Przeczytaj
Liczebność populacji
Charakterystyczną cechą każdej populacjipopulacji jest liczebność, czyli liczba osobników w danej populacji. Określenie dokładnej liczebności wielu populacji roślin i zwierząt może być problematyczne, dlatego wprowadzono również inną miarę wielkości populacji – zagęszczenie. Zagęszczenie wyraża się jako iloraz liczby osobników i powierzchni, na której się znajdują.
Liczebność populacji zależy od różnych czynników, do których należą:
migracje – liczebność populacji może się zwiększać w wyniku imigracji osobników, zaś emigracja na inne obszary doprowadza do zmniejszenia liczebności populacji;
rozrodczość populacji – jest to stosunek urodzonych osobników w danej jednostce czasu do liczby osobników w populacji. Im większa rozrodczość, tym większa liczebność populacji;
śmiertelność populacji – jest to stosunek liczby zgonów w danej jednostce czasu do liczby osobników w populacji. Im większa śmiertelność, tym mniejsza liczebność populacji.
Dynamika liczebności
Dynamika liczebności (nazywana również dynamiką populacji) to zmiany liczebności populacji w jednostce czasu. Dynamika liczebności zależy od właściwości danego gatunku i warunków środowiskowych. W zależności od tych czynników wyróżniamy cztery podstawowe typy zmian liczebności danej populacji.
Charakteryzuje się początkowym, intensywnym wzrostem liczby osobników. Wzrost liczebności postępuje geometrycznie do osiągnięcia punktu szczytowego (szczytu liczebności). Po osiągnięciu tego punktu szczytowego dochodzi do spadku liczebności populacji. Wzrost wykładniczy jest charakterystyczny dla osobników, które nie napotykają ograniczeń w danym środowisku, takich jak np. nadmierne zagęszczenie osobników, czy interakcje międzygatunkowe antagonistyczne – pasożytnictwo, drapieżnictwopasożytnictwo, drapieżnictwo. Taki cykl zmian liczebności może trwać jeden sezon w przypadku owadów lub kilkadziesiąt lat w przypadku większych ssaków. Przykładem wzrostu wykładniczego są populacje bakterii hodowanych w laboratoriach.
Ten rodzaj wzrostu liczebności jest typowy dla populacji, która rozpoczyna ekspansję nowych terenów, których zasoby są ograniczone. Na początku liczebność wzrasta, a następnie dochodzi do osiągnięcia fazy równowagi. Dalszy wzrost liczebności populacji jest ograniczony przez zasoby pokarmowe, których zaczyna brakować. Dana populacja osiąga w pewnym momencie pojemność środowiskapojemność środowiska – czyli maksymalną liczebność osobników danego gatunku, która zajmuje środowisko, bez naruszania jego równowagi. Wzrost logistyczny można zaobserwować u drożdży, używanych w produkcji chleba i napojów alkoholowych, kiedy są hodowane w probówce.
Dotyczy populacji, które żyją w niestabilnych i ciągle zmieniających się warunkach środowiska. Liczebność populacji rośnie, a następnie spada, tak jak pokazano na wykresie. Liczebność populacji zmienia się w sposób niekontrolowany, chaotyczny. Zwierzęciem wykazującym pięcioletnie cykle zmiany liczebności jest nornik północny zamieszkujący dolinę Biebrzy.
Rzadki typ opisujący dynamikę liczebności populacji. Ten typ zmian w liczebności dotyczy populacji, które żyją w stałych warunkach środowiskowych i wykazują skuteczne mechanizmy regulacji liczebności osobników. Przykładem populacji ustabilizowanej jest struktura ludności w Australii.
Słownik
oddziaływanie międzygatunkowe polegające na tym, że osobniki jednej populacji (ofiary) są zabijane i stanowią pożywienie dla osobników drugiej populacji (drapieżników)
suma czynników środowiskowych (np. pokarm, woda, drapieżnictwo, choroby, akumulacja toksycznych metabolitów) ograniczających wzrost populacji i decydujących o maksymalnej liczbie osobników
oddziaływanie międzygatunkowe polegające na tym, że osobniki jednej populacji (żywiciele) są źródłem pożywienia dla osobników drugiej populacji (pasożyty)
pojęcie określające maksymalną liczebność populacji przypadającą na jednostkę powierzchni lub objętości, uwarunkowaną możliwościami zasobów, parametrów biotycznych i abiotycznych
grupa osobników tego samego gatunku, żyjących równocześnie w określonym środowisku lub obszarze i krzyżujących się między sobą; osobniki te wzajemnie na siebie oddziałują; interakcje ekologiczne i rozrodcze między osobnikami w jednej populacji są częstsze, niż interakcje z osobnikami innych populacji tego samego gatunku