Alfred Wegener był niemieckim geofizykiem i meteorologiem, który w 1912 roku opracował teorię dryfu kontynentówdryf kontynentówdryfu kontynentów. Mimo że teoria Wegenerateoria Wegenerateoria Wegenera nie jest obecnie do końca aktualna, odegrała bardzo ważną rolę na drodze rozwoju teorii geotektonicznych i w istotny sposób przyczyniła się do powstania sformułowanej pół wieku później teorii tektoniki płyt litosferyteoria tektoniki płyt litosferyteorii tektoniki płyt litosfery.

R6fYwe5Xt2DYY

Ilustracja przedstawia trzy stare mapy świata obrazujące wędrówki kontynentów według Wagnera. Pierwsza mapa podpisana jest jako Jung Karbon, druga podpisana Eozan, a trzecia Alt Quartar. Widać na nich, jak z jednego wielkiego kontynentu powstają wszystkie znane nam dzisiaj lądy.

Wegener przyjął, że w przeszłości wszystkie lądy tworzyły jeden wielki kontynent nazywany Pangeą (co oznacza wszechziemię), który następnie uległ rozpadowi. Argumenty, które przedstawił Wegener, to między innymi zbieżność zarysów kontynentów, ponieważ linie brzegowe w niektórych miejscach są na tyle podobne, że można je do siebie dopasować.  Jest tak w przypadku Ameryki Południowej i Afryki, Ameryki Północnej i Europy. Wegener zauważył także podobieństwo skał budujących oddalone od siebie kontynenty (ciągi węgla kamiennego), a także występowanie w przeszłości geologicznej na obszarach oddalonych od siebie kontynentów tych samych gatunków roślin i zwierząt. Argumentem potwierdzającym teorię dryfu kontynentów jest także podobieństwo w klimacie wykazane za pomocą dowodów zapisanych w skałach na różnych kontynentach półkuli północnej i południowej, np. ślady świadczące o zlodowaceniu.

R1Sylfi6AwThq

Na ilustracji znajdują się obok siebie, stykając się brzegami: Ameryka Południowa stykająca się z poudniowo-zachodnim wybrzeżem Afryki, Indie stykające się z rogiem kontynentu Afrykańskiego. Pod Indiami, a obok południowo-wschodnich wybrzeży Afryki jest Antarktyda. Na prawo od Antarktydy znajduje się ustawiona pionowo, swoim południowym wybrzeżem Australia. Pomiędzy kontynentami zaznaczono szerokimi pasami teoretyczne pomosty przemieszczania się gatunków, które przyporządkowano do tych pasów. Pas łączący środek Ameryki Południowej i Afryki przyporządkowano do gatunku Cynognathus, oznaczonego rysunkiem podobnym do masywnej jaszczurki. Pas ciągnący się pomiędzy południowymi końcówkami tych dwóch kontynentów przypisano do gatunku Mesosaurus, oznaczonego rysunkiem podobnym do krokodyla. Długi pas łączący południe Afryki, Indie i Antarktydę przypisano do gatunku Lystrosaurus, z rysunkiem zwierzęcia podobnego do warana z Komodo. Najdłuższy pas ciągnie się przez wszystkie wskazane na ilustracji lądy. Do niego przypisano gatunek rośliny Glossopteris, z rysunkiem przypominającym kwiat storczyka.

Rozpad Pangei w erze mezozoicznej zainicjował wędrówkę kontynentów. Wegener uważał, że kontynenty są lżejsze od skał, po których się poruszają, a ich ruch spowodowany jest oddziaływaniem Słońca i Księżyca oraz ruchem obrotowym Ziemi. Wegener w swojej koncepcji tłumaczył również pochodzenie pasm górskich, które miały powstawać w wyniku zdrapywania i fałdowania osadów morskich przez przemieszczające się kontynenty, a następnie wypiętrzanie tych osadów. Przykładem pasm górskich, które powstały w ten sposób, miały być Andy i Kordyliery.

Argumenty Wegenera potwierdzające teorię dryfu

1. topograficzne – zbieżność zarysów kontynentów – linia brzegowa w niektórych miejscach jest na tyle podobna, że można brzegi tych kontynentów dopasować do siebie – kongruencja;

2. geologiczne: podobieństwo, a nawet tożsamość skał budujących oddalone kontynenty (bardzo podobne profile, aż do pewnego momentu – kiedy się rozłączyły);

3. paleontologiczne: występowanie w przeszłości geologicznej na obszarze odległych dzisiaj kontynentów tych samych gatunków roślin i zwierząt;

4. paleoklimatyczne: podobieństwo w klimacie wykazane dowodami, zapisanymi w skałach na obu kontynentach.

