Przeczytaj
We wczesnym rozwoju zarodkowym, na etapie gastrulacjigastrulacji, tworzą się warstwy komórek zwane listkami zarodkowymi, które w dalszym rozwoju przekształcają się w tkanki i narządy. Początkowo powstają dwie warstwy: zewnętrzny listek zarodkowy, czyli ektoderma, i wewnętrzny, czyli endoderma. Następnie u większości zwierząt rozwija się między nimi trzeci, środkowy listek zarodkowy – mezoderma.
Różnicowanie się wybranych narządów i układów z listków zarodkowych:
Ektoderma | Mezoderma | Endoderma |
|---|---|---|
|
|
|
Więcej na ten temat przeczytasz w e‑materiale pt. Listki zarodkowe a powstawanie tkanek i narządów w zarodkuListki zarodkowe a powstawanie tkanek i narządów w zarodku.
Zwierzęta, u których występują jedynie dwa listki zarodkowe (ekto- i endoderma) nazywane są dwuwarstwowcami. Do tego typu zwierząt zalicza się parzydełkowce, żebropławy i niekiedy gąbki. Z kolei zwierzęta, u których wykształciła się również mezoderma, stanowią grupę zwaną trójwarstwowcami. Do tego typu zaliczane są pozostałe tkankowce.
W jaki sposób powstaje mezoderma?
Powstawanie mezodermy przebiega w różny sposób u zwierząt pierwoustych i wtóroustych.
Głównym kryterium, według którego zwierzęta trójwarstwowe dzieli się na pierwo- i wtórouste, dotyczy rozwoju pragębypragęby. U pierwoustych przekształca się ona w definitywny otwór gębowy, u wtóroustych zaś funkcjonuje jako otwór odbytowy.
Przykładami zwierząt pierwoustych są płazińce, nicienie, pierścienice, stawonogi i mięczaki, natomiast do wtóroustych należą szkarłupnie i strunowce.
W przypadku zwierząt pierwoustych mezoderma powstaje poprzez wpuklenie się warstwy komórek na styku endodermy i ektodermy do wnętrza gastruligastruli. Komórki te, dzieląc się, tworzą warstwę wyścielającą cały zarodek, a przestrzeń wewnątrz mezodermy stanowi wtórną jamę ciała. Natomiast u wtóroustych mezoderma powstaje w wyniku oddzielenia się tzw. woreczków mezodermalnych od prajelitaprajelita, a więc od endodermy.
Słownik
powstaje w wyniku procesu bruzdkowania; u większości zwierząt ma kształt pęcherzyka kulistego, którego ściany zbudowane są z wielu komórek – blastomerów, we wnętrzu pęcherzyka znajduje się pierwotna jama ciała – blastocel
wczesne stadium rozwojowe zwierząt powstałe z zarodka w stadium blastuli w wyniku gastrulacji; zbudowane z 2 (ekto- i endodermy) lub 3 (ekto-, endo- i mezodermy) warstw komórek, tzw. listków zarodkowych; u różnych grup zwierząt ma różną formę, zależną od przebiegu wcześniejszego etapu rozwoju, poprzedzającego gastrulację, tj. bruzdkowanie, oraz od ilości żółtka w jaju, z którego organizm się rozwija
proces przejścia w rozwoju zarodkowym zwierząt i człowieka od stadium jednowarstwowego (blastuli) do stadium dwu- lub trzywarstwowego (gastruli); polega na wytworzeniu listków zarodkowych
wypełniona płynem przestrzeń między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi u zwierząt i człowieka; pierwotna jama ciała tworzy się we wczesnym okresie rozwoju zarodkowego jako blastocel; u kręgowców oraz niektórych bezkręgowców tworzy się wtórna jama ciała – celoma
prausta, blastoporus; otwór prowadzący do prajelita, czyli jamy gastruli
gastrocel, archenteron; jama wewnątrz zarodka w stadium gastruli, w dalszym rozwoju przekształcająca się w jelito; u większości zwierząt gastrocel otwiera się na zewnątrz tzw. pragębą, ograniczoną wargą brzuszną i grzbietową