Przeczytaj
Partia polityczna w świetle polskiej ustawy:
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznychjest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Źródło: Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych, dostępny w internecie: isap.sejm.gov.pl [dostęp 8.04.2020 r.].
Znaczenie partii politycznych
We współczesnych demokracjach partie należą do najważniejszych podmiotów politycznych w państwie. Pełnią przy tym rozmaite funkcje. Reprezentują różne grupy społeczne, umożliwiają integrację mieszkańców kraju wokół wspólnych wartości, przekonań politycznych czy interesów, stanowią wreszcie skuteczne narzędzie promocji określonych idei politycznych.
Zastanów się, jakie są najważniejsze rodziny ideologiczne partii politycznych w Europie.
Partie polityczne pełnią także funkcję swoistego łącznika między państwem a obywatelami. Z jednej strony, przekazują społeczeństwu własną ocenę i interpretację działań rządzących, z drugiej zaś – umożliwiają jego członkom wywieranie wpływu na politykę państwa. Podstawowym celem partii politycznej jest bowiem zdobycie lub utrzymanie władzy.
Wprowadzenie systemu wielopartyjnego było jednym z najważniejszych aspektów demokratyzacji ustroju Polski na przełomie lat 80. i 90. XX w. Swoboda działania partii politycznych została zagwarantowana przez konstytucję w grudniu 1989 r. W art. 11 ust. 1 obecnej ustawy zasadniczej czytamy z kolei:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.Artykuł 11
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 2.04.2020 r.].
Zastanów się, jakie znasz rodzaje systemów partyjnych.
Ustawa o partiach politycznych
Zasady funkcjonowania politycznych stronnictw w Polsce reguluje Ustawa o partiach politycznych z 1997 r. Zgodnie z jej przepisami, partia polityczna musi zapewnić jawność swoich struktur, które z kolei powinny funkcjonować zgodnie z zasadami demokracji. Każde stronnictwo zobowiązane jest mieć statutstatut, który określa reguły jego funkcjonowania, w szczególności sposób nabywania członkostwa oraz tryb wyłaniania partyjnych organów.
Zastanów się, czy potrafisz wymienić wszystkie partie, które mają swoich przedstawicieli w sejmie.
Aby partia mogła działać w Polsce legalnie, musi zostać zarejestrowana. Ewidencję partii politycznych prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie i to ten organ decyduje o wpisie ugrupowania do rejestru. Zgłoszenie nowej partii wymaga przedstawienia jej statutu, a także dostarczenia co najmniej 1000 podpisów pełnoletnich polskich obywateli. Jeśli takie zgłoszenie spełnia wymogi formalne, sąd zobowiązany jest wpisać partię do ewidencji. Może on również wystąpić z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego, jeśli ma wątpliwości, czy statut partii jest zgodny z konstytucją. Z chwilą wpisania partii do ewidencji uzyskuje ona osobowość prawnąosobowość prawną. Może wówczas podjąć standardową działalność: wyłaniać statutowe organy, agitować na rzecz swojego programu, a także uczestniczyć w wyborach.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.Art. 13
Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 2.04.2020 r.].
Partia polityczna może zostać rozwiązana, jeśli decyzję taką podejmie upoważniony do tego w statucie organ stronnictwa. Ustawa przewiduje jednak możliwość jej likwidacji także postanowieniem sądu. Dotyczy to przypadku, gdy cele partii lub jej działalność są sprzeczne z konstytucją. O takiej sprzeczności może orzec tylko Trybunał Konstytucyjny.
Zastanów się, kto ma prawo zwracać się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Rozprawa przed Trybunałem odbywa się z udziałem statutowego organu partii, zaś ciężar udowodnienia tej niezgodności spoczywa na wnioskodawcy. Trybunał rozpoznaje sprawę w pełnym składzie, a następnie – w drodze głosowania – wydaje orzeczenie. Jeśli uzna w nim rację wnioskodawcy, Sąd Okręgowy w Warszawie wykreśla partię z ewidencji.
Słownik
ogół oficjalnych i nieoficjalnych działań, mających na celu wywieranie wpływu na osoby podejmujące decyzje polityczne
możliwość dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu przez jednostkę niebędącą osobą fizyczną
jedna z cech współczesnej demokracji polegająca na funkcjonowaniu w państwie rozmaitych partii politycznych, które ze sobą konkurują na równych wobec prawa zasadach
wewnętrzny dokument organizacji, określający zasady jej funkcjonowania, w szczególności strukturę organizacyjną i sposób wyłaniania organów kierowniczych
nieodpłatna pomoc finansowa z budżetu państwa; jedno z najważniejszych źródeł dochodów partii politycznej (poza składkami członkowskimi, darowiznami, spadkami itp.)
jedna z form gromadzenia środków finansowych oraz ofiar w naturze, polegająca na zbieraniu ich w miejscu publicznym (np. do puszek)