Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj zadanie. Tekst źródłowy pochodzi z gazety  Katolik Codzienny. Oto zawartość prezentowanej strony.

„Katolik codzienny” z 1926 roku.

Nakładem i czcionkami „KATOLIKA” spółki wydawniczej w Bytomiu. Redaktor odpowiedzialny: Antoni Grzegorzek w Bytomiu. 

Nr. 208 (pisane pogrubioną czcionką). Sobota, 11 września 1926. Rok 29 (Dawniej „Dziennik Śląski”, „Foyer Śląski”). Wynosi w Niemczech za wrzesień 1,50 mk.

Przedpłata z odnoszeniem do domu 1,85 mk .Telefon 40 i 47. Redakcya i Administracya w Bytomiu ulica Elektoralna (Kurfurstenstrasse) 19. Telefon 40 i 47.

Ogłoszenia oblicza się na wiersze milimetrowe. Wiersz milimetrowy (szer. 35 mm - jeden łam) kosztuje 10 fen.

Poniżej treść artykułów: 

Po mniejszościowym kongresie genewskim. 

W czasie od 25. do 27 sierpnia 1926 r. odbył się w Genewie drugi kongres mniejszościowy. Stanowi on niezmiernie ważne wydarzenie i dla naszego życia mniejszościowego. Dlatego jest rzeczą wskazaną, byśmy jaknajdokładniej zapoznali się najpierw z najważniejszymi nastrojami, jaki przed kongresem występowały wśród mniejszości, dalej z atmosferą, w jakiej kongres się odbywał, wreszcie z wynikami prac kongresu. W tym celu przystępujemy do drukowania cyklu artykułów, które czytelnikom naszym dać mają materjał potrzebny do wyrobienia sobie należytego sądu o znaczeniu tegorocznego mniejszościowego kongresu genewskiego. 

Redakcja. 

I. 

Niebezpieczeństwo przedkongresowe. 

Wielka wojna światowa 1914‑1918 r. zakończona została szeregiem traktatów pokoju, z których najważniejszym jest Traktat Wersalski. Traktaty pokoju zmieniły państwowo‑polityczną mapę Europy, starając się w myśl demokratycznej zasady sprawiedliwości naprawić krzywdy, jakie na skutek imprerialistycznej polityki mocarstw reakcyjny - dynastycznych Rosji, Austrii i Niemiec działy się w ciągu minionego półtora wiecza poszczególnym narodom europejskim. 

Dlatego na podstawie traktatów pokoju powstały państwa z narodów poprzednio uciśnionych jak: Polska, Czechosłowacja, Jugosławja, Litwa, Łotwa, Estonja i Finlandja. Traktaty pokoju nie tylko starały się naprawić krzywdy poprzednie. Traktaty pokoju dążą również do zabezpieczenia świata przed krzywdami przyszłemi. Chcą one m.i. uniemożliwośc na przyszłość niesprawiedliwe traktowanie narodów słabszych przez narody silniejsze. Ucisk narodowościowy, stosowany w celu wynarodawiania przedstawicieli obcej narodowości w danem państwie, doprowadzić by musiał z koniecznością - jak tego uczy historja przedwojenna - do nowych konfliktów zbrojnych między państwami Europy. 

Dlatego traktaty pokoju uznają prawo do życia mniejszości narodowych, wypowiadając zasadę równego i sprawiedliwego traktowania mniejszości przez państwa większościowe. 

Tak powstała w Europie na skutek wyników wielkiej wojny światowej kwestia mniejszościowa jako zagadnienie nie ucisku lecz równouprawnienia narodowości obcych w granicach państw większościowych, jako zagadnienie upokojowienia a nie jątrzenia międzypaństwowych stosunków europejskich. 

