Główne czynniki rozwoju rybołówstwa

Przyrodnicze:

• długość linii brzegowej,

• rodzaj wybrzeża,

• zasolenie wód,

• temperatura wód,

• przezroczystość wód,

• poziom eutrofizacji wód,

• kierunki ruchu wód.

Pozaprzyrodnicze:

• poziom infrastruktury,

• jakość oraz wielkość floty i sprzętu,

• kwalifikacje kadry,

• poziom znajomości łowisk.

RRERtaKklw4Rp

Fotografia przedstawia port rybacki w Santorini w Grecji. Przy nabrzeżu ustawione są prostopadle kutry rybackie. Dalej widać dwa równoległe do siebie pomosty, gdzie także są ustawione kutry. Przy wyjściu z portu znajduje się falochron zbudowany z kamieni. Za nim widać pełne morze.

Długość linii brzegowej i wielkość wyłącznej strefy ekonomicznej

Do głównych czynników wpływających na rozwój rybołówstwa należą te o charakterze przyrodniczym. Wynikają one między innymi z położenia geograficznego, główne znaczenie ma dostęp do Wszechoceanu. Większość z aktualnie istniejących państw to kraje nadmorskie, jednak długość ich linii brzegowej waha się od kilku kilometrów w Monako do ponad 200 tys. km w Kanadzie.

Indeks dolny Źródło danych: The World Factbook Indeks dolny koniec_{Źródło danych: The World Factbook}

Długość linii brzegowej decyduje między innymi o możliwości dogodnej lokalizacji portów oraz większej ich liczby. Dłuższa linia brzegowa stała się również atutem po uchwaleniu Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza w 1982 r. Zgodnie z ustaleniami, linia brzegowa określana jest jako tzw. linia podstawowalinia podstawowalinia podstawowa, od której mierzona jest szerokość stref wód: wewnętrznych, terytorialnych, archipelagowych oraz wyłącznej strefy ekonomicznej. Na tak wyznaczonych akwenach każde z państw prowadzi indywidualną gospodarkę morską, a większość z nich zastrzega sobie wyłączne prawo do pozyskiwania zasobów żywych i nieożywionych mórz i oceanów.

W szczególnie uprzywilejowanej sytuacji znalazły się państwa wyspiarskie. Mimo niewielkiej powierzchni lądowej możliwość wyznaczenia strefy wód ekonomicznych wokół każdej z wysp w znaczący sposób zwiększyła zasięg terytorium znajdującego się pod kontrolą ekonomiczną danego państwa. Za przykład posłużyć może państwo Tuvalu położone na Pacyfiku. Powierzchnia lądowa tego wyspiarskiego kraju wynosi zaledwie 26 kmIndeks górny 2², ale strefa wód ekonomicznych ma powierzchnię odpowiadającą dwukrotnej wielkości terytorium Polski.

RmXm6EZyseJwP

Na ilustracji znajduje się schemat klasyfikacji obszarów morskich Ekwadoru i Wysp Galapagos. Po prawej stronie schematu widać stały ląd, na nim zaznaczone są granice Ekwadoru. Przy jego wybrzeżu znajdują się oznaczone na niebiesko wody wewnętrzne. Obejmują one przybrzeżne zatoki. Dalej w głąb oceanu są zaznaczone na kolor jasnoniebieski wody terytorialne, a w głębi morza wysunięta wyłączna strefa ekonomiczna. Jej granice niemal stykają się z granicami wyłącznej strefy ekonomicznej Wysp Galapagos. Niedaleko tego archipelagu w zaczynają się wody terytorialne, a pomiędzy poszczególnymi wyspami są wody wewnętrzne. Wyłączna strefa ekonomiczna, podobnie jak w przypadku Ekwadoru, również obejmuje obszar dość daleko odsunięty od wysp.

Właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne wód morskich

Możliwość rozwoju rybołