Przeczytaj
Zlodowacenia plejstoceńskie
W plejstocenie w wyniku panujących warunków klimatycznych na obszarze współczesnej Europy Północnej gromadził się śnieg, który w okresie lata nie wytapiał się całkowicie, tworząc w wyniku corocznego nadkładu pola lodu firnowegolodu firnowego. Te z biegiem czasu rozrastały się promieniście na boki w postaci strumieni lodowych. Ostatecznie lądolód opanował znaczną część kontynentu, w tym również prawie cały obszar współczesnej Polski. Całościowo lądolód plejstoceński obejmował w Europie 5 mln km² (globalnie 30 mln km²).
Zlodowacenia obszaru Polski
Liczba zlodowaceń jest nadal poddawana weryfikacji, podobnie jak ich zasięg i czas trwania. Obecnie uważa się, że było ich osiem. Łączy się je w cztery kompleksy:
1250 do 1120 tys. lat temu – północno‑wschodniopolskie, Narwi,
800 do 430 tys. lat temu – południowopolskie, Sanu,
300 do 180 tys. lat temu – środkowopolskie, Odry,
115 do 11,7 tys. lat temu – północnopolskie, Wisły.
Glacjały i interglacjały prezentuje tabela stratygraficzna czwartorzędu, czyli najmłodszego okresu w dziejach Ziemi. W nim wyodrębniony jest plejstocen (2,6 mln – 11,7 tys. lat temu) i holocen (11,7 tys. lat temu do dziś).
Zasięg lądolodu zlodowacenia północno‑wschodniopolskiego
Przyjmuje się, że najstarsze zlodowacenie objęło tylko północno‑wschodnią część kraju – na południu docierając do Wyżyny Lubelskiej, natomiast od zachodu osiągając mniej więcej linię Wisły. Określenie dokładnego zasięgu i czasu jest trudne do ustalenia ze względu na brak utworów polodowcowych na powierzchni terenu.
Zasięg lądolodów zlodowaceń południowopolskich
Zlodowacenia południowopolskie objęły całą Polskę. Masy lodu oparły się o Karpaty. Jednocześnie w Tatrach i Sudetach tworzyły się lodowce górskie. Co ciekawe, między zlodowaceniem Sanu I i Sanu II lądolód całkowicie ustąpił z obszaru Polski. Przyczyniło się to do intensywnego odkładania się różnego rodzaju osadów, m.in. rzecznych i jeziornych.
Zasięg lądolodów zlodowaceń środkowopolskich
W okresie zlodowaceń środkowopolskich wyróżnia się najczęściej 4 duże zlodowacenia oraz mniejsze nasunięcia lądolodu. Wśród nich największy zasięg miało zlodowacenie Odry, w trakcie którego lądolód dotarł do Sudetów, Gór Świętokrzyskich i Roztocza. Wiążemy z nim między innymi lessy Wyżyny Małopolskiej. Drugim z kolei zlodowaceniem środkowopolskim było zlodowacenie Warty z kilkoma nasunięciami, z których największym był tzw. stadiałstadiał Pilicy. Lądolód osiągnął w trakcie jego trwania ujście Wieprza oraz Podlaski Przełom Bugu.
Zasięg lądolodów zlodowacenia północnopolskiego
Ostatnie zlodowacenie północnopolskie również charakteryzowało się kilkoma nasunięciami. W największym, tzw. stadialestadiale głównym, czoło lądolodu osiągnęło linię łączącą Zieloną Górę, Leszno, Wrześnię, Konin, Płock, kierując się na wschód od Nidzicy. W trakcie tego zlodowacenia powstały pradoliny: Głogowska, Warszawsko‑Berlińska oraz Toruńsko‑Eberswaldzka.
Ostatecznie lądolód z granic Polski ustąpił około 13,8 tys. lat temu. W trakcie wszystkich zlodowaceń powstawały różnego rodzaju formy budowane z osadów polodowcowych, charakterystyczne dla kolejnych postojów lądolodu i kolejnych nasunięć, w tym: moreny, sandry, drumliny, ozy, kemy. Wszystkie okresy zlodowaceń rozdzielone były interglacjałami, w trakcie których rozwijało się bujnie życie, intensywnie erodowana była istniejąca rzeźba polodowcowa i wzmożone było tworzenie się osadów jeziornych i rzecznych.
Słownik
zjawisko dystrybucji energii wynikające z różnic gęstości i temperatury w oceanach
cieplejszy okres w glacjale, jest chłodniejszy niż interglacjał, charakteryzuje się cofaniem lodowca
składa się z kryształów lodu spojonych drobnokrystaliczną masą lodową, która powstała wskutek topnienia śniegu powierzchniowego; stadium pośrednie między firnem i lodem lodowcowym; odznacza się gęstością 0,8‑0,9 g/cm³
chłodniejszy okres w glacjale, lodowce podczas stadiałów zwiększają swój zasięg