Przeczytaj
Nowy nadbałtycki port
Do największych osiągnięć gospodarczych II Rzeczypospolitej należała rozpoczęta w 1921 r. budowa portu i miasta w Gdyni, niedużej kaszubskiej wiosce. Dostęp Polski do morza był ważny nie tylko ze względów strategicznych, lecz także handlowych i gospodarczych. Chociaż Polska posiadała liczne przywileje i uprawnienia w Wolnym Mieście GdańskuWolnym Mieście Gdańsku, to konieczne było wybudowanie własnego portu, z którego mogłaby korzystać bez żadnych ograniczeń. Projekt realizowano pod kierunkiem Eugeniusza Kwiatkowskiego. W 1923 r. do Gdyni zawinął pierwszy statek pełnomorski, trzy lata później na pobliskim Oksywiu powstał port wojenny. W bardzo krótkim czasie Gdynia stała się dużym i ważnym miastem. Aby zobrazować ogromną przemianę, jaką przeszła Gdynia, wystarczy przywołać daty: w 1921 r. liczyła ona zaledwie 1,3 tys. mieszkańców, pięć lat później uzyskała prawa miejskie (wówczas mieszkało tam 12 tys. mieszkańców). Po czterech latach ich liczba się podwoiła, a pod koniec okresu międzywojennego Gdynia była jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczych ośrodków Polski, zamieszkanym przez ok. 120 tys. ludzi. W 1938 r. stała się największym portem przeładunkowym na Bałtyku i jednym z najnowocześniejszych w Europie.
Wyjaśnij, jakie korzyści, nie tylko gospodarcze, przynosiła budowa nowego portu w Gdyni.
Centralny Okręg Przemysłowy
Kolejnym przedsięwzięciem na ogromną skalę była budowa Centralnego Okręgu PrzemysłowegoCentralnego Okręgu Przemysłowego (COP), zapoczątkowana w 1936 roku. Założeniem tego projektu było stworzenie skupiska ważnych dla gospodarki państwa zakładów przemysłowych, w tym zbrojeniowych, w jednym regionie, możliwie daleko od granic. Chodziło o to, by w razie wojny ważne strategicznie obiekty znajdowały się z dala od linii frontu i zasięgu nieprzyjaciela. Za najlepszy uznano rejon zbiegu rzek Wisły i Sanu. Budowę COP‑u rząd rozpoczął, kiedy na świecie wygasał już wielki kryzys z 1929 r., który wpłynął także na polską gospodarkę, m.in. przez wycofywanie się z rynku zagranicznych inwestorów. Produkcja przemysłowa zmniejszyła się niemal o połowę, co spowodowało zastój w handlu i wzrost bezrobocia. Na skutek zmniejszonego zapotrzebowania spadły ceny produktów rolnych, a to z kolei pogłębiło biedę na wsi. Chłopi kupowali mniej artykułów przemysłowych, co nasilało kryzys w przemyśle. Aby doprowadzić do przełamania tej sytuacji, minister Kwiatkowski zaproponował szeroko zakrojone inwestycje.
Jednocześnie Centralny Okręg Przemysłowy był elementem programu niwelowania różnic rozwojowych między Polską A i Polską BPolską A i Polską B. W ramach COP‑u powstały przede wszystkim fabryki związane z przemysłem zbrojeniowym, m.in. huta w Stalowej Woli, zakłady lotnicze w Mielcu, fabryki broni w Radomiu i Starachowicach, a także silników w Rzeszowie, samochodów w Lublinie i zakłady chemiczne w Dębicy. Rozpoczęto budowę elektrowni wodnych w Rożnowie i Myczkowcach oraz cieplnej w Stalowej Woli. W nowych fabrykach znalazło zatrudnienie wielu bezrobotnych, w tym mieszkańców przeludnionych wsi. Nie bez znaczenia było zauważalne po wyjściu z kryzysu ożywienie gospodarcze na świecie. Kryzys w słabej gospodarczo Polsce trwał dłużej niż w krajach bardziej rozwiniętych, lecz miał o wiele mniejsze nasilenie.
Wyjaśnij, jakie jest znaczenie budowy zapory i elektrowni nie tylko dla gospodarki, ale także dla środowiska i urbanizacji.
Słownik
ośrodek przemysłu ciężkiego budowany w latach 1936–1939 w południowo‑centralnych dzielnicach Polski
(z ang. industrialisation od łac. industria – pierwotnie w znaczeniu pracowitości, celowego działania) rozwój przemysłu, proces przekształcania się społeczeństwa tradycyjnego w społeczeństwo przemysłowe
(z łac. inflatio – nadymanie, nadęcie) wzrost cen przy spadku wartości pieniądza
podział Polski w okresie międzywojennym na trzy obszary różniące się rozwojem ekonomicznym
miasto utworzone w 1920 r. na mocy traktatu wersalskiego; obejmowało obszar Gdańska i jego okolic i nie posiadało pełnej suwerenności państwowej
Słowa kluczowe
Gdynia, Centralny Okręg Przemysłowy, Eugeniusz Kwiatkowski, industrializacja, dzieje II Rzeczypospolitej, społeczeństwo II Rzeczypospolitej, gospodarka II Rzeczypospolitej
Bibliografia
Z. Landau, J. Tomaszewski, Gospodarka Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1991.
F. Młynarski, Wspomnienia, Warszawa 1971.
E. Kwiatkowski, Dysproporcje. Rzecz o Polsce przeszłej i obecnej, Kraków 1932.
Budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego, „Polska Gospodarcza” 1938 nr 40.