RolnictworolnictwoRolnictwo odgrywa bardzo istotną rolę w gospodarce, dostarczając pożywienia mieszkańcom. W Polsce istnieją regiony, gdzie czynniki przyrodnicze sprzyjają rozwojowi rolnictwa, ale też takie, gdzie warunki do rozwoju rolnictwa są niekorzystne.

Najkorzystniejsze warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa występują na Wyżynie Lubelskiej, Nizinie Śląskiej, Żuławach Wiślanych i w kotlinach podkarpackich, natomiast obszary o niekorzystnych warunkach przyrodniczych występują w górach oraz na krańcach Polski północno‑wschodniej na Pojezierzu Suwalskim.

Na rozwój rolnictwa mają wpływ następujące czynniki przyrodnicze:

RV364h5pMb5HW

Diagram przedstawia czynniki przyrodnicze mające wpływ na rozwój rolnictwa. Z diagramu można odczytać, że pierwszym czynnikiem są warunki klimatyczne: temperatura powietrza, opady atmosferyczne oraz długość trwania okresu wegetacyjnego. Inne czynniki mające wpływ na rozwój rolnictwa to gleby, ukształtowanie terenu oraz stosunki wodne.

Warunki klimatyczne – warunki agroklimatyczne są dość zróżnicowane, chociaż średnie temperatury powietrza prawie w całym kraju sprzyjają rozwojowi większości roślin uprawnych typowych dla strefy umiarkowanej. Różna jest jednak długość okresu wegetacyjnego. Waha się ona od około 180–190 dni na Pojezierzu Suwalskim do ponad 220 dni na Nizinie Śląskiej. Okres wegetacyjny na Pojezierzu Suwalskim (180–190 dni) utrudnia uprawę bardziej wymagających roślin: buraków cukrowych, warzyw i niektórych drzew owocowych. Im dłuższy okres wegetacyjny, tym więcej czasu na rozwój mają rośliny, ponadto możliwe jest wprowadzenie poplonów (np. roślin motylkowych) dających dodatkowo paszę lub zielony nawóz użyźniający glebę. Ułatwia to uzyskanie wyższych plonów. Istotny wpływ na uprawy mają opady. Najmniejsze i niewystarczające opady (poniżej 500 mm) występują przede wszystkim na Pojezierzu Wielkopolskim znajdującym się w cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego. Małe opady w maju i na początku czerwca mogą przyczynić się do mniejszych plonów zbóż, które mają wówczas najintensywniejszy okres wzrostu. Niekorzystnym zjawiskiem klimatycznym dla wybranych roślin, a zwłaszcza drzew owocowych, są majowe przymrozkiprzymrozekprzymrozki najczęściej występujące na pojezierzach. Z kolei latem uprawy niszczą liczne burze czy gradobicia.

Stosunki wodne – rolnictwo jest konsumentem dużej ilości wody, jest uzależnione od jakości i dostępności jej zasobów. Stosunki wodne często warunkują rodzaj oraz poziom produkcji rolnej. Należy pamiętać, że rolnictwo jest również źródłem ogromnych ilości zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych. Niestety zasoby wodne Polski są małe. Składają się na nie wody podziemne, wody powierzchniowe i wody opadowe. Powodem niekorzystnych warunków wodnych dla rolnictwa są niskie opady i mała retencja. Najniższe opady występują w centralnej części kraju, dokładniej na Pojezierzu Wielkopolskim i Kujawach. Susze niekorzystnie wpływające na uprawy pojawiają się również na północy kraju i na obszarach górskich pomimo występujących tam stosunkowo dużych opadów. Najbardziej niekorzystnym zjawiskiem dla upraw jest tzw. susza hydrologiczna, w czasie której przepływ w ciekach się zmniejsza (niektóre nawet zanikają), w jeziorach i zbiornikach poziom lustra wody jest o wiele niższy, a w glebie pojawia się susza glebowa, czyli zejście poziomu lustra wody gruntowej tak nisko, że korzenie upraw nie są w stanie dotrzeć do życiodajnych zasobów.

Ukształtowanie terenu – nizinny charakter Polski sprzyja rolnictwu. Na obszarach o małych deniwelacjach nie występują intensywne spływy wód powierzchniowych ani zaawansowane procesy denudacyjne. Ułatwiona jest tu też mechanizacja czy wszelkie prace polowe. Ważna dla prowadzenia upraw jest również ekspozycja stoków, ilość docierającej energii do powierzchni sprzyja wzrostowi roślin i większym plonom. Na półkuli północnej, na której położona jest Polska, lepiej oświetlone są stoki południowe. Zagrożeniem dla rolnictwa jest erozja gleb w górach i na przedgórzu, na wyżynnych obszarach lessowych i pojezierzach.

Gleby – najbardziej urodzajne to: czarnoziemy, rędziny, mady i czarne ziemie, które zajmują w sumie zaledwie 11% powierzchni Polski. Czarnoziemy tworzące się głównie na lessach znajdują się na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Sandomierskiej, na Podkarpaciu (Przemyśl, Jarosław) i na Płaskowyżu Głubczyckim. Rędziny utworzone na skałach węglanowych występują na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Kielecko‑Sandomierskiej i Wyżynie Krakowsko‑Częstochowskiej. Z kolei czarne ziemie powstałe na wyschniętych bagnach występują na Kujawach, w okolicach Warszawy (Sochaczew, Błonie, Grojec), na Nizinie Wielkopolskiej (płat wrzesiński, kaliski, średzki i szamotulski), Nizinie Śląskiej (płat wrocławski) i w okolicach Pyrzyc na północnym zachodzie kraju. Korzystne dla rozwoju rolnictwa są też występujące w całej Polsce gleby brunatne, pod warunkiem właściwego ich nawożenia oraz poprawnego gospodarowania nimi. Najmniej żyzne gleby występują na obszarach górskich, przybrzeżnych, a także na bagiennych obszarach północnej i wschodniej Polski, są to gleby inicjalne, bielicowe i bagienne. Z powodu małej żyznościżyznośćżyzności gleb bielicowych zachowały się duże połacie lasów iglastych i lasów mieszanych (np. Bory Tucholskie, Puszcza Augustowska, Puszcza Kurpiowska).

R1CVdbfWT9LbR

Diagram kołowy przedstawia procentowy zakres poszczególnych klas bonitacyjnych gruntów ornych w Polsce. Można wyczytać, że do klasy I zalicza się 0,2 procenta gruntów, do klasy II zalicza się 1,4 procenta gruntów, do klasy III 18,6 procenta gruntów, do klasy IV – 43,7 procenta gruntów, do V – 25,9 procenta gruntów, a do VI – 10 procent gruntów. 0,2 procent gruntów nie zalicza się do żadnej z klas.

Słownik