Przyczyny migracji

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i możliwość legalnej pracy bez okresu przejściowego w Wielkiej Brytanii nie wyjaśnia w pełni ogromnej skali emigracjiEmigracjaemigracji Polaków na Wyspy po 2004 r.

W historii Polski były już okresy masowej emigracji, np. kiedy w II połowie XIX w. setki tysięcy Polaków wyjechały do Stanów Zjednoczonych lub w latach 80., gdy ogromna liczba rodaków wyjechała do pracy do sąsiednich Niemiec. Migracja w poszukiwaniu pracy i lepszego życia nie jest w historii naszego kraju niczym nadzwyczajnym.

Po drugie, w latach 90. nasz kraj przeszedł bardzo trudny okres „transformacji”. W 2004 r. poziom bezrobocia był szczególnie wysoki: wynosił 20% (dla porównania w roku 2019 było to nieco ponad 5%). Bezrobocie wśród młodych ludzi w wieku 15–24 lata wynosiło aż 43% (w roku 2019 było to 10%). Oznacza to, że bardzo wiele młodych osób, mimo posiadania kwalifikacji i determinacji, nie mogło znaleźć w Polsce żadnej pracy. Z tego powodu wiele z nich odczuwało frustrację, że ich start w dorosłość jest trudny, że ciężko jest żyć godnie, nawet mając pracę. Dla wielu migracja stała się mniej związana ze znalezieniem pracy, a bardziej ze znalezieniem „lepszego życia”.

Nie bez znaczenia był fakt dość powszechnej znajomości języka angielskiego przez młode pokolenie, które swoją edukację przeszło już w III Rzeczpospolitej. Dlatego drugim najbardziej popularnym kierunkiem migracyjnym po Wielkiej Brytanii była Irlandia.

Ponadto lata 2004–2005 to też czas, w którym „pokolenie wyżu demograficznego” urodzone na początku lat 80. XX w. znajdowało się właśnie w okresie wchodzenia w dorosłość, poszukiwania pierwszej pracy czy usamodzielniania się.

Urodzenia i zgony w Polsce od 1946 do 2019 r.

