Przeczytaj
KazanieKazanie to kierowana do odbiorców przemowa, najczęściej o charakterze religijnym. Ma na celu przekonanie do pewnych racji. Jako gatunek literacki ten typ wypowiedzi wywodzi się z mów kapłanów do wiernych wygłaszanych podczas obrzędów liturgicznych (element rytuału religijnego). Forma kazania to ważny element nauczania w kościołach chrześcijańskich ‒ kapłan wykłada podstawy wiary, komentuje fragmenty Pisma Świętego bądź przekazuje pouczenia moralne. Kazanie ma zatem cel dydaktyczno‑moralizatorski i należy do literatury parenetycznej ‒ kształtuje pożądane postawy, ukazuje i propaguje wzorce osobowe, prezentuje przykłady godne naśladowania, często zawiera rady i wskazówki. Do kazań należą zarówno teksty oracji, jak i utwory przeznaczone do czytania. Ważną cechą kazania jako gatunku jest kreacja podmiotu lirycznego. Jest on nieodmiennie wzorem – tym, który naucza, a więc posiada jakąś szczególną wiedzę i autorytet moralny. Kazania dotyczą głównie problemów teologicznych, filozoficznych, ale poruszają także problematykę społeczną czy polityczną. Zbiory takich tekstów często pełnią funkcje użytkowe. Autorzy przedstawiają w nich wybrane zagadnienia, starając się w wyczerpujący sposób odpowiedzieć na dylematy odbiorców.
W pierwotnym rozumieniu, kazanie to gatunek prozatorski, który łączył cechy starożytnej mowy doradczej i biblijnego proroctwa. Za pierwszych kaznodziejów uznawani są prorocy starotestamentowi (Księga Jeremiasza, Księga Izajasza) oraz Jezus, którego nauki przekazano w Nowym Testamencie. W Ewangelii według św. Mateusza znajduje się fragment znany jako Kazanie na górze, często interpretowany jako wykład głównych zasad religii chrześcijańskiej.
Gatunek rozwijał się w kolejnych stuleciach, przeżywając szczególny rozkwit w wiekach XII i XIII. W tym czasie zaczęły powstawać traktaty zwane ars praedicandi, zawierające wskazówki dotyczące poprawnie skonstruowanego kazania oraz cech dobrego kaznodziei. Schemat kazania podzielono na kilka części wyodrębnionych zgodnie z zasadami retorykiretoryki:
exordium, czyli wprowadzenie do tematu,
narratio, które stanowiło rozwinięcie tematu oddziałujące na wyobraźnię słuchaczy,
argumentatio, w którym pojawiały się obrazowe przykłady,
unito, zawierające podsumowanie i konkluzję,
clausio, czyli formułę końcową.
Zalecano, aby kazania były przemówieniami opartymi na zasadach retoryki, czyli sztuki tworzenia pięknej wypowiedzi i skutecznej argumentacji. Dzięki kompozycji zgodnej z powyższymi zasadami i odpowiedniemu doborowi słów miały silniej oddziaływać na odbiorcę i właściwie realizować funkcję perswazyjną.
Kazania powinny być sugestywne i przekonujące. Wykorzystuje się w nich środki językowe, które służą wywarciu wpływu na odbiorcę, np. apostrofę, pytanie retoryczne. Ważne są również metafory i porównania, dzięki którym można obrazowo wyjaśnić trudniejsze zagadnienia. Zgodnie ze sztuką retoryki należy jednak unikać nadmiaru ozdobników, ponieważ mogą one odwracać uwagę od sensu przekazu lub utrudniać jego zrozumienie.
Słownik
(ang. sermon) – przemówienie religijne wygłaszane przez kapłana w trakcie uroczystości liturgicznych, wykładające podstawy wiary bądź przekazujące nauki moralne; kazania bywają utworami literackimi, czasem publikowane są ich zbiory
rodzaj twórczości obejmujący wypowiedzi przeznaczone do publicznego wygłaszania
(gr. paraínesis – zachęcanie) – porada, napominanie, pouczenie, przedstawienie wzorca osobowego w tekście
(gr. reo - mówię celowo, stosownie, pięknie) krasomówstwo, sztuka tworzenia i wygłaszania mów, wykorzystująca figury retoryczne, tropy, argumenty, mająca na celu przekonanie kogoś do czegoś, zaszczepienie myśli lub poglądu