Czym jest koalicja?

Koalicja jest związkiem dwóch lub więcej podmiotów, zawartym w celu realizacji wspólnych zamierzeń.

W teorii gierteoria gierteorii gier zakłada się, że koalicja jest grupą celową. Jest więc ona:

Koalicja gabinetowa

Najczęściej jednak o zjawisku koalicjikoalicjakoalicji mówimy w związku z formowaniem i utrzymaniem rządu. Wówczas jest to koalicja gabinetowakoalicja gabinetowakoalicja gabinetowa. To właśnie teki ministerialne, nade wszystko zaś stanowisko szefa rządu, stanowią przedmiot międzypartyjnej rywalizacji lub przetargów w negocjacjach między ewentualnymi partnerami koalicyjnymi. Co jednak najistotniejsze: proces formowania rządu oraz jego trwałość są traktowane, na ogół zgodnie, jako jeden z najważniejszych wskaźników stabilności politycznej.

R1H5aupNXKC2L

Zdjęcie przedstawia salę pałacową z marmurową kolumnadą. Na jej środku stoją członkowie rządu Mateusza Morawieckiego. Trzymają w dłoniach bordowe teczki.

Koalicja gabinetowa, według Kaare Stroma, to układ parlamentarnych partii politycznych, które:

• osiągnęły porozumienie co do konieczności realizacji wspólnego celu lub kilku odrębnych celów;

• zdecydowały się na użycie pozostających w ich dyspozycji zasobów politycznych dla realizacji wspólnego celu (celów);

• stworzyły mniej lub bardziej zinstytucjonalizowany układ powiązań, umożliwiający m.in. wzajemne komunikowanie, szybki obieg informacji i w konsekwencji optymalizację procesu podejmowania decyzji w układzie kooperacji międzypartyjnej; wszystkie te działania zostają podjęte w celu zagwarantowania realizacji wspólnego celu programowego;

• uzgodniły zasady i sposób rozdziału zysków politycznych, w tym np. stanowisk ministerialnych, w procesie realizacji celu programowego.

Podsumowując rozważania definicyjne, można ogólnie skonstatować, że koalicja partyjna to:

Przez pojęcie polityki koalicyjnej należy rozumieć ogół działań podejmowanych przez partie polityczne w celu utworzenia i utrzymania gabinetu rządowego. W większości zachodnioeuropejskich demokracji podział tek ministerialnych jest przedmiotem negocjacji i przetargów prowadzonych przez elity partyjne. Partie polityczne dążą do tego, by realizować funkcję rządzenia. Jak wskazuje praktyka polityczna, motywacje sprowadzające się do maksymalizacji swojego udziału w sprawowaniu władzy państwowej są nie mniej ważne od programowych. Wzajemnie się zresztą warunkują. W swych działaniach partie polityczne są jednak ograniczone ideologicznymi lub wypływającymi bezpośrednio z istniejących podziałów socjopolitycznych zobowiązaniami czynionymi wobec wyborców. A zatem nie wszystkie koalicje, korzystne z matematycznego punktu widzenia, są politycznie możliwe.

R9bVD4YowGuBP

Zdjęcie przedstawia pięcioro polityków. Czterech mężczyzn (Włodzimierza Czarzastego, Dariusza Szweda, Grzegorza Schetynę, Władysława Kosiniaka-Kamysza) i jedną kobietę (Katarzynę Lubnauer). Wszyscy stoją obok siebie i trzymają dłoń na dłoni.

