Laco Adamik Teatr twarzy

Myślę, że pojęcie „teatr telewizji” jest mylące. Teatr i film to odrębne gatunki sztuki, podczas gdy telewizja jest środkiem komunikacji, przekazu. Istotą teatru jest spotkanie widzów z żywym aktorem na scenie, czego w telewizji nie ma. Siłą telewizji jest umożliwienie ludziom bycia gdzie indziej, ale to »bycie« nie ma nic wspólnego z percepcją sztuki teatralnej. Owszem, można sfilmować spektakl, ale to już nie będzie teatr. Być może więc bardziej trafne byłoby określenie: »teatr w telewizji«. Kiedy zacząłem współpracować z telewizją, wiele przedstawień realizowano na sposób teatralny. W sali prób siedział sobie na krześle reżyser i robił spektakl, który nigdy nie ujrzał światła dziennego, bo potem przychodził realizator i ustawiał wszystko od początku pod kamery. Po epoce transmisji na żywo istniał jeszcze obyczaj, że na ostatniej próbie robiono przebieg całości. To oczywiście nie miało nic wspólnego z tym, co się potem ukazywało na ekranie, bo spektakl telewizyjny inscenizuje się do kamer, a nie do widza. W telewizji pracowało wówczas wielu wybitnych reżyserów teatralnych, którzy operowali wyobraźnią sceniczną. Ktoś potem tłumaczył ich pomysły na język filmowy. Robiono to zazwyczaj w sposób rutynowy, ustawiając kamery w szeregu – jedną w środku, pozostałe po bokach. Ja zawsze łączyłem funkcje reżysera i realizatora, dzięki czemu miałem pełną kontrolę nad kształtem powstającego spektaklu. Od początku pracy z aktorami myślałem o tym, gdzie postawię kamery. Ludzie nie byli wówczas przyzwyczajeni do takiego stylu pracy, musiałem więc przełamywać utrwalone już schematy i tłumaczyć, że sposób ustawienia kamer może całkowicie zmienić obraz filmowanej sceny.

C4 Źródło: Laco Adamik, [w:] Jolanta Kowalska, Teatr twarzy. Cytat za:https://e-teatr.pl/teatr-twarzy-10758

Jolanta Kowalska Teatr twarzy

Grupa mężczyzn niesie na ramionach ciało martwej dziewczyny. Idą szybko, przeciskając się przez tłum. Kamera prowadzi ich blisko, wymijając po drodze twarze milczących ludzi. Na ujęciu z góry widać już całe morze głów, wypełniających szczelnie wielki plac. To lud znękanego tajemniczą plagą miasta, który przybył prosić swego władcę o ratunek. Tak rozpoczyna się telewizyjny Król Edyp w reżyserii Laco Adamika (1992). Pierwsza sekwencja zwięźle definiuje estetykę całości spektaklu, zdradza kluczowe składniki konwencji, zarysowuje kontury teatralnej formy. Bo też akcja przedstawienia rozgrywać się będzie niemal wyłącznie na zbliżeniach. Zazwyczaj widać na nich nie jedną, ale cały las twarzy. Kamera pokazuje głównych protagonistów zawsze na tle innych fizjonomii, czasem wyławia ich spoza głów tłumu. Chór tebańczyków nie jest tu wyłącznie żywą scenografią, lecz także ważnym podmiotem akcji. Król Edyp, Jokasta, Kreon i inni bohaterowie tragedii nie działają w próżni – oplata ich zwarte ciało tłumu. Milczący lud jest ośrodkiem presji i zarazem świadkiem tego, co dzieje się na szczytach władzy. Dramat rodziny panującej rozgrywa się przy otwartej kurtynie – w ten sposób realizuje się polityczny wymiar tragedii.

[...]

Teatr Laco Adamika jest teatrem aktora. To on stanowi główny punkt ciężkości jego przedstawień, to jego ekspresji podporządkowany jest sposób filmowej narracji. Obiektyw kamery bywa w nich czułym akuszerem rodzących się w postaciach emocji. Potrafi je rezonować bądź schładzać, jest narzędziem filtrującym przekaz i zarazem aktywnym partnerem aktora. W Królu Edypie zbliżenia odzierały bohaterów z intymności z ostrością skalpela. Ich myśli i uczucia, wystawione na widok publiczny, stawały się łupem zebranego przed pałacem tłumu. Role Edypa Jana Frycza, Kreona Jerzego Treli czy Tyrezjasza Jana Peszka, powściągliwe w emocjach, lecz świetnie wycieniowane i pełne przejmującej ludzkiej prawdy, filtrowały antyczny patos przez współczesną wrażliwość. Niecodzienną kreację w tym spektaklu stworzył Tadeusz Huk grający Przewodnika Chóru. Była to rola odświeżająca piękno retorycznego kunsztu, wyrzeźbiona w materii języka i przesycona niezwykłą, profetyczną aurą, będącą emanacją niepokojów tłumu i swoistej zbiorowej mądrości.

C5 Źródło: Jolanta Kowalska, Teatr twarzy. Cytat za: https://e-teatr.pl/teatr-twarzy-10758.