Przeczytaj
Światowa zapaść gospodarki
Liczne bankructwa i kryzys giełdowy spowodowały zmniejszenie produkcji przemysłowej i ograniczenie zatrudnienia. Z kolei bezrobocie pociągnęło za sobą ograniczenie konsumpcji i wstrzymanie inwestycji. Znacznie spadły też ceny produktów rolnych, producenci towarów przemysłowych, nie mogąc wpłynąć na ich ceny i chcąc utrzymać zyski, zwiększali natomiast produkcję (podaż). W efekcie powstały tzw. nożyce cen: znacznie większy był spadek cen żywności niż cen artykułów przemysłowych, co doprowadziło do ubożenia producentów żywności, czyli ludności wiejskiej.
Zastanów się, w jaki sposób państwowa pomoc socjalna dla bezrobotnych mogła wpływać na poprawę globalnej sytuacji gospodarczej.
W kwestii oceny głębszych ekonomicznych przyczyn kryzysu panowały i nadal panują rozbieżności. Niektórzy uznawali, że winę ponosi państwo, które nie wykonywało należycie swoich zadań, inni oskarżali sam model gospodarki kapitalistycznejkapitalistycznej, uznając, że jego mechanizmy samokontroli nie są wystarczające do zapewnienia stabilizacji gospodarczej. Państwa, chcąc zaradzić trudnościom płatniczym w handlu międzynarodowym, dążyły do zwiększania eksportu i ograniczania importuimportu. Wpłynęło to na zmniejszenie obrotów i pogłębiało zapaść gospodarczą (zobacz poniższą prezentację). W Polsce kulminacja wielkiego kryzysu przypadła na rok 1932.
Wyjaśnij, dlaczego kryzys gospodarczy końca lat 20. i początku lat 30. XX w. nazywany jest wielkim kryzysem gospodarczym.
Odpowiedzią na wielki kryzys było wprowadzanie przez poszczególne rządy mechanizmów interwencjonizmuinterwencjonizmu państwowego, które miały chronić najbardziej poszkodowanych. W Stanach Zjednoczonych prezydent Franklin Delano Roosevelt, sprawujący urząd w latach 1933–1945, realizował politykę Nowego ŁaduNowego Ładu (ang. New Deal). Polegała ona na utworzeniu systemu kredytowego dla zadłużonych i bankrutujących farmerów, przeznaczeniu środków federalnych na pomoc dla bezrobotnych i stworzeniu nowych miejsc pracy dzięki systemowi robót publicznych. Najbardziej znanym elementem Nowego Ładu był program zagospodarowania doliny rzeki Tennessee, przewidujący m.in. budowę ok. 30 tam i elektrowni wodnych.
Rządzący w państwach skandynawskich socjaldemokraci zaczęli jako jedni z pierwszych na świecie tworzyć podstawy państwa opiekuńczegopaństwa opiekuńczego: wprowadzili m.in. państwową pomoc dla matek i dzieci, społeczny system budownictwa mieszkaniowego oraz zasiłki dla bezrobotnych.
Interwencjonizm w hitlerowskich Niemczech przejawiał się w zwiększaniu zamówień rządowych na broń, dzięki czemu wzrastał popyt na produkty przemysłowe, a fabryki zbrojeniowe zatrudniały więcej pracowników. W ten sposób rząd nie tylko odbudowywał potęgę militarną Niemiec, lecz także ratował gospodarkę i zyskiwał poparcie społeczne.
Wyjaśnij, jakie znaczenie w walce z kryzysem miało organizowanie robót publicznych.
Słownik
(z franc. étatisme od état – państwo) działalność gospodarcza państwa polegająca na zakładaniu przedsiębiorstw państwowych, a także przejmowaniu przez państwo przedsiębiorstw prywatnych (bądź udziałów w tych przedsiębiorstwach) oraz na regulowaniu życia gospodarczego za pomocą środków administracyjnych; wielu ekonomistów w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego popierało tego rodzaju politykę gospodarczą państwa, powołując się m.in. na sukcesy gospodarki planowanej w Związku Sowieckim
(z łac. importare – wwozić) kupowanie towarów z zagranicy i przywożenie ich do danego państwa
(z łac. capitale – kapitał, capitalis – główny, caput D. capitis – głowa) system społeczny, gospodarczy i ekonomiczny oparty na własności prywatnej i wolnej konkurencji w ramach gospodarki rynkowej
typ państwa, w którym prowadzi się rozbudowaną politykę pomocy społecznej i wsparcia socjalnego dla obywateli; działania podejmowane przez państwo opiekuńcze są finansowane z budżetu państwa i stanowią dla niego istotne obciążenie
program reform społeczno‑ekonomicznych, dotyczący uzdrowienia gospodarki amerykańskiej po kryzysie 1929–1933 r.
(definicja na podstawie słownika PWN)
(z łac. interventio – wstawiennictwo, pośrednictwo, od intervenire – brać w czymś udział) polityka gospodarcza polegająca na tym, że państwo spełnia aktywną rolę w gospodarce, m.in. organizując roboty publiczne
(z łac. publicus – powszechny) zatrudnienie bezrobotnego do zleconych przez państwo lub samorządy prac, takich jak budowa dróg, mostów, gmachów publicznych
Słowa kluczowe
bezrobocie, wielki kryzys gospodarczy, świat po I wojnie światowej, Europa po II wojnie światowej, Nowy Ład, interwencjonizm, czarny czwartek
Bibliografia
P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Londyn 1992.
Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska, S.B. Lenard, Warszawa 1998.
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
S. Sierpowski, Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 2, 1927–1934, Poznań 1992.
J. Skodlarski, Historia gospodarcza, Warszawa 2013.