Tkanka mięśniowa zbudowana jest z wydłużonych komórek, które stanowią miąższ narządu, jakim jest mięsień. Dzięki zdolności do skurczów i rozkurczów tkanka ta wykonuje pracę w odpowiedzi na bodźce nerwowe, hormonalne lub mechaniczne. Ciepło wytwarzane podczas pracy mięśni jest ponadto wykorzystywane w procesach termoregulacyjnych. Dzięki tkance mięśniowej możliwy jest wszelki ruch organizmu oraz praca jego narządów, np. tłoczenie krwi przez serce i jej przepływ w naczyniach czy perystaltyka jelit. Podstawowym elementem budowy tkanki mięśniowej jest komórka mięśniowa (miocyt) lub włókno mięśniowe.

U kręgowców wyróżnia się trzy rodzaje tkanki mięśniowej:

• tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa;

• tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca;

• tkanka mięśniowa gładka.

Komórki tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej tworzą długie, nawet kilkucentymetrowe włókna o cylindrycznym kształcie. Włókna mięśni szkieletowych są syncytiamisyncytiumsyncytiami (zespólniami). Powstają one w wyniku połączenia się wielu pojedynczych komórek mięśniowych, dlatego wewnątrz włókna znajduje się wiele jąder komórkowych ułożonych na peryferiach cytoplazmy, tuż pod błoną komórkową. Również tam licznie występują mitochondria.

MiofilamentymiofilamentyMiofilamenty grube i cienkie leżą równolegle wzdłuż włókna i częściowo na siebie zachodzą. Różnią się sposobem załamywania światła. Włókna miozyny silnej załamują światło i widoczne są w postaci ciemnych fragmentów, zaś włókna aktyny, które słabiej załamują światło, tworzą jasne odcinki. Daje to charakterystyczny efekt prążkowania widoczny pod mikroskopem.

Włókna kurczą się bardzo szybko, ale też szybko się męczą. Skurcz mięśni poprzecznie prążkowanych jest silny i zależny od woli. Tkanka mięśniowa szkieletowa jest mocno unaczyniona i unerwiona.

Tkanka mięśnia sercowego zbudowana jest z włókien mięśniowych. Każde włókno składa się z wielu cylindrycznych, widlasto rozgałęzionych, jedno- lub dwujądrowych komórek, które zawierają liczne mitochondria.

Wewnątrz komórek, podobnie jak w mięśniu szkieletowym, widoczne są wyraźne prążki, ale jądra komórkowe są ułożone w centrum. Komórki we włóknie układają się szeregiem, jedna za drugą. Na powierzchniach ich styku tworzą się wyspecjalizowane połączenia, tzw. wstawki. Włókna łączą się bocznymi odgałęzieniami z sąsiednimi włóknami, tworząc przestrzenną sieć. Zapewnia to synchronizację skurczu mięśnia sercowego, który kurczy się dość szybko, ale słabiej niż mięśnie szkieletowe – wynika to z mniejszej liczby miofibrylimiofibrylemiofibryli. Tkanka mięśniowa serca jest dobrze unaczyniona, a jej skurcze są niezależne od woli.

Wrzecionowate komórki mięśni gładkich mają jedno, centralnie położone jądro komórkowe. Ich cechą charakterystyczną jest brak widocznego prążkowania, co wynika z o wiele mniejszej liczby miofilamentów niż w mięśniach prążkowanych oraz z ich nieregularnego ułożenia w cytoplazmie. W efekcie skurcze mięśni gładkich są powolne i trwają dłużej niż skurcze mięśni szkieletowych, za to mięśnie te są bardziej odporne na zmęczenie. Skurcze są niezależne od woli.

Specyficzna budowa tkanek mięśniowych wynika z pełnionych w organizmie funkcji.

Indeks dolny Źródło: Maciej Zabel (red.), Histologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii, Wrocław 2016. s. 110. Indeks dolny koniec_{Źródło: Maciej Zabel (red.), Histologia. Podręcznik dla studentów medycyny i stomatologii, Wrocław 2016. s. 110.}

Słownik