R4tm3zCdZWjR11
Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych:Rok: 1946Urodzenia żywe: 622500Zgony ogółem: 2418002. zestaw danych:Rok: 47Urodzenia żywe: 681200Zgony ogółem: 2584003. zestaw danych:Rok: 48Urodzenia żywe: 704800Zgony ogółem: 2673004. zestaw danych:Rok: 49Urodzenia żywe: 725100Zgony ogółem: 2805005. zestaw danych:Rok: 50Urodzenia żywe: 763100Zgony ogółem: 2887006. zestaw danych:Rok: 51Urodzenia żywe: 783600Zgony ogółem: 3123007. zestaw danych:Rok: 52Urodzenia żywe: 779000Zgony ogółem: 2867008. zestaw danych:Rok: 53Urodzenia żywe: 779000Zgony ogółem: 2665009. zestaw danych:Rok: 54Urodzenia żywe: 778100Zgony ogółem: 27640010. zestaw danych:Rok: 55Urodzenia żywe: 793800Zgony ogółem: 26160011. zestaw danych:Rok: 56Urodzenia żywe: 779800Zgony ogółem: 24960012. zestaw danych:Rok: 57Urodzenia żywe: 782300Zgony ogółem: 26910013. zestaw danych:Rok: 58Urodzenia żywe: 755500Zgony ogółem: 24140014. zestaw danych:Rok: 59Urodzenia żywe: 722900Zgony ogółem: 25240015. zestaw danych:Rok: 60Urodzenia żywe: 669500Zgony ogółem: 22420016. zestaw danych:Rok: 61Urodzenia żywe: 627600Zgony ogółem: 22770017. zestaw danych:Rok: 62Urodzenia żywe: 599500Zgony ogółem: 23920018. zestaw danych:Rok: 63Urodzenia żywe: 589300Zgony ogółem: 23120019. zestaw danych:Rok: 64Urodzenia żywe: 563900Zgony ogółem: 23700020. zestaw danych:Rok: 65Urodzenia żywe: 547400Zgony ogółem: 23340021. zestaw danych:Rok: 66Urodzenia żywe: 531300Zgony ogółem: 23390022. zestaw danych:Rok: 67Urodzenia żywe: 521800Zgony ogółem: 24910023. zestaw danych:Rok: 68Urodzenia żywe: 525800Zgony ogółem: 24570024. zestaw danych:Rok: 69Urodzenia żywe: 532800Zgony ogółem: 26450025. zestaw danych:Rok: 70Urodzenia żywe: 547800Zgony ogółem: 26860026. zestaw danych:Rok: 71Urodzenia żywe: 564400Zgony ogółem: 28580027. zestaw danych:Rok: 72Urodzenia żywe: 577900Zgony ogółem: 26740028. zestaw danych:Rok: 73Urodzenia żywe: 600900Zgony ogółem: 27950029. zestaw danych:Rok: 74Urodzenia żywe: 623700Zgony ogółem: 27970030. zestaw danych:Rok: 75Urodzenia żywe: 646400Zgony ogółem: 29950031. zestaw danych:Rok: 76Urodzenia żywe: 672800Zgony ogółem: 30680032. zestaw danych:Rok: 77Urodzenia żywe: 665200Zgony ogółem: 31560033. zestaw danych:Rok: 78Urodzenia żywe: 669300Zgony ogółem: 32810034. zestaw danych:Rok: 79Urodzenia żywe: 691300Zgony ogółem: 32600035. zestaw danych:Rok: 80Urodzenia żywe: 695800Zgony ogółem: 35320036. zestaw danych:Rok: 81Urodzenia żywe: 681700Zgony ogółem: 33190037. zestaw danych:Rok: 82Urodzenia żywe: 705400Zgony ogółem: 33790038. zestaw danych:Rok: 83Urodzenia żywe: 723600Zgony ogółem: 35220039. zestaw danych:Rok: 84Urodzenia żywe: 701700Zgony ogółem: 36760040. zestaw danych:Rok: 85Urodzenia żywe: 680100Zgony ogółem: 38400041. zestaw danych:Rok: 86Urodzenia żywe: 637200Zgony ogółem: 37880042. zestaw danych:Rok: 87Urodzenia żywe: 607800Zgony ogółem: 38070043. zestaw danych:Rok: 88Urodzenia żywe: 589900Zgony ogółem: 37300044. zestaw danych:Rok: 89Urodzenia żywe: 564400Zgony ogółem: 38310045. zestaw danych:Rok: 90Urodzenia żywe: 547720Zgony ogółem: 39030046. zestaw danych:Rok: 91Urodzenia żywe: 547719Zgony ogółem: 40570047. zestaw danych:Rok: 92Urodzenia żywe: 515214Zgony ogółem: 39470048. zestaw danych:Rok: 93Urodzenia żywe: 494310Zgony ogółem: 39230049. zestaw danych:Rok: 94Urodzenia żywe: 481285Zgony ogółem: 38640050. zestaw danych:Rok: 95Urodzenia żywe: 433109Zgony ogółem: 38610051. zestaw danych:Rok: 96Urodzenia żywe: 428203Zgony ogółem: 38550052. zestaw danych:Rok: 97Urodzenia żywe: 412635Zgony ogółem: 38020053. zestaw danych:Rok: 98Urodzenia żywe: 395619Zgony ogółem: 37530054. zestaw danych:Rok: 99Urodzenia żywe: 382002Zgony ogółem: 38140055. zestaw danych:Rok: 2000Urodzenia żywe: 378348Zgony ogółem: 36800056. zestaw danych:Rok: 01Urodzenia żywe: 368205Zgony ogółem: 36320057. zestaw danych:Rok: 02Urodzenia żywe: 353765Zgony ogółem: 35950058. zestaw danych:Rok: 03Urodzenia żywe: 351072Zgony ogółem: 36520059. zestaw danych:Rok: 04Urodzenia żywe: 356131Zgony ogółem: 36350060. zestaw danych:Rok: 05Urodzenia żywe: 364383Zgony ogółem: 36830061. zestaw danych:Rok: 06Urodzenia żywe: 374244Zgony ogółem: 36970062. zestaw danych:Rok: 07Urodzenia żywe: 387873Zgony ogółem: 37720063. zestaw danych:Rok: 08Urodzenia żywe: 414499Zgony ogółem: 37940064. zestaw danych:Rok: 09Urodzenia żywe: 417589Zgony ogółem: 38490065. zestaw danych:Rok: 10Urodzenia żywe: 413300Zgony ogółem: 37850066. zestaw danych:Rok: 11Urodzenia żywe: 388416Zgony ogółem: 37550067. zestaw danych:Rok: 12Urodzenia żywe: 386257Zgony ogółem: 38480068. zestaw danych:Rok: 13Urodzenia żywe: 369576Zgony ogółem: 38730069. zestaw danych:Rok: 14Urodzenia żywe: 375160Zgony ogółem: 37650070. zestaw danych:Rok: 15Urodzenia żywe: 369308Zgony ogółem: 39492171. zestaw danych:Rok: 16Urodzenia żywe: 382257Zgony ogółem: 38800972. zestaw danych:Rok: 17Urodzenia żywe: 402000Zgony ogółem: 40285273. zestaw danych:Rok: 18Urodzenia żywe: 388200Zgony ogółem: 41420074. zestaw danych:Rok: 19Urodzenia żywe: 374800Zgony ogółem: 409709
Oprac. na podst.: GUS, Rocznik Demograficzny 2020, stat.gov.pl.
Urodzenia i zgony w Polsce w okresie po II wojnie światowej. Które lata można określić jako lata wyżu demograficznego? Jak myślisz, dlaczego w tych okresach rodziło się szczególnie wiele dzieci?
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Kim są Polacy w Wielkiej Brytanii?

