten, nie mając dość sił, aby angażować się na zachodzie, chwilowo uznał prawo Odoakra do rządów nad Italią w jego imieniu. Dopiero Justynian Wielki (527–565) poczuł się dość silny, aby poddać Italię swojej władzy, choć oddzielnego tytułu cesarskiego na zachodzie nie przywrócił. Wraz z detronizacją Augustulusa i odesłaniem insygniów przez Odoakra cesarstwo zachodnie przestało istnieć