W przedmowie do pierwszego wydania swego głównego dzieła Schopenhauer deklaruje, że jego książka ma przekazać "jedną jedyną myśl", która niczym kamień węgielny jest podstawą budowy architektonicznej całego "systemu myślowego". Rzeczywiście, wpadłszy na tę myśl już we wczesnym okresie swej twórczości, Schopenhauer na zawsze przy niej pozostał. Wywiódł ją od Kanta, w którego dziele dostrzegł jednak pewne "istotne błędy": ich usunięcie miało być warunkiem położenia owego kamienia węgielnego. Znaczenie filozofii Kanta i zadanie filozofii własnej w tej samej przedmowie Schopenhauer przedstawiał w następujących słowach:

Arthur Schopenhauer
Świat jako wola i przedstawienie chodzi o znajomość najważniejszego zjawiska, jakie od dwóch tysięcy lat miało miejsce w filozofii, a tak niedawnego: mam na myśli główne dzieła Kanta. Ich działanie na umysł, do którego przemawiają naprawdę, należałoby w rzeczy samej porównać do usunięcia katarakty […], a kontynuując to porównanie, należy moje zadanie określić w ten sposób, że chciałem tym, u których operacja się powiodła, dać do ręki okulary, którymi posługiwać się mogą tylko pod warunkiem dokonania samej operacji. Źródło: Arthur Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz.

Warunkiem dotarcia do owej podstawowej myśli była jednak nie tylko znajomość dzieł Kanta i dokonana dzięki "okularom" Schopenhauera korekta zawartych w nich błędów. Dodatkowym warunkiem okazywała się również wstępna krytyka wszelkich interpretacji i rozwinięć kantyzmu, które, jak w szczególności heglizm, zapanowały w filozofii niemieckiej. Bez zastosowania lekarstwa w postaci tejże krytyki młode umysły nie będą zdolne powrócić do Kanta. Oto jak w przedmowie do drugiego wydania swego dzieła Schopenhauer przedstawia tę sytuację:

Arthur Schopenhauer
Świat jako wola i przedstawienie I jakże mogłyby umysły zwichnięte i zepsute już we wczesnej młodości przez heglizm zdolne być jeszcze do śledzenia głębokich rozważań Kanta? Nauczyły się wcześnie uważać kompletne pustosłowie za myśl filozoficzną, najbardziej żałosne sofizmaty za bystrość, a płaski nonsens za dialektykę, a przez przejmowanie szaleńczych zestawów słów, przy których duch daremnie się męczy i trudzi, by sobie cokolwiek pomyśleć, umysły ich uległy dezorganizacji. Źródło: Arthur Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz.

Zanim wyłoży się "jedną jedyną myśl", trzeba zatem, choćby krótko, wytłumaczyć, na czym polegało zdaniem Schopenhauera owo "zepsucie umysłów".

Fałszywy kierunek, jaki myśl niemiecka obrała po Kancie, był wynikiem opacznego rozumienia zadań filozofii. Zamiast bacznie obserwować empiryczne fakty w celu wyjaśnienia ich wzajemnych powiązań, filozofowie popadli w złudzenie, że empiryczna rzeczywistość jest areną realizacji ideałów rozumu. A przecież Kant wyraźnie odróżnił to, co realne, przedmiotowe, od tego, co idealne, należące do sfery noumenalnej, nieosiągalnych rzeczy samych w sobie.

Wprawdzie na skutek niejasności swego stylu dał asumpt do popadania w takie złudzenie — uznał bowiem ideał czystego rozumu za postulat praktyczny — ale traktował ten postulat jedynie jako powinność moralną. Jego następcy zaś nadali temu postulatowi charakter ontologicznej zasady rządzącej rzeczywistością. W wyniku tego uznano, że świat w swym historycznym rozwoju zmierza do coraz większej doskonałości, że rozwojem tym rządzi niepohamowany postęp i że postęp ten jest urzeczywistnianiem zasad rozumu. A ponieważ filozofia to dziedzina odsłaniająca te zasady, więc naturalną koleją rzeczy było uznanie filozofii za skuteczne narzędzie realizacji pomyślanych tylko ideałów i wpływania na losy świata. Tym samym, lokując realizację ideału w przyszłości, filozofia przybrała formę systemu teleologicznego, który nie jest niczym innym niż fałszywą obietnicą urzeczywistnienia w empirycznym świecie wymyślonych, ponadindywidualnych wartości, a więc ostatecznie jakiegoś transcendentnego "dobra" — niczym innym niż zwyczajną demagogią szermującą podniosłymi, acz obłudnymi hasłami "humanizmu".

Pewną retrospektywną, z pozoru przeciwstawną, a w istocie rzeczy symetryczną wersję owej teleologii stanowi przeniesienie realizacji owego "dobra" w przeszłość — jest to jawna kpina z wiedzy, jaką mamy o prymitywizmie epok minionych, kpina wypływająca z karygodnej ignorancji. Na takiej to ignorancji wspiera się idealizacja barbarzyńskiego średniowiecza przez romantyków. Tak więc owo odwołujące się do jakiejś teleologii "myślenie historyczne" tonie albo w ignorancji, albo w złudzeniach o nieuchronnej realizacji rozumności i wolności w dziejach. Złudzenia te są w istocie wynikiem przejęcia przez filozofię wyobrażeń religijnych, kreujących wszechmocny i doskonały byt, jakim miał być Bóg. Filozofia przetransponowała to pojęcie na pojęcie bytu doskonałego, bo całkowicie samowiednego, autonomicznego i samocelowego Rozumu-Ducha, który mocą swej własnej logiki urzeczywistnia się w empirycznym świecie. Religia była w tym względzie o tyle bardziej "trzeźwa", że rozdzielała wyraźnie sferę nadprzyrodzoną, sferę owego bytu doskonałego, w której ludzie w sposób tajemniczy i niezrozumiały mieli uczestniczyć po śmierci, od sfery przyrodzonej, traktowanej jako "padół łez".

Religia jednak dla Schopenhauera to obszar dziecinnych rojeń ludzkości, wypływających z lęku przed śmiercią, ale niemających nic wspólnego z rzeczywistym wyjaśnianiem biegu rzeczy w świecie. Filozofia natomiast, ta, która roi sobie, że w postępie dziejowym wciela swą własną rozumność w rzeczywisty byt świata, jest prawdziwym szalbierstwem. Stanowi bowiem tylko wytwór wyobraźni, treść umysłu bez możliwości rzeczywistego zaistnienia. Dlatego Heglowski panlogizm, operujący hipostazami (abstrakcyjnymi pojęciami, którym błędnie przyznaje się ontologiczną realność) rozumu, samowiedzy, ducha jest szkodliwym pustosłowiem, karygodną szarlatanerią.