Pierwsze duże skupisko Polaków przybyło na Wyspy Brytyjskie w 1940 r. wraz z rządem polskim. Emigracja ta trwała do końca lat 40., kiedy na wyspach mieszkało ok. 150 tys. Polaków, głównie wojskowych i osób należących do elity – dyplomatów, polityków i artystów. Polacy migrowali również do Wielkiej Brytanii po wprowadzeniu w 1981 r. stanu wojennego, czemu sprzyjał wyraźnie antykomunistyczny rząd Margaret Thatcher. Największe fale migracyjne Polaków pojawiły się jednak po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W 2004 r. mieszkało na wyspach zaledwie 69 tys. Polaków. Już 12 lat później Polacy byli liczniejszą grupą niż Hindusi. Na koniec 2018 r. w Zjednoczonym Królestwie mieszkało ok. 900 tys. osób mających polskie obywatelstwo.

Rh7q1dt47oCOX1
Populacja Polaków w Wielkiej Brytanii w ciągu ostatnich 15 lat
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Nowi imigranci to przede wszystkim młodzi ludzie. Zazwyczaj przyjeżdżają jako pary, a ślub biorą, będąc w Wielkiej Brytanii, albo emigrują jako rodziny z małymi dziećmi, a kolejne ich dzieci rodzą się już za granicą. Polacy pracują przede wszystkim w administracji (34%), hotelarstwie (21%), rolnictwie (12%), fabrykach (7%), w większości za stawkę niewiele wyższą od minimalnego wynagrodzenia.

Znacząco wzrasta liczba imigrantów przebywających w UK z dziećmi – w latach 2004–2008 tylko 8% Polaków przybyło na Wyspy z potomstwem. Od 2011 r. Polki stanowią najliczniejszą grupę matek obcych narodowości rodzących dzieci w Wielkiej Brytanii.

Poza imigrantami – osobami, które osiedlały się na stałe – do Wielkiej Brytanii przyjeżdżali z Polski również młodzi ludzie do pracy wakacyjnej oraz do kilkutygodniowych szkół językowych.