W teorii dryfu kontynentów Wegener oszacował tempo ruchu płyt, dzieląc odległości pomiędzy poszczególnymi kontynentami przez czas, jaki upłynął od momentu rozerwania się Pangei w erze mezozoicznej. Stwierdził, że Madagaskar oddala się od Afryki w tempie 9 mm rocznie, a Grenlandia przesuwa się nawet 36 mm na rok. Obliczył wartość rocznego dryfu, który wynosił 32 mm. Jego obliczenia są zatem bardzo podobne do tych, które przyjmuje się obecnie.

Teoria Wegenera niedostatecznie jednak tłumaczyła mechanizm przemieszczania się kontynentów. Wegener twierdził, że lżejsze kontynenty (sial) poruszają się po cięższych skałach (sima), ponieważ są one plastyczne. Teoria opierała się przede wszystkim na obserwacjach geologicznych. W tamtym okresie geolodzy nie byli skłonni uwierzyć, że trwałe i stabilne lądy w rzeczywistości poruszają się.  Teoria została więc odrzucona i zapomniana. Dopiero po blisko 50 latach znaleziono dowody przemawiające na korzyść teorii Wegenera, pozwoliło to na rozwój wielu dziedzin geologii, takich jak sejsmologia, geofizyka czy badania den oceanicznych.

Brytyjski naukowiec, Allan Cox szukał dowodów na potwierdzenie teorii Wegenera.

Cox badał strefy płyty oceanicznej, które występowały w różnych odległościach od ryftudolina ryftowaryftu w  grzbiecie oceanicznym, czyli w tzw. strefie spreadinguspreadingspreadingu. Łącząc metody magnetometryczne z badaniami wieku skał, stwierdził, że młodsze skały są położone bliżej ryftu a starsze dalej, ustalił też daty przebiegunowania Ziemi oraz to, że w pobliżu ryftu znajdują się najmłodsze skały oceaniczne namagnesowane zgodnie ze współczesnym kierunkiem ziemskiego pola magnetycznego. Jest to możliwe dzięki zdolności skał zawierających minerały magnetycznie czynne (np. magnetyt, hematyt, getyt) do uzyskania i zachowywania naturalnej pozostałości magnetycznej o kierunku i zwrocie lokalnego pola magnetycznego, działającego na skały w okresie ich powstawania.  Datowanie skał, które występowały w dnie oceanicznym, pozwoliło na określenie tempa spreadingu i potwierdzenie tej części teorii Wegenera, która mówiła o tym, że w pobliżu ryftu znajdują się najmłodsze skały płyty oceanicznej i że kontynenty poruszają się. Dzięki paleomagnetyzmowi udowodniono różne rozmieszczenie w przeszłości geologicznej lądów i mórz – wędrówkę kontynentów i bieguna magnetycznego Ziemi.

RS55Lvhb3kxtk

Na mapie świata przedstawiono wiek skorupy oceanicznej w milionach lat za pomocą kolorów. z analizy mapy wynika, że najstarszą częścią sięgającą permu, a więc mającą między 180 a 280 lat jest obszar Morza Śródziemnego. Między 100 a 160 milionów lat ma obszar na wschód od Japonii, Chin, a także nieduże obszary u wybrzeży północno zachodnich i południowo-wschodnich Afryki, wybrzeży Wschodnich Ameryki Północnej przecinek i wybrzeże Antarktydy. najmłodsze części skorupy oceanicznej, mające do 50000000 lat to pasy ciągnące się przez całą wysokość kuli ziemskiej przez środek Atlantyku, szeroki obszar na zachód od Ameryki środkowe i Południowej, szeroki pas na zachód od Madagaskaru aż po tereny na południe od Australii, wąski pas ciągnący się od Półwyspu Arabskiego, po teren na południe od Afryki.

Szacuje się, że za około 50 mln lat Morze Śródziemne stanie się śródkontynentalnym zbiornikiem wodnym, który powstanie poprzez połączenie się Afryki z Europą. Domniemywa się, że Australia zmieni swoje położenie, przyłączając się do Azji. Przewidywania tłumaczą, że Ameryka Południowa przesunie się w kierunku Afryki, natomiast Ameryka Północna zmieni położenie i odsunie się od Europy, zderzając się z Ameryką Południową. Taki układ ma utworzyć za kilkaset milionów lat nowy superkontynent – Neopangeę.

Słownik