MigracjemigracjaMigracje kiedyś i dziś

Ludzie przemieszczają się i zmieniają swoje miejsce pobytu od zarania dziejów. Nasi przodkowie zamieszkiwali rozległe tereny Afryki równikowej, skąd wywędrowali i rozprzestrzenili się na inne kontynenty. Migracje są zjawiskiem naturalnym i występowały zawsze na przestrzeni dziejów – czy to w obrębie jednego kraju lub regionu, czy to poza jego granice.

U podstaw decyzji o opuszczeniu rodzimej ziemi leży wiele różnych przyczyn. Głównie są to czynniki ekonomiczne. Ludzie zmieniają swoje miejsce pobytu w poszukiwaniu lepszych warunków życia i pracy. Wpływ na podjęcie takiej decyzji mają poza tym zmiany klimatyczne, klęski żywiołowe, a także prześladowania na tle politycznym, etnicznym lub kulturowym. Ludzie uciekają ze swoich krajów przed represjami, biedą, brakiem perspektyw, podejmując często heroiczny bój o lepsze jutro. Migracje nie zawsze mają charakter trwały. Wiele osób opuszcza granice swoich państw w celach leczniczych, pielgrzymkowych albo turystycznych.

RNhQ9cBC4x85O

Ilustracja przedstawia pomieszczenie, w którym w niewielkich grupkach stoją bądź siedzą robotnicy. W większości robotnikami są Chińczycy. Mężczyźni mają długie, czarne włosy związane w długie warkocze, opadający z tyłu na plecy. Jedzą posiłek z niewielkich misek używając pałeczek..

Wiek XX przyniósł niespotykane wcześniej w dziejach migracje ludności. Czasy po Wielkiej Wojnie (czyli I wojnie światowej) były okresem wzmożonych wyjazdów „za chlebem”. Wtedy też miały miejsce pierwsze migracje o charakterze przymusowym (przesiedleniaprzesiedlenieprzesiedlenia ludności ormiańskiej, przesiedlenia w niedawno powstałym Związku Sowieckim, migracje o charakterze politycznym, np. z bolszewickiej Rosji i nazistowskich Niemiec). Kolejne migracje ludności, spowodowane postanowieniami jałtańsko‑poczdamskimi, nastąpiły po II wojnie światowej. Europa, ale też inne kontynenty stały się świadkami ogromnego transferu ludności.

R1a34yxmkRMRV

Zdjęcie przedstawia pamiątkową tablicę, umieszczoną na elewacji budynku. Na tablicy widać tył wagonu odjeżdżającego pociągu towarowego. W tle pagórki, nad nimi chmury i wyłaniająca się zza nich Matka Boska z dzieciątkiem. Na górze data 1945 oraz 2005. Na dole napis po łacinie: "Semper fidelis Poloniae". Pod nim: "Kresowianie w 60 rocznicę przesiedlenia".

R1H5DwcG4MOI5

Zdjęcie przedstawia ludzi stojących przed wiejskimi domami, z których zostały wyniesione przedmioty, meble, walizy, skrzynie, tobołki i ułożone na sobie w ogromne stosy. Obok stoją wozy drabiniaste zaprzężone w konie, na które ludzie ładują swój dobytek. Na pierwszym planie nieutwardzona, błotnista droga, rozmyta i rozjeżdżona przez wozy. Na horyzoncie górzysty teren.

W tym też okresie (po II wojnie światowej) nastąpił wzrost liczby migracji dobrowolnych. Dla wielu mieszkańców biednych regionów południowych emigracja stanowiła szansę na poprawę bytu. Głównym ich celem stały się zamożne kraje Starego Kontynentu: Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Belgia i Holandia. Ważnym kierunkiem przemieszczania się ludności były także Stany Zjednoczone, dokąd napływała ludność z biedniejszych krajów europejskich, w szczególności z terenów Europy Środkowo‑Wschodniej, np. ziem polskich, ale też z Ameryki Środkowej i Południowej (np. z Meksyku, Kuby, Ekwadoru) oraz Azji Południowo‑Wschodniej (np. z Filipin czy Indii). Procesy migracyjne nie ominęły także Afryki, którą m.in. z tego powodu nazywano wędrującym kontynentem.

R1CBl6UtwKAds

Zdjęcie przedstawia pole, na którym znajdują się prowizoryczne namioty z różnego rodzaju materiałów, głównie plastikowych, różnokolorowych płacht. Pomiędzy namiotami, na trawie siedzą ludzie, niektórzy palą ogniska. Obozowisko zajmuje obszar, aż po horyzont, w tle pasmo górskie.

ROh3YQxoZyysR

Zdjęcie przedstawia łódź, na której znajduje sie kilkadziesiąt osób, ubranych w kapoki, stojących na burtach, na rufie, na dziobie i dachu łodzi. Niektórzy z nich trzymają w rękach napompowane dętki opon. Kilka osób znajduje się w wodzie. W tle płynie druga łódź. Na horyzoncie pasmo górskie.