Organizacje polskie w Wielkiej Brytanii

Głównymi ośrodkami polskimi założonymi przez „starą emigrację” w latach 40. XX w. są: Instytut Polski w Londynie, Biblioteka Polska i Muzeum im. gen. Sikorskiego (największa placówka muzealna poza Polską). Mediami polskimi tradycyjnie były gazety (np. „Głos Żołnierza”). Media współczesnej emigracji to przede wszystkim portale i radia internetowe. Powstały też nowe stowarzyszenia ogólnokrajowe, jak np. Poland street, Polish City Club lub lokalne, jak Stowarzyszenie Polskie w Inverness obok tych założonych w latach 40., jak Stowarzyszenie Polskich Kombatantów. Te dwa światy funkcjonują rozdzielnie, widoczna jest wzajemna niechęć.

RrTQxGfZI36bu1
Ilustracja interaktywna przedstawia widok na Tamizę, most Tower Brigde, a za nim Pałac Westminsterski. W tle zachód słońca. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Instytut Kultury Polskiej w Londynie. Grafika przedstawia logo. Po lewej stronie znajduje się postać idącego człowieka, którego głowa jest w prostokątnej ramie. Obok napis w języku polskim i angielskim: Instytut Kultury Polskiej w Londynie. PCIL, tylko do użytku edukacyjnego. Organizuje imprezy kulturalne (promocje książek, pokazy filmów, koncerty itp.), koordynuje wymianę naukową i kulturalną, podlega Ministerstwu Spraw Zagranicznych. 2. Biblioteka Polska w Londynie. Grafika przedstawia logo. Po lewej stronie orzeł z rozpostartymi skrzydłami, w koronie. Źródło: BPwL, tylko do użytku edukacyjnego. Powstała w 1942 r., gromadzi m.in. publikacje emigracyjne, rękopisy i archiwa osób prywatnych. 3. Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny. Grafika przedstawia logo. To wpisany w kształt budynku z frontonem skrótowiec POSK. Źródło: Histsztk, CC BY-SA 4.0. Działa od 1964 r., organizuje wystawy, koncerty, spotkania, przedstawienia teatralne i pokazy filmów, utrzymuje Bibliotekę Polską w Londynie. 4. Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie. Grafika przedstawia logo. To wpisany w kształt budynku z frontonem skrótowiec PTNO, a nad nim postać orła z rozpostartymi skrzydłami, w koronie na głowie. Źródło: PTNO, tylko do użytku edukacyjnego. Działa od 1950 r., wspiera naukę polską za granicą, prowadzi wykaz polskich stowarzyszeń, instytucji naukowych, polskich pracowników naukowych oraz ich dorobku naukowego – na obczyźnie. 5. Polski Uniwersytet na Obczyźnie. Grafika przedstawia logo. Na czarnym tle znajduje się biały orzeł z rozłożonymi skrzydłami i koroną na głowie. W pazurach trzyma gałązki. Nad orłem łaciński napis: Vita est tempus discendi. Pod orłem skrótowiec PUNO i dwie gałązki. Źródło: PUNO, tylko do użytku edukacyjnego. Działa od 1939 r., prowadzi badania naukowe oraz studia dyplomowe on-line na kierunkach społecznych (m.in. interwencja kryzysowa, psychologia stosowana i zdrowie publiczne). 6. Polskie Radio Londyn. Grafika przedstawia logo. Na czerwonym tle, w trzech okręgach znajdują się litery P, R, L. Od litery L odchodzi łuk symbolizujący fale radiowe. Źródło: PRL24, tylko do użytku edukacyjnego. Działa od 2006 r., polonijna rozgłośnia radiowa nadająca w Londynie, z dobowym zasięgiem ponad 350 tys. słuchaczy. 7. Cooltura. Grafika przedstawia logo. To dwa zachodzące na siebie okręgi. W lewym znajduje się napis Cooltura, w prawym liczba 24. Źródło: Cooltura24, tylko do użytku edukacyjnego. Działa od 2004 r., polski tygodnik ukazujący się w Londynie, publikuje informacje na bazie depesz Polskiej Agencji Prasowej. 8. Polska Macierz Szkolna. Grafika przedstawia logo. Po lewej stronie znajduje się palący się znicz ze wstęgą oplatającą jego rękojeść. Na wstędze napis: Polska Macierz Szkolna. Źródło: PMS, tylko do użytku edukacyjnego. Organizacja charytatywna zrzeszająca ponad 130 szkół sobotnich w Zjednoczonym Królestwie, szkoły te uczą języka polskiego, historii i geografii Polski. 9. Polska Misja Katolicka w Anglii i Walii Koordynuje duszpasterstwo katolickie dla Polaków mieszkających w Anglii i Walii, obejmuje ok. 70 parafii.
Źródło grafiki: CC0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Tożsamość

Lot z Polski do Wielkiej Brytanii trwa od 2 do 3 godzin, a jego koszt nie przekracza przeciętnej dniówki polskiego emigranta. Portret współczesnego migranta zarobkowego jest zupełnie odmienny od tego z początku XX w. Współczesna emigracja zarobkowaEmigracja zarobkowa/Migrant workeremigracja zarobkowa żyje niejako między Wielką Brytanią a Polską, którą bardzo często odwiedza. Większość emigrantów utrzymuje stałe kontakty z Polską – czyta polską prasę, śledzi sytuację w Polsce dzięki internetowi, komunikuje się na co dzień z rodziną lub znajomymi w kraju, często jeździ do Polski.

Ra3flh6bArgBx
Wspólne posiedzenie rządu RP i Rady Narodowej z udziałem Prezydenta RP w Londynie.
Jakie grupy społeczne tworzyła emigracja lat 40. XX w., a jakie obecna?
Źródło: NAC, domena publiczna.

Problemy Polaków na wyspach

Zgodnie z raportem polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych głównymi problemami, z jakimi boryka się współczesna migracja, są:

  • niska znajomość języka angielskiego, co zmniejsza szanse na lepszą pracę;

  • niska świadomość przysługujących im praw (w tym pracowniczych i socjalnych), co zwiększa ryzyko bycia ofiarą nieuczciwych pośredników;

  • trudności w odnalezieniu się w wielokulturowym i wielonarodowym społeczeństwie.

Brexit a sprawa polska

RhS0Np7pjj3fy
Źródło: jplenio, domena publiczna.

W 2020 r. Wielka Brytania opuściła Unię Europejską. Zdecydowało o tym referendum, które cztery lata wcześniej zostało przeprowadzone w tym kraju. Jednym z najważniejszych czynników, które wpłynęły na niechętny stosunek Brytyjczyków do integracji europejskiej, była trwająca od 2004 r. imigracja setek tysięcy mieszkańców z nowych krajów członkowskich UE, w tym z Polski. Opuszczenie przez Zjednoczone Królestwo wspólnego rynku europejskiego oznaczało, że kraj ten znalazł się poza obszarem swobodnego przepływu osób. Polacy (jak i inni obywatele UE), którzy w chwili wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii pracowali na jej terytorium, uzyskali – po zarejestrowaniu się – prawo do otrzymania „statusu osoby osiedlonej”, co oznacza, że mogą pozostać na wyspach brytyjskich. Kolejnych migrantów obowiązują jednak nowe zasady, które już nie faworyzują obywateli UE. Wielka Brytania wprowadziła system, który umożliwia podjęcie pracy tylko przez ograniczone kategorie osób (specjalistów wybranych dziedzin, wykonujących zawody, w których występują niedobory pracowników oraz podejmujących pracę za odpowiednio wysokie wynagrodzenie).

Słownik

brexit
brexit

(z ang. british – brytyjski i exit – wyjście); proces zapoczątkowany wolą opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię wyrażoną w referendum ogólnokrajowym w czerwcu 2016 r.

emigracja
emigracja

wyjazd za granicę na pobyt czasowy lub w celu zamieszkania na stałe

Polonia
Polonia

słowo określające tych, którzy urodzili się już poza Polską, jednak poczuwają się do polskiego pochodzenia i związków z polskością

polska diaspora
polska diaspora

osoby polskiego pochodzenia i wywodzące swoje korzenie z Polski, żyjące poza jej granicami

emigracja zarobkowa/migrant worker
emigracja zarobkowa/migrant worker

pracownik migrujący na podstawie wolności przepływu osób w Unii Europejskiej