Koalicje minimalnie zwycięskie

W literaturze przedmiotu funkcjonują różne modele wyjaśniające gry koalicyjne. Wśród koncepcji teoretycznych przedstawiających proces tworzenia koalicji warto zwrócić uwagę na teorie koalicji minimalnie zwycięskich. Opierały się na założeniu, że zasadniczym motywem działania polityków jest chęć zdobycia stanowisk publicznych i stanowi to cel sam w sobie. O powstaniu takich czy innych koalicji decyduje zatem arytmetyka parlamentarna. Próbowano więc snuć przewidywania co do konfiguracji koalicji, biorąc pod uwagę relatywny rozmiar ewentualnych partnerów. Koalicja jest zwycięska w tym sensie, że partie ją tworzące kontrolują większość miejsc w parlamencie, a minimalna, gdyż w jej składzie nie znajduje się partia (czy partie), która nie jest konieczna do osiągnięcia tej większości. Teoria przetargów wynika z włączenia do opisu gry założenia, że szczególnie korzystną pozycję w koalicyjnych negocjacjach muszą mieć przodujące partie, które nie potrzebują wielu sojuszników do zblokowania parlamentarnej większości. Powinny zatem dochodzić do skutku koalicje z minimalną liczbą kontrahentów niezbędnych do zorganizowania większości.

Koalicja oparta na przetargu

Koalicja oparta na przetargu (ang. bargaining coalition) jest wariantem minimalnie zwycięskiej koalicji. Im mniej partii uczestniczy w zawieraniu koalicji, tym łatwiejsze są negocjacje i tym bardziej prawdopodobna jest jej trwałość. Dlatego optymalnym rozwiązaniem jest koalicja dwupartyjna, później trójpartyjna itd. Praktyka polityczna często jednak weryfikuje założenia teorii przetargów, najczęściej z uwagi na brak skłonności silnych partii do kompromisów. W normalnych warunkach międzypartyjnej rywalizacji najbardziej uzasadnione i pożądane są te warianty minimalnie zwycięskiej koalicji, które wiążą możliwie niewielką liczbę uczestników i zapewniają nieznaczną większość w parlamencie.

Koalicja minimalnego rozmiaru

W związku z tym mówi się o koalicji minimalnego rozmiaru (ang. minimum size coalition). W porównaniu z minimalnie zwycięską koalicją dodatkowym wymogiem jest tu dążenie do tego, by bezwzględna większość mandatów była najmniejsza z możliwych. Bierze się pod uwagę nie tyle liczbę partii, ile liczbę mandatów. Zawarcie koalicji minimalnego rozmiaru daje szanse tworzącym je partiom na maksymalizację swego udziału w rządzie (mierzoną liczbą uzyskanych ministerstw). Uważa się, że jednym z mankamentów teorii zwycięskich koalicji jest nieuwzględnienie faktu, że nie wszystkie partie reprezentowane w parlamencie gotowe są włączyć się do koalicyjnej rozgrywki. Szczególnie skuteczne są bowiem koalicje, w których dystans ideologiczny między partiami będzie relatywnie mały (np. partnerzy wywodzą się z tej samej rodziny ideologicznej). Tego rodzaju modyfikacja sprowadza się do dwóch koncepcji: koalicji minimalnego zasięgu i minimalnie zbieżnej, zwycięskiej koalicji.

Koalicja minimalnego zasięgu

Koalicja minimalnego zasięgu (ang. minimal range coalition) oznacza sojusz partii, które dzieli najmniejszy dystans ideologiczny (programowy) mierzony na osi lewica – prawica. Podstawowym założeniem tej koncepcji jest to, że zgoda co do uformowania rządu i jego polityki jest bardziej prawdopodobna, jeśli między uczestnikami nie występują poważniejsze różnice programowe, a tym bardziej ideologiczne.

Minimalnie zbieżna zwycięska koalicja

Minimalnie zbieżna zwycięska koalicja (ang. minimal connected winning coalition) obejmuje najmniejszą liczbę partii politycznych, które dysponują łącznie bezwzględną większością głosów w parlamencie, a równocześnie na osi lewica – prawica zajmują pozycje styczne. Ten wymóg jest decydujący. Konieczność uwzględnienia wyłącznie „sąsiadujących” ze sobą partii może spowodować, że ich liczba będzie wyższa niż ta, która jest niezbędna dla utworzenia koalicji minimalnie zwycięskiej. Empiryczne teorie koalicji opierają się na analizie składu faktycznie funkcjonujących koalicji gabinetowych. Uogólnienia teoretyczne są formułowane właśnie na tej podstawie, a nie na podstawie rachunku prawdopodobieństwa.

Słownik