Trudna asymilacja

Migracje w wielu przypadkach były (i są nadal) postrzegane jako swego rodzaju zagrożenie, zwłaszcza przez ludność kraju, do którego trafili migranci. Wciąż każdego roku zwiększa się liczba uchodźcówuchodźcauchodźców przybywających z różnych kierunków do Europy. Największy kryzys migracyjny przyniósł rok 2015, kiedy po raz pierwszy od czasów II wojny światowej ludzie zaczęli migrować na tak masową skalę. Głównymi przyczynami zwiększenia liczby uchodźców był wybuch tzw. arabskiej wiosnyarabska wiosnaarabskiej wiosny, czyli protestów w krajach arabskich na Bliskim Wschodzie, powstanie Państwa IslamskiegoPaństwo IslamskiePaństwa Islamskiego, początek wojny domowej w Syriiwojna domowa w Syriiwojny domowej w Syrii oraz protesty na Ukrainie związane z EuromajdanemEuromajdanEuromajdanem.

R1Mx4FLVjLCCe

Zdjęcie przedstawia grupę kilkudziesięciu osób w różnym wieku, idących drogą asfaltową. Ludzie niosą bagaże. Na czele jedna z osób niesie niebieską flagę z okręgiem stworzonym z żółtych gwiazdek (flagę Unii Europejskiej)

W okresie kryzysów ekonomicznych przybysze oskarżani byli o to, że zajmują obywatelom danego kraju miejsca pracy oraz że pobierają świadczenia socjalne i zasiłki (wypłacane z ponoszonych przez lokalną społeczność podatków), a tym samym przyczyniają się do wzrostu wydatków budżetowych. Migranci często też odgrywali rolę swego rodzaju kozła ofiarnego, stając się celem ataków i oskarżeń o problemy gospodarcze. Wszystko to spowodowało wzrost napięć społecznych i ekonomicznych. Pierwszą falę takich napięć przyniósł we Francji i Wielkiej Brytanii kryzys gospodarczy z lat 60. i 70. Do tego dochodzą konflikty na tle religijnym między migrantami a szybko sekularyzującymisekularyzacjasekularyzującymi się społeczeństwami Europy Zachodniej. Ataki we Francji na migrantów z Afryki w 1972 r. doprowadziły do przyjęcia ustawy przeciwko dyskryminacji, jednak nie przyniosła ona oczekiwanych skutków i do dziś akty przemocy wobec ludzi o ciemniejszym kolorze skóry nie są niczym wyjątkowym w tym kraju.

Migranci, którzy pojawili się w krajach zachodnich po II wojnie światowej, długo zachowali swoją tożsamość, a proces asymilacjiasymilacjaasymilacji społecznej i politycznej napotykał wiele trudności – zarówno ze strony imigrantów, jak i rodzimych mieszkańców. Duża część przybyszów nie znała języka kraju, w którym zamieszkała, co dodatkowo stało się czynnikiem wyróżniającym. Utrudniało im to również podjęcie pracy, a więc usamodzielnienie się i zdobycie niezależności. Wielu imigrantów dołączyło do innych osób pochodzących z ich ojczyzny i zaczęło tworzyć zwarte osiedla na obrzeżach miast, swego rodzaju państwa w państwie. Często postrzegane one były (i nadal są) jako gettagettogetta, miejsca nasilonej przestępczości, a także ośrodki handlu narkotykami i rozwoju zjawisk patologicznych związanych z bezrobociem, alkoholizmem itd.

Kraje zachodnie podejmowały różne próby wprowadzenia limitów dla migrantów, np. w latach 60. w Wielkiej Brytanii uchwalono ustawę, która ograniczała możliwość wjazdu do kraju osobom, które były potrzebne dla rozwoju przemysłu. Przybysze często postrzegani byli jako obcy pod względem kulturowym, a przez to stanowiący niepewny i wyróżniający się element, zagrażający tożsamości danej grupy.

R17MasVfDSYNI

Zdjęcie przedstawia hinduistyczny obiekt sakralny zbudowany z białego marmuru, do którego prowadza długie, wielostopniowe schody z marmurową, rzeźbioną balustradą. Charakterystyczną cechą budynku jest siedem kopuł o różnej wielkości, wieńczących siedem wieżyczek. Cały budynek ma misterne, rzeźbione zdobienia w formie delikatnie utkanych ornamentów. Zabudowania znajdują się w ogrodzie z równo przyciętym żywopłotem.

R1OY9OGKdFETr

Mapa przedstawia rozmieszczenie ludności muzułmańskiej w Europie w 2010 roku. Najmniej Muzułmanów mieszka w Portugalii, Islandii, Finlandii, Estonii, Łotwie, Litwie, Białorusi, Polsce, Czechach, Słowacji, Rumunii, Mołdawii, Armenii i na Węgrzech (poniżej 1%). W Irlandii, Chorwacji i na Ukrainie mieszka od 1 do 2%. W Hiszpanii, Słowenii i Norwegii oraz we Włoszech mieszka od 2 do 4% Muzułmanów. Od 4 do 5 % mieszka w Wielkiej Brytanii, Danii, Szwecji i Szwajcarii. W Niemczech, Holandii, Belgii, Austrii, Francji, Serbii i Grecji mieszka od 5 do 10%. Od 10 do 20% zamieszkuje Rosje, Bułgarię i Czarnogórę. Od 20 do 30% Macedonię. Między 50 a 60% w Bośni i Hercegowinie. Między 80 a 90% mieszka w Albanii, a od 90 do 95% w Kosowie i Turcji.

