Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Konstytucja RP. Rozdział X – Finanse publiczne

Przepisy rozdziału X Konstytucji RP regulują bardzo szeroki zakres spraw z dziedziny finansów publicznych. Najważniejsze regulacje dotyczą:

• gromadzenia i wydatkowania środków finansowych na cele publiczne;

• nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwaskarb państwaSkarb Państwa lub NBPNBPNBP;

• ustanawiania monopolów;

• zaciągania pożyczek oraz udzielenia gwarancji i poręczeń finansowych.

Wszystkie te kwestie powinny być regulowane wyłącznie w drodze ustawowej. Konstytucja wiąże ponadto możliwość zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji lub poręczeń finansowych obciążających dług publiczny z zachowaniem bariery bezpieczeństwa finansowego. Konstytucja ustala tę barierę bezpieczeństwa na poziomie trzech piątych wartości rocznego produktu krajowego brutto (PKB).

Ponadto wyłącznie w drodze ustawodawczej możliwe jest nakładanie:

• podatków;

• innych danin publicznych;

• określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych;

• określanie zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków;

• określanie organizacji Skarbu Państwa i sposobu zarządzania jego majątkiem.

Konstytucja formułuje szczególne przepisy dotyczące trybu uchwalania i zasad konstruowania budżetu państwa. Projekt budżetu winien być zgodny z ustawą (swoistą metaustawą) określającą zasady i tryb opracowania budżetu oraz stopień jego szczegółowości lub inne wymagania, którym powinien odpowiadać. W drodze ustawowej określone też mają być zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej. W porównaniu ze zwykłą procedurą ustawodawczą procedura budżetowa przebiega z następującymi różnicami:

• inicjatywa ustawodawcza należy tylko do Rady Ministrów;

• projekt budżetu powinien być wniesiony najpóźniej na trzy miesiące przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego;

• sejm nie może zwiększyć deficytu budżetowego przewidzianego w projekcie ustawy budżetowej; zakazane jest również pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banku państwa (państwo nie może pożyczać od samego siebie);

• sejm i senat mają cztery miesiące od dnia złożenia projektu sejmowi na uchwalenie budżetu; po upływie tego terminu prezydent uzyskuje prawo skrócenia kadencji parlamentu;

• senat ma 20 dni na wniesienie poprawek do ustawy budżetowej uchwalonej przez sejm; senat nie może zawetować ustawy budżetowej w całości;

• Prezydent RP nie ma prawa weta wobec ustawy budżetowej;

• Trybunał Konstytucyjny musi rozpatrzyć ewentualny wniosek prezydenta o zbadanie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją RP w ciągu dwóch miesięcy od daty przesłania;

• w razie upływu terminu uchwalenia budżetu (rozpoczęcie nowego roku budżetowego) stosuje się tymczasowo przepisy budżetowe w brzmieniu zaproponowanym przez Radę Ministrów.

Konstytucja normuje również ustrój centralnego banku państwa, którym jest Narodowy Bank Polski.

Narodowy Bank Polski

NBP ma wyłączność na emisję pieniądza oraz ustalanie i realizowanie polityki pieniężnej.

Prezesa NBP powołuje sejm na wniosek Prezydenta RP. Jego kadencja trwa sześć lat i może być odnawialna. Prezes NBP jest apolityczny i ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu (za naruszenie konstytucji, ustaw lub przestępstwo popełnione w związku z pełnieniem funkcji).

Rada Polityki Pieniężnej

Główną kompetencją Rady jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej obowiązujących Radę Ministrów. Założenia te podawane są do wiadomości sejmu w chwili przedłożenia projektu ustawy budżetowej przez Radę Ministrów.

Rada Polityki Pieniężnej w ciągu pięciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego składa sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Słownik