Przeczytaj
Rola nerek w organizmie
Głównym narządem osmoregulacyjnymosmoregulacyjnym są nerki. Ich podstawowym elementem strukturalnym i czynnościowym są kanaliki nerkowe − nefronynefrony. Każdy nefron zbudowany jest z ciałka nerkowegociałka nerkowego oraz części kanalikowej, w której wyróżniamy kanalik proksymalny (bliższy), pętlę Henlegopętlę Henlego (pętlę nefronu), kanalik dystalny (dalszy) oraz kanalik zbiorczy.
W ciałku nerkowym zachodzi proces filtracjifiltracji składników osocza krwi (wody, elektrolitów, niskocząsteczkowych związków organicznych) do torebki otaczającej gęstą sieć naczyń włosowatych (torebki Bowmanatorebki Bowmana). W kanalikach − proksymalnymproksymalnym i dystalnymdystalnym − ma miejsce resorpcjaresorpcja, czyli zwrotne wchłanianie do krwi tych substancji, które są organizmowi potrzebne. W pętli Henlego wchłaniana jest woda i jony NaIndeks górny ++ (następuje zagęszczanie moczu). Mocz z nefronu spływa do kanalika zbiorczegokanalika zbiorczego, następnie drogami wyprowadzającymi (miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa) wyprowadzany jest na zewnątrz.
U kręgowców występują trzy typy nerek: przednercze, pranercze i zanercze.
Osmoregulacja i wydalanie u ryb i płazów
Układ wydalniczy ryb i płazów tworzą parzyste nerki − pranercza.
Pranercza zbudowane są nefronów, zawierających ciałko nerkoweciałko nerkowe, w którym zachodzi filtracja krwi, oraz orzęsiony lejek, który dodatkowo wyłapuje z jamy ciała produkty przemiany materii. Mocz kanalikiem wyprowadzającym jest odprowadzany do moczowodu. W nefronach tego typu nerek nie występuje pętla Henlego.
Ryby
Woda morska stanowi środowisko izoosmotyczneśrodowisko izoosmotyczne. Ryby w celu ochrony przed napływem wody utrzymują izoosmotyczność płynów ustrojowych względem środowiska zewnętrznego.
Ryby chrzęstnoszkieletowe mają nerki z dobrze rozwiniętymi kłębuszkami nerkowymi. W kanalikach nerkowych odbywa się aktywna resorpcja mocznika, który gromadzony w osoczu utrzymuje izoosmotyczność wobec wody morskiej, chroniąc organizm ryby przed osmotycznym napływem wody.
Woda morska stanowi środowisko hipertoniczneśrodowisko hipertoniczne. Ryby, chroniąc się przed utratą wody, utrzymują hipoosmotyczność płynów ustrojowych względem środowiska zewnętrznego.
Ryby kostnoszkieletowe żyjące z środowisku słonym mają nerki, zbudowane z małej ilości nefronów. Kłębuszki nerkowe są bardzo małe lub w ogóle nie występują, co ogranicza filtrację. Dwuwartościowe jony CaIndeks górny 2+2+, MgIndeks górny 2+2+, SOIndeks dolny 44Indeks górny 2-2- są aktywnie transportowane do kanalików proksymalnych i usuwane z mała ilością moczu.
Woda śródlądowa stanowi środowisko hipoosmotyczne. Ryby w celu ochrony przed napływem wody utrzymują hiperosmotyczność płynów ustrojowych względem środowiska zewnętrznego.
Ryby kostnoszkieletowe, żyjące w wodach słodkich, mają nerki zbudowane z dużej ilości nefronów i dużych kłębuszków nerkowych, co pozwala szybko przeprowadzać filtrację i usuwać z organizmu nadmiar wody. Straty jonów uzupełniają dodatkowo na drodze wchłaniania zwrotnego w kanaliku nerkowym.
Płazy
Płazy mają nerki, zbudowane podobnie jak ryby słodkowodne. Nie piją wody, ale pobierają ją przez skórę. Silnie rozcieńczony mocz odprowadzany jest do kloaki, której uchyłek tworzy pęcherz moczowy, w którym okresowo gromadzony jest mocz. Przebywając na lądzie, płazy prowadzą oszczędną gospodarkę wodną, resorbując wodę przez nabłonek ścian pęcherza moczowego. Dorosłe płazy wydalająwydalają mocznik, a ich larwy – amoniak.
Osmoregulacja i wydalanie u gadów, ptaków, ssaków
W układzie wydalniczym gadów, ptaków i ssaków występują parzyste nerki − zanercza (inaczej nerki ostateczne, nerki właściwe).
Parzyste zanercza zbudowane są z nefronów, na które składają się: ciałko nerkowe i część kanalikowa. Nie występuje już orzęsiony lejek.
Woda usuwana jest wraz z moczem, a także przez gruczoły potowe skóry z potem, przez przewód pokarmowy z kałem oraz przez płuca w postaci pary wodnej. Powstające z wyniku przemian produkty rozpadu hemoglobiny, zawartej w obumarłych erytrocytach, jony żelaza i wapnia usuwane są za pośrednictwem układu pokarmowego. Przez układ oddechowy usuwany jest dwutlenek węgla.
Słownik
część nefronu, zbudowana z gęstej sieci włosowatych naczyń krwionośnych (kłębuszka naczyniowego), otoczona torebką zbudowaną z nabłonka jednowarstwowego płaskiego – torebką Bowmana
nieselektywne przesączanie składników osocza krwi do jamy torebki Bowmana
odcinek nefronu, w którym zachodzi dodatkowa/nadobowiązkowa resorpcja zwrotna
odcinek nefronu odchodzący od ciałka nerkowego, w którym zachodzi zwrotne wchłanianie tych składników, które są jeszcze organizmowi potrzebne
kanalik, w którym zbierany jest mocz; uchodzą do niego kanaliki dystalne nefronu
podstawowa jednostka anatomiczna i czynnościowa nerki kręgowców; składa się z kłębuszka nerkowego i części kanalikowej: kanalika proksymalnego, pętli Henlego, kanalika dystalnego i kanalika zbiorczego
regulacja przez organizm lub komórkę ilości wody i stężenia rozpuszczonych w niej soli
dyfuzja cząsteczek wody przez błonę półprzepuszczalną
pętla w kształcie litery U, pomiędzy kanalikiem proksymalnym i dystalnym, w której zachodzi resorpcja wody i soli (zagęszczanie moczu)
zwrotne wchłanianie wody i elektrolitów z kanalików nerkowych do osocza krwi
środowisko, w którym stężenie soli jest wyższe niż w środowisku wewnętrznym komórki, co powoduje, że traci ona wodę
środowisko, w którym stężenie soli jest mniejsze niż w środowisku wewnętrznym komórki, co powoduje, że pobiera ona wodę
środowisko, w którym stężenie soli jest takie samo jak we wnętrzu komórki, co powoduje, że nie ma żadnego wpływu na przepływ wody do i z komórki
torebka otaczająca naczynia krwionośne kłębuszka nerkowego; zbudowana z dwóch warstw nabłonka jednowarstwowego, tworzącego dwie blaszki, pomiędzy którym znajduje się jama torebki; do jamy torebki na drodze filtracji przesączane są składniki osocza krwi tworzące filtrat
usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii za pośrednictwem narządów wydalniczych; głównym narządem wydalniczym jest nerka