Ćwiczenia

W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel czy wykresów, itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:

Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego źródła. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę materiału źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z interpretacją tekstu.

Ekologizm

Ruch ekologiczny należy do najmłodszych formacji społeczno‑politycznych. Powstał na przełomie lat 60. i 70. XX w., w znacznym stopniu pod wpływem intensyfikacji badań nad stanem zagrożenia środowiska naturalnego. Głębsza warstwa ideologii ekologicznej ma charakter etyczny i aksjologiczny (odnoszący się do systemu wartości etycznych): dotyczy całokształtu relacji człowiek – natura. Celem umiarkowanego nurtu ruchu ekologicznego jest zachowanie świata przyrody jako bezcennego dobra dla człowieka. Postuluje on kontrolę nad rozwojem gospodarczym (zwłaszcza przemysłem i nowoczesnymi technologiami w rolnictwie), aby powstrzymać degradację naturalnego środowiska i zapewnić jego rekultywację. Dąży do ochrony zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz do przeciwdziałania efektowi cieplarnianemu (przez ograniczenie emisji COIndeks dolny 2₂ do atmosfery). Działacze ekologiczni postulują również rezygnację z rozwoju energetyki atomowej i zastępowanie tradycyjnych, „brudnych” gałęzi produkcji energii odnawialnymi źródłami energii (wykorzystanie wiatru, pływów morskich, energii słonecznej).

Przedstawiciele radykalnego odłamu ekologizmu wzywają do przewartościowania stosunku człowieka do natury – ich zdaniem człowiek jest jednym z elementów natury i nie powinien znajdować się na uprzywilejowanej pozycji w stosunku do świata zwierząt. Uważają, że zwierzęta, podobnie jak każda istota ludzka, nie mogą być środkiem, ale wyłącznie celem rozumnego działania człowieka. W tym kontekście mówi się o wyzwoleniu świata zwierząt, zagwarantowaniu ich podstawowych praw i uznania ich godności. Radykalni ekologowie prowadzą kampanie przeciwko wykorzystaniu zwierząt w eksperymentach medycznych, zwalczają produkcję, handel i zwyczaj noszenia garderoby pochodzenia zwierzęcego, promują wegetarianizm. Przykładem działalności tego kierunku w ruchu ekologicznym jest organizacja GreenpeaceGreenpeaceGreenpeace. Próbowała ona bezpośrednio uniemożliwiać połowy zagrożonych gatunków ryb i innych zwierząt.

Anarchizm

To pojęcie obejmuje bardzo zróżnicowane i często wzajemnie wykluczające się treściowo kierunki myśli i działalności politycznej. Zespala je odrzucenie organizacji państwowej, którą uznają za instytucję zbędną, a nawet źródło wszelkich nieszczęść. Zwolennicy różnych szkół anarchizmu wyprowadzają z tej tezy diametralnie różne wnioski.

Szkoły myśli anarchistycznej lokują się zasadniczo po lewej stronie klasycznej sceny politycznej. Anarchiści (lewica) są rzecznikami skrajnego kolektywizmu i postulują tworzenie wielopiętrowej federacji producentów i konsumentów, realizującej w skali lokalnej, regionalnej i globalnej ich kooperacje w sferze gospodarczej i kulturalnej. Łączy ich ponadto ateizm i negacja wszelkich systemów wartości moralnych uważanych za maskę dla naturalnego egoizmu. Ważną metodą walki politycznej lewicy anarchistycznej był tzw. terror indywidualny, czyli zamachy na ważnych przedstawicieli zwalczanych władz czy reżimów politycznych. Do najsłynniejszych przykładów takich zamachów należało zgładzenie cara Aleksandra II, zabójstwo prezydenta Francji Sadi Carnota i prezydenta USA Williama McKinleya.

R1OagZwSzWr6n1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Na jego twarzy widoczne są zmarszczki. Mężczyzna ma wysokie czoło, podpuchnięte oczy i szeroki nos. Ma gęstą i długą brodę oraz wąsy. Półdługie włosy sięgają mu za uszy. Mężczyzna ubrany jest w garnitur, kamizelkę, koszulę i krawat. Trzyma w prawej ręce laskę.