Mniejszości są lojalnymi obywatelami państwa większościowego. Państwo większościowe zobowiązane jest do zapewnienia mniejszości jej odrębności kulturalnych. Nie wszystkie mniejszości stanęły od razu na tem jedynem słusznem stanowisko lojalno‑kulturalnem. Mniejszości zwłaszcza narodowości niemieckiej nie chciały się przyznać do takiego stanowiska. Nie czuły się czynnikami pacyfistycznymi. Uważały się w państwie większościowem upoważnione do reprezentowania nie lojalnej polityki mniejszościowo‑kulturalnej, lecz polityki państwowo‑niemieckiej, dążącej mniej lub więcej otwarcie do rewizji granic istniejących. Nie akceptowały państwowo‑politycznego stanu Europy, ustalonego traktatami pokoju. Wysuwając dla siebie hasło samostanowienia narodów, dążyły przez to do przywrócenia na nowo porządków, jakie panowały w Europie przed wojną światową. 

Te niemniejszościowe dążenia mniejszości narodowości niemieckiej spotkały się na pierwszym kongresie mniejszościowym, odbytym w październiku 1925 r. w Genewie, z wyraźnym sprzeciwem zwłaszcza mniejszości narodowych, zamieszkujących Rzeszę Niemiecką. Mniejszości narodowe Niemiec, tutejsza mniejszość polska, łużycka i duńska, na kongresie tym największy nacisk położyły na stwierdzenie, że mniejszości muszą być lojalnymi obywatelami państwa większościowego. Mniejszości narodowe Niemiec stały i stoją od samego początku na tem stanowisku lojalności wobec państwa większościowego. 

Stanowisko ich po ostrej walce kongresowej zwyciężyło. 

Pierwszy kongres genewski z października 1925 r. uznać musiał lojalność wobec państwa jako jedynie słuszną platformę wszelkiej polityki mniejszościowej. 

Zwycięstwo stanowiska duńsko‑polsko‑łużyckiego na pierwszym kongresie mniejszościowym zmusiło mniejszości niemieckie do co najmniej zewnętrznego przyznania się do lojalności wobec państw większościowych. Nie uchylało jednak niebezpieczeństwa, że mniejszości niemieckie dążyć będą drogami innemi do wyzyskiwania kwestji mniejszościowej w wyłącznym interesie pangermańskiej polityki europejskiej.

Najwyższą instancją w sprawach mniejszościowych jest dziś Liga narodów, będąca instytucją fundamentalną Traktatu Wersalskiego, a stojąca na straży obecnego powojennego porządku Europy. 

Istniało niebezpieczeństwo, że mniejszości niemieckie dążyć będą do osłabienia Ligi Narodów przez odpowiednio ostrą krytykę kongresową mniejszościowych poczynań Ligi oraz przez stworzenie Związku mniejszości narodowych Europy, który złożony z przedstawicieli narodów wytwarzałby konkurencję Lidze, która jest związkiem międzynarodowym. 

Podważenie autorytetu Ligi Narodów leży w interesie nacjonalistycznych kół niemieckich. Podważenie tego autorytetu za pomocą kongresu mniejszości narodowych byłoby równoznaczne z dostaniem wszystkich mniejszości pod wpływy tychże kół nacjonalistyczno‑niemieckich, które pod firmą ogólno‑europejskiej polityki mniejszościowej realizowałyby swoje egoistyczne cele czysto‑niemieckie. 

Na niebezpieczeństwo to zwróciły między innymi. uwagę berlińska „Weltbühne”, tygodnik pacyfistów niemieckich oraz szwajcarski dziennik „Gazette de Lauzanne”. Również „Kulturwehr”, miesięcznik Związku Mniejszości Narodowych Niemiec, pisał o potrzebie niezależności zupełnej kongresu genewskiego od wpływów jakich bądź czynników mniejszościowych. 

Dyskusja na zgromadzeniu Ligi Narodów. 

Genewa. Ogólne Zgromadzenie Ligi narodów prowadziło dziś w dalszym ciągu dyskusję nad sprawozdaniem o działalności rady i sekretariatu Ligi za rok ubiegły. Delegat kanadyjski Foster oświadczył, że Kanada jest oddana Lidze Narodów duszą i ciałem. Liga narodów przebyła cd. r. 1920 długą drogę, pokonała szczęśliwie niemal wszystkie trudności. Okoliczność, ze Stany Zjednoczone Ameryki Północnej przystępują obecnie do stałego trybunały sprawiedliwości międzynarodowej w Hadze, wykazuje, że i w tym kierunku dokonała się pewna zmiana poglądów i nastroju. 

Następny mówca lord Robert Cecil stwierdził, że wiele zawartych pod egidą Ligi narodów umów międzynarodowych nie zostało dotąd ratyfikowanych. Tak np. umowa dotycząca handlu bronią nie jest ratyfikowana przez żadne państwo. Z tego względu mówca wnosi rezolucję, która zwraca się do rządów państw będących członkami Ligi Narodów, że wiele międzynarodowych umów nie może wejść w życie, ponieważ nie są ratyfikowane przez wymaganą liczbę państw oraz wzywa Radę Ligi do utworzenia specjalnej komisji dla zbadania, czy nie można by osiągnąć ogólnego porozumienia w celu doprowadzenia do jak najszybszej ratyfikacji tych układów.

Przechodząc do zagadnienia właściwej działalności Ligi, mówca zgłasza rezolucję, która wzywa ogólne zgromadzenie Ligi do sprecyzowania zadań wchodzących w zakres działalności Ligi. Obie rezolucje przyjęto oklaskami.

Trzeci z kolei mówca, delegat Salwadoru Guerrero w mocnych słowach przemawiał o przesileniu oczekującem Ligę Narodów i zaznaczył, ze obecne rozwiązanie trudności jest tylko czasowe. Najgłębszą przyczyną kryzysu jest zdaniem mówcy nierówność traktowania poszczególnych członków Ligi, a następstwem tego jest fakt, że dziś stoją poza Ligą zagniewane na nią Argentyna, Brazylia i Hiszpania. Jest jeszcze czas do naprawienia zła, i stworzenia większej równowagi i większej sprawiedliwości. W interesie demokracji muszą być poczynione w Lidze Narodów rzeczywiste ofiary. Jest to jednak obowiązkiem nie małych państw. Drogę do tego winny pokazać wielkie mocarstwa.

Przewodniczący norweskiej izby deputowanych Hambro wskazuje na wielkie znaczenie stałego trybunału sprawiedliwości międzynarodowej w Hadze i zwraca się do Ligi Narodów z apelem, aby zwróciła uwagę na sprawę wód terytorialnych, która dla większości ludności Norwegii żyjącej z rybołówstwa ma bardzo doniosłe znaczenie, aby znalazła słuszne rozwiązanie tego zagadnienia. 

Przedstawiciel Holandii Loudon domagał się przekazania trzeciej komisji wszystkich dokumentów, dotyczących rozbrojenia. 

Po krótkiem przemówieniu przewodniczącego zgromadzenia ministra Nincicza posiedzenie odroczyło się do piątku. W jutrzejszym przedpołudniowem posiedzeniu weźmie udział po raz pierwszy delegacja niemiecka. 

Niemieckie obliczenie co do składu Ligi Narodów 

Berlin. Genewski korespondent „Berliner Tageblattu” gubiąc się w kombinacjach na temat, jakie szanse posiadają poszczególne kandydatury na miejsca niestałe w Radzie, wymienił w pierwszym rzędzie trzy państwa południowej Ameryki, następnie Hiszpanię, potem XChiny, z kolei Rumunię, Holandię, Belgię, a na samym końcu dopiero Polskę, o której twierdzi, że uchodzi ona za kandydata, który posiada najpoważniejsze widoki wyborów, i najgwałtowniej zabiega o zdobycie prawa do stałego wyboru. Osiągnięcie tego celu przez Polskę, zdaniem korespondenta nie jest jednak pewne. 

„Nachtausgabe” depeszuje z Genewy że Briand i Chamberlain zapytali telegraficznie Madryt, czy Hiszpania zgadza się na zarezerwowanie dla niej obieralnego miejsca w Radzie. Na wypadek zgody ze strony Primo de Rivery, według informacyj „Nachtausgabe” przyszły skład rady będzie następujący:

Stałe miejsca zajmą: Francja, Anglia, Włochy, Japonia i Niemcy; niestałe miejsca na trzy lata z prawem reelekcji otrzymają: Polska, Hiszpania i Chiny; niestałe na dwa lata: Holandia, Rumunia i Kuba; niestałe na 1 rok: Belgja, Kolumbja i Urugwaj.