R1FFyZF8h13n4

Zdjęcie przedstawia tradycyjny element chińskiej architektury w formie wolno stojącej bramy, tak zwane pailou lub paifang. Brama stoi na ulicy miasta, posiada trzy przejścia. Zbudowana jest z drewna, kamienia i cegły, bogato zdobiona kolorową glazurą. Kolumny bramy są w kolorze czerwonym. Belki poprzeczne ozdobione kaligrafią. Dach wieńczący konstrukcję pokryty jest kolorowymi dachówkami i zdobiony tradycyjnymi chińskimi smokami.

Drenaż mózgów

Migracje wywarły też negatywny wpływ na ojczyste kraje migrantów. Duży odpływ ludzi, w tym również wykwalifikowanych i wykształconych, doprowadził do zjawiska ekonomicznego nazywanego drenażem mózgów. Kraje biedniejsze poniosły więc koszty wykształcenia osób, które później podejmowały pracę w państwach zapewniających lepsze warunki socjalne i finansowe, tracąc możliwość lepszego rozwoju. Dochodziło także do zerwania więzi rodzinnych, a oderwanie ludzi od rodzimego środowiska mogło skutkować rozwojem zaburzeń psychicznych. Wiele osób prowadziło bowiem podwójne życie – w Europie i w swojej ojczyźnie. Dodatkowo w wyniku przemieszczania się ludności z krajów uboższych do lepiej rozwiniętych pogłębiły się istniejące różnice ekonomiczne, a rejony ubogie stały się jeszcze uboższe i słabiej rozwinięte.

Thali przy Jasnej Górze

Thali to danie północnoindyjskie, podawane na dużym metalowym talerzu, składające się z ryżu, placków zwanych ciapati, otoczonych małymi miseczkami zawierającymi różne sosy i dodatki. Kiedyś spróbować tego dania można było wyłącznie w Indiach, w latach 90. stało się ono dostępne w większości miast europejskich. Obok restauracji indyjskich powstały też wietnamskie, chińskie, meksykańskie i wiele innych. Również w domowym menu Europejczyków czy Amerykanów pojawiły się potrawy z różnych części świata.

RykIi61QxEyBp

Zdjęcie przedstawia danie kuchni muzułmańskiej, które stanowią brązowe kulki, panierowane i smażone na oleju.

Zjawisko to jest jedną z konsekwencji masowych przemieszczeń ludności. Migranci przynieśli ze sobą swoje zwyczaje, również kulinarne. Część z nich stopiła się z kulturą kraju, w którym się osiedlili, prowadząc do jej wzbogacenia. Odnosi się to nie tylko do świata kulinariów. W wyniku napływu migrantów z różnych części świata doszło do mieszania się kultur i tworzenia nowej jakości. Przed Europejczykami otworzyły się drzwi do różnorodnego dziedzictwa ludów afrykańskich czy azjatyckich. Przykładem jest upowszechnianie się literatury chińskiej i znajomości obyczajowości chińskiej. Działało to także w drugą stronę. Część imigrantów dostosowała się do standardów zachodnich. Czasem musiało to nastąpić drogą zakazów, jak np. w przypadku zakazu noszenia burekburkaburek we Francji czy obrzezania dziewczynek, co jest praktykowane w wielu krajach muzułmańskichmuzułmaninmuzułmańskich w Afryce.

RmZoADzIJePJg

Zdjęcie przedstawia paradę idącą ulicami miasta. W pochodzie idą kobiety, ubrane w bogato zdobione bikini. Na głowach mają wymyślne nakrycia z piór, owoców i kolorowego materiału. Kobiety maja różny kolor skóry. Są to tancerki.

R10p3BqcSAE78

Zdjęcie przedstawia ulicę, na której trwa parada z udziałem kukły przedstawiającej chińskiego smoka.

W wyniku wzmożonej migracji w Europie pojawiła się dodatkowa siła robocza. Przybywający z różnych zakątków świata imigranci często wykonywali pracę, której miejscowi nie chcieli podjąć, np. w restauracjach, sklepach czy służbach porządkowych. W większości przypadków pensje imigrantów były niższe niż obywateli danego państwa. Wielu migrantów po kilku latach spędzonych na obczyźnie zdecydowało się powrócić do ojczyzny, a inwestując w niej zarobione za granicą pieniądze, przyczynili się do wzbogacenia swojego kraju.

Słownik

Słowa kluczowe

imigranci, migracje, kryzys migracyjny, świat na przełomie tysiącleci

Bibliografia

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, PWN, Warszawa 2012.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.