Czołowymi przedstawicielami różnych odłamów anarchizmu byli: Pierre Joseph Proudhon (1809–1865; anarchizm indywidualistyczny), Michaił Bakunin (1814–1876; anarchizm kolektywistyczny) i Piotr Kropotkin (1842–1921, nazywany księciem anarchizmu). Część anarchistów należała przejściowo do I Międzynarodówki Socjalistycznej, skąd usunięto ich w 1876 r.

Stosunkowo silne znaczenie zyskali anarchiści w Rosji w 2. połowie XIX w. oraz podczas rewolucji 1905 r., kiedy to najsilniejszą formacją, odwołującą się do tej tradycji, byli eserowcy (partia socjalnych rewolucjonistów), rozbita i eksterminowana następnie przez bolszewików. Anarchizm w znaczący sposób zaistniał również na hiszpańskiej scenie politycznej przełomu wieków oraz podczas wojny domowej w latach 1936–1939 (od pewnego momentu był brutalnie tłumiony przez władze republikańskie).

Agraryzm

Agraryzm to kierunek ideowy i stosunkowo zróżnicowany wewnętrznie nurt polityczny sięgający połowy XIX w. Najsilniejsze ośrodki ruchu mieściły się w Niemczech i Szwajcarii, gdzie kształtowały się jego najwcześniejsze formacje. Występował także w Danii, Szwecji, a po I wojnie światowej – w Czechosłowacji, Polsce, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech.

Agraryści przedstawiają swoją koncepcję ustroju i porządku społecznego jako swoistą „trzecią drogę” między dwoma „miejskimi” systemami: kapitalizmem i socjalizmem. Stosunki panujące we wspólnocie wiejskiej – silne emocjonalne przywiązanie do ziemi, przyrody i natury, poczucie jedności losu skłaniające do solidarności bogatszych i uboższych – stanowią wzorzec systemu wartości tego kierunku. Agraryści podkreślają też jego „naturalność” w przeciwieństwie do „sztuczności” stosunków panujących w mieście. Jako uniwersalny model ładu narodowego rekomendują oni porządek wiejski, organiczny – traktujący wszystkie warstwy społeczne jako funkcjonalnie dopełniające się elementy całości. Akcentowanie roli tradycji, rodziny i wiary zbliża agrarystów do chrześcijańskiej demokracji.

R11qXFXGWxmmS1

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, oczy głęboko osadzone, czoło wysokie. Mężczyzna ma wąsy i nosi owalne okulary w drucianej oprawie. Ubrany jest w garnitur i koszulę ze stójką.

Na polskiej scenie politycznej dwudziestolecia międzywojennego agraryzm reprezentowały silne partie ludowe (PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie”; później, po połączeniu wielu ugrupowań w 1931 r. – Stronnictwo Ludowe). Najwybitniejszym teoretykiem doktryny był Stanisław Miłkowski (1905–1945), a do intelektualnych sprzymierzeńców w latach 30. zaliczał się też Władysław Grabski (1874–1938).

Po II wojnie światowej w 1946 r. ideologia agraryzmu stała się fundamentem programu PSL‑u pod przewodnictwem Stanisława Mikołajczyka. Wartości agraryzmu zespalała z misją obrony fundamentalnych praw narodu do niepodległości, demokracji, wolności i obywatelstwa w kręgu zachodniej chrześcijańskiej cywilizacji europejskiej. Wokół PSL skupiły się siły opozycyjne wobec komunistów. Stronnictwo odrzucało dyktaturę proletariatu i kierowniczą rolę partii robotniczej, opowiedziało się przeciw likwidacji senatu. To wszystko, a także szerokie poparcie społeczne i ze strony Kościoła katolickiego, stało się powodem represji władz komunistycznych, które obawiały się, że PSL uzyska dobry wynik w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947 r. Dokonano wielu aresztowań i morderstw, cześć działaczy PSL wyemigrowała, a w partii doszło do rozłamu, co w zasadzie zakończyło jej działalność.

Na współczesnej politycznej scenie w Europie agraryści zachowują wpływy w krajach skandynawskich oraz w Szwajcarii. Po obaleniu komunizmu w Polsce do idei tych próbowały nawiązywać początkowo liczne, ale rozdrobnione partie ludowe, z których do dziś ostał się jedynie PSL.

Słownik