Podstawowe elementy obrazu

RwQQ7So6Z2TMH1

Zdjęcie przedstawia salę, w której stroi młoda dziewczyna i patrzy na konstrukcję wykonaną z połączonych ze sobą, w formie szerokiego słupa, zużytych sprzętów RTV i AGD.

Obrazy nas otaczają, widzimy je wokół siebie, zarówno statyczne – w książkach czy muzeach, jak i ruchome – w kinie, telewizji czy teatrze. Każda wizualizacja składa się z trzech podstawowych elementów:

• historii – ona tworzy wątek i postacie,

• dźwięku – który tworzy dialogi, efekty, muzykę,

• obrazu – to np. scenografia czy kostiumy.

Podstawowe elementy obrazu, które zawiera każdy z nich, zarówno ruchomy, jak nieruchomy, to:

• przestrzeń – rozróżniamy trzy rodzaje: przestrzeń fizyczną, która znajduje się przed kamerą; tę pokazywaną już na ekranie; a także rozmiar przestrzenny i kształt ekranu;

• linia i kształt – to tzw. zjawiska percepcyjne, które są wynikiem połączenia innych elementów wizualizacji; w rzeczywistości żadna z linii nie jest widoczna;

• ton - odnosi się do jaskrawości obiektów w odniesieniu do skali szarości;

• kolor - to jeden z najważniejszych elementów wizualizacji;

• ruch – element, który skupia uwagę widzów w pierwszej kolejności;

• rytm – możemy go zobaczyć i usłyszeć.

Czym jest plan filmowy?

Plan filmowy to inaczej plan zdjęciowy; miejsce, gdzie realizowane są zdjęcia filmowe. Pojęcie to ma jednak także drugie znaczenie. To bowiem jeden z głównych elementów kompozycji ujęcia, zasięg widzenia kamery, który zależy m.in. od jej odległości do danego obiektu. Plany filmowe rozróżniamy ze względu na proporcje sylwetki aktora wobec przestrzeni obrazu. Według tego kryterium możemy wyróżnić następujące ich rodzaje:

R29ODEeZzf0zg1

Ilustracja przedstawia sześć połączonych ze sobą czarno‑białych obrazków. Na obrazku pierwszym od góry jest kilka połączonych ze sobą wysokich budynków. Na drugim obok budynków, które są nieco mniejsze niż na pierwszym obrazku, jest sylwetka kobiety i mężczyzny. Na trzecim obrazku jest sylwetka kobiety i mężczyzny. Widoczna cała ich postać. Na kolejnym są przybliżone sylwetki kobiety i mężczyzny w taki sposób, że nogi postaci nie mieszczą się w obszarze obrazka. Na kolejnym obrazek zajmuje postać kobiety i mężczyzny, ale tylko ich popiersia. Na ostatnim obrazku jest powiększona głowa mężczyzny.

• plan daleki – widok krajobrazu jest bardzo rozgległy, a sylwetki postaci oddalone lub w ogóle nieobecne; użycie tego planu pozwala na przekazanie informacji o miejscu, w którym np. rozgrywa się akcja danego ujęcia;

• plan ogólny – ukazuje plener lub wnętrze, a sylwetki są niezbyt odległe; postaci mają pewien związek z miejscem, w którym się znajdują;

• plan pełny – to inaczej plan średni, postaci aktorów są ukazane w całości, znajdują się na tle dekoracji; taki plan był stosowany szczególnie często w kinie niemym;

• plan amerykański – ukazuje postać aktora od kolan w górę, najczęściej stosuje się go w scenach dialogowych; to plan typowy dla klasycznych hollywoodzkich filmów dźwiękowych;

• plan bliski – to inaczej półzbliżenie, ukazujące popiersie aktora na tle dekoracji; ujęcia są portretowe, tło jest wyraźnie mniej ważne;

• zbliżenie – to inaczej wielki plan, który przedstawia twarz aktora bądź inny obiekt, który wypełnia całą przestrzeń wewnątrz kadru; zbliżenia zaczęto stosować w epoce kina niemego, pozwalają one na śledzenie wyrazu twarzy aktora;

• detal – to inaczej wielkie zbliżenie, które prezentuje widzowi jakiś szczegół człowieka (ręka, usta) lub rekwizyt; pozwala na wzmocnienie napięcia.

Należy pamiętać, że w danym ujęciu może łączyć się ze sobą wiele planów. Szczególnym typem jest tzw. plan złożony, który stanowi kompozycję dwóch lub więcej planów. W ocenie odległości od kamery nie decyduje to, jak dużą część postaci widzimy w kadrze, ale proporcjeproporcja ekranuproporcje – w planie ogólnym również możemy widzieć np. tylko głowę postaci, o ile kamera jest tak ustawiona. Gdy jednak postać wypełnia cały kadr, mówimy o zbliżeniu.

Odpowiednikiem planu wizualnego jest plan dźwiękowy, czyli przestrzeń akustyczna, która jest wyznaczana przez zasięg słyszenia aparatury rejestrującej dźwięk. Tu również możemy wyróżnić plany dalekie, zbliżenia i detale.

Kadrowanie

Kadr w filmie jest o tyle ważny, że jego rama – granice – definiuje sposób naszego patrzenia na obraz oraz to, co widzimy. Poprzez kadrowanie możemy wpłynąć na wygląd obrazu za pomocą:

• rozmiaru i kształtu kadru,

• sposobu wyznaczania przez kadr przestrzeni na ekranie i poza nim,

• sposobu narzucania odległości, kąta i wysokości postrzegania obrazu,

• relację pomiędzy zmiennym kadrowaniem oraz inscenizacją.

RzcEvSrugwDHC1

Zdjęcia przedstawia kadr z filmu Wjazd pociągu na stację w La Ciotat. Na zdjęciu jest pociąg z lokomotywą wjeżdżający na peron. Na peronie stoją ludzie.

Kadrowanie pozwala nadać dziełu artystyczny, filmowy charakter. Przykładem tego są pierwsze filmowe dzieła Louisa Lumière'a. Odpowiednie kadrowanie pozwoliło na twórcze ukazanie pozornie banalnych scen z życia – opuszczania przez robotników fabryki czy wjazdu pociągu na stację.

Najbardziej popularnym kształtem kadru jest prostokąt, choć to nie jedyna możliwość. Zdarzają się kształty takie jak: owale, pionowe paski, trójkąty czy romby. Szerokość kadru do jego długości ma pewien stosunek, który nazywamy formatem obrazu. Proporcje kadru prostokątnego wynosiły ok. 4:3, czyli format 1,33:1, ale niektórzy twórcy sięgali po inne formaty, np. trzech klatek stykających się bokami, co dawało efekt panoramiczny. W latach 30. XX wieku ustalono jednak tzw. format akademii, wynoszący 1,33:1.

Sposób kadrowania a widzenie obrazu

Główną właściwością kadru jest ograniczenie obrazu, wybranie danego fragmentu świata i pokazanie go widzowi. Nie oznacza to, że świat poza kadrem nie istnieje – jego obecność jest często odbiorcom sugerowana: aktor może patrzyć na coś znajdującego się w przestrzeni pozakadrowej lub zwracać się do kogoś, kto tam stoi. Ważna jest także rola dźwięku, który może nam sugerować, jak dana przestrzeń wygląda, jak jest rozległa itd.

Dzięki kadrowi uzyskujemy także informacje na temat pozycji, z jakiej oglądamy dany obraz. Tutaj warto zwrócić uwagę na kilka aspektów:

• kąt – na ujęcie zawsze patrzymy pod określonym kątem; wyróżniamy kąt prosty, wysoki oraz niski; pierwszy jest stosowany najczęściej, przy drugim patrzymy na obraz z góry, przy ostatnim – z dołu;

• poziom – kadr może być w jakimś stopniu wypoziomowany, to znaczy równoległy w stosunku do linii horyzontu; przechylenie kadru w którąś stronę sprawia, że linie w nim są ukośne;

• wysokość – poczucie znajdowania się powyżej lub poniżej filmowanych postaci może być związane z kątem kadrowania, ale też wysokością, na jakiej jest umieszczona kamera; jeśli stawia się ją na ziemi i kręci z poziomu podłoża, to nawet przy kącie prostym mamy wrażenie bycia poniżej postaci i ukazywanego świata.

Słownik