Szwajcaria

R1aQAbbWHYGn51

Ilustracja przedstawiająca mężczyznę w sile wieku. Postać okazana od pasa w górę. Mężczyzna ma długie włosy, ubrany jest w luźną szatę. Trzyma w lewej dłoni różaniec.

Nowoczesne państwo szwajcarskie jest dość młodym organizmem. Do 1848 r. stanowiło ono jedynie porozumienie niezależnych państw. Po utworzeniu jednego wspólnego państwa kantony zrezygnowały z pewnych przywilejów na rzecz Konfederacji - podobnie jak dziś poszczególne państwa przystępują do Unii Europejskiej. Szwajcaria jest narodem, który opiera się na politycznej woli istnienia – Szwajcarzy są Szwajcarami, dlatego że chcą nimi być (Hanspeter Kriesi). Obok siebie funkcjonują tu cztery grupy językowe:

• niemiecka,

• francuska,

• włoska,

• retoromańska

oraz dwie główne grupy religijne (katolicy i protestanci), tworząc 26  kantonów, stanowiących organizmy quasi-państwowe.

Pamięć narodowa Szwajcarów opiera się na mitach założycielskich. Jednym z nich jest legenda o Wilhelmie Tellu, który sprzeciwił się uciskowi sędziego rządzącego w kantonie Uri w imieniu Habsburgów. Ważnym i obecnym w świadomości narodowej Szwajcarów przykładem poświęcenia się dla ojczyzny jest też Arnold Winkelried, legendarny średniowieczny bohater, który wsławił się w bitwie pod Sempach, kierując na siebie włócznie wroga. Inna fikcyjna postać, będąca symbolem Szwajcarii, to Heidi, kilkuletnia dziewczynka znana z książki Johanny Spyri.

Belgia

Belgia ukształtowała się na przestrzeni wieków pomiędzy dwoma wielkimi mocarstwami: francuskim i niemieckim. Ludność Belgii składa się z obywateli pochodzenia germańskiego (FlamandówFlamandowieFlamandów) i romańskiego (WalonówWalonowieWalonów).

R16ITpw3gVTA21

Mapa przedstawiająca wspólnoty językowe w Belgii. Region flamandzkojęzyczny znajduje się na północy kraju, to Flandria Zachodnia, Flandria Wschodnia, Antwerpia, Brabancja Flamandzka i Limburgia. Region francuskojęzyczny na południu kraju, to Hainaut, Barbancja Walońska, Namur, Luksemburg i Liège. Wschodnia część Liège jest niemieckojęzyczna. Region stołeczny Brukseli jest dwujęzyczny, francusko‑flamadzki.

Walonia i Flandria, tworzące dzisiejszą Belgię, od końca XV w. były połączone pod panowaniem dynastii Habsburgów, a od 1713 r. pod panowaniem austriackim. Zjednoczenie Belgii i Niderlandów, do którego doszło w roku 1815, było sztuczne, bo obszary Walonii i Flandrii były bardziej zintegrowane ze sobą niż z Niderlandami. W momencie ponownego oddzielenia się od Niderlandów w 1830 r. nie istniały jeszcze państwa narodowe we współczesnym rozumieniu, dlatego poziom utożsamiania się z państwem i jego instytucjami ma w przypadku Belgii inny charakter niż w przypadku typowego państwa narodowego. Cechą łączącą Walonię i Flandrię była wspólna religia – katolicyzm – inna od wyznawanego w Niderlandach protestantyzmu. Konieczność walk z Niderlandczykami o utrzymanie świeżo zdobytej niepodległości umocniła wśród Belgów poczucie jedności. Początkowo było to państwo unitarne (jednolite). Poprawka do konstytucji z 24 grudnia 1970 r. zapoczątkowała jednak powstanie trzech wspólnot, wyodrębnionych na podstawie kryterium przynależności kulturowej: niderlandzkiej, francuskiej i niemieckiej oraz podział państwa na trzy regiony według kryterium terytorialnego: Flandrię, Walonię i Brukselę. W 1993 r. Belgia stała się państwem federalnym.

Charakterystyczne dla współczesnej Belgii są problemy wynikające z trudności w osiągnięciu konsensusu przez reprezentacje polityczne obu grup etnicznych. System partyjny Belgii uznawany jest za jeden z najbardziej rozdrobnionych we współczesnych demokracjach, dlatego po wyborach często miesiącami nie udaje się sformować wspólnego rządu.

Odmienna jest współczesna tożsamość kulturowa i związana z nią odrębność literatury francuskojęzycznej od flamandzkiej, belgijskiej od francuskiej itp. W XIX w., w momencie powstania niepodległej Belgii, flamandzkie elity, choć pielęgnowały własną kulturę i tradycje, znały też język francuski, który był wtedy językiem międzynarodowym. Obecnie młode generacje Flamandów chętniej uczą się języka angielskiego. To pogłębia proces kulturowej izolacji obydwu grup. Decentralizacja systemu edukacji przekłada się na coraz mniejszą wiedzę o kulturze całej Belgii i jej historii oraz sprzyja pogłębianiu flamandzkiej i walońskiej odrębności.

Hiszpania

R14IDX4i8wiNH1

Ilustracja przedstawiająca kartę tytułową broszury wydanej w języku hiszpańskim. Napisy: Prat de la Riba

Państwo hiszpańskie powstało na zasadzie umowy w celu obrony tradycji oraz religii wspólnej dla ludów iberyjskich, a w epoce nowożytnej, aby prowadzić skuteczną politykę imperialną, w której ogromną rolę odgrywał katolicyzm. W Hiszpanii wspólnota etniczna nigdy nie pokrywała się z bytem politycznym. Długotrwały proces wykuwania się pojęcia narodu hiszpańskiego nie zakończył się pełnym powodzeniem i nie doprowadził do eliminacji lokalnych tożsamości – w szczególności baskijskiej i katalońskiej.

Od XVIII w. Hiszpania była już tylko cieniem dawnego imperium, a tradycje, na których kreowane było pojęcie Hiszpanii, nie realizowały skutecznie misji budowania wspólnoty narodowej. Wszystko to sprawiło, że Enric Prat de la Riba w opublikowanej w 1906 r. pracy pt. La nacionalitat catalana (Narodowość katalońska) stwierdził, że w ogóle nie można posługiwać się pojęciem „narodowość hiszpańska”, Hiszpania nie należy bowiem do jednego narodu, lecz stanowi jedynie „sztuczną organizację państwową”, zamieszkiwaną przez wiele „narodów hiszpańskich”.

R1Xj16YGdWTr41

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi maszerujących ulicą miasta. Część osób trzyma w dłoniach flagi Katalonii.

Współczesna Hiszpania jest jednym z tych państw Europy, w których tendencje odśrodkowe są bardzo wyraźne. Kraj składa się z 17 regionów. Zaledwie osiem z nich to regiony historycznej Kastylii: Madryt, Castilla‑León, Castilla‑La Mancha, Extremadura, Murcia, Cantabria, La Rioja oraz mocno skastylianizowana Aragonia. Regiony te stanowią rdzeń państwa hiszpańskiego, gdzie zdecydowanie dominuje tożsamość hiszpańska i rządzą partie ogólnohiszpańskie. W pozostałych regionach istnieje duża odrębność – zarówno kulturowa, jak i polityczna.

• Katalonia oraz Walencja – regiony te od XVIII w. należą do najbogatszych regionów Hiszpanii, z silnym i prężnym mieszczaństwem. Bogactwo mieszkańców Katalonii sprawiało, że mieli wysokie poczucie własnej wartości, swojej kultury i języka, a co za tym idzie – silne poczucie tożsamości i potrzebę jej zachowania. Jej wyrazem jest język kataloński.

• Kraj Basków oraz część prowincji Nawarra – tutejsza tożsamość narodowatożsamość narodowatożsamość narodowa odwołuje się do ich najstarszego w Europie języka, a także do odmiennego pochodzenia etnicznego BaskówBaskowieBasków.

• Galicja – tu bazą odmiennej tożsamości również jest język; miejscowe dialekty różnią się od języka hiszpańskiego/kastylijskiego, a wiele słów jest podobnych do języka portugalskiego.

• Baleary – izolacja poszczególnych wysp sprawia, że ich mieszkańcy mają wyraźne poczucie przynależności do danej wyspy, a słabe poczucie przynależności do regionu jako całości.

Obecnie groźba wykluczenia z Unii Europejskiej hamuje aspiracje niektórych regionów (np. Katalonii) do wyjścia z Hiszpanii, zwłaszcza bez zgody władz centralnych.

Wielka Brytania

Rvc2HR83yR4Dd1

Zdjęcie przedstawia niewielką ulicę przy której zaparkowane są i jeżdżą samochody. Na stojących przy ulicy budynkach powiewają flagi Wielkiej Brytanii. Są też przeciągnięte między stronami ulicy sznury z wieloma proporczykami Wielkiej Brytanii.

Na Wyspach Brytyjskich czynnik etniczny również nie decyduje o tożsamości narodowej. Od czasów średniowiecza istnieje tożsamość angielskaAnglicyangielska, szkockaSzkociszkocka, walijskaWalijczycywalijska i irlandzkaIrlandczycyirlandzka. Czym jest jednak tożsamość brytyjska? Faktem jest, że elity Anglików, Szkotów i Walijczyków zjednoczyły się w elitę brytyjską.

Brytyjskość (Britishness):

• spontaniczna lub inspirowana tożsamość unionistyczna odczuwana w równym stopniu przez Szkotów, Irlandczyków, Walijczyków i Anglików;

• tożsamość używana za granicą (poza Wyspami), szczególnie w okresie istnienia Imperium Brytyjskiego (kolonii).

Wielka Brytania jest fenomenem współistnienia rozmaitych koncepcji narodunaródnarodu, państwa i społeczeństwa w ramach jednego organizmu politycznego, którego jednym ze spoiw jest monarcha. Jej mieszkańcy czują się jednocześnie Brytyjczykami, jak i Anglikami, Szkotami, Walijczykami i Irlandczykami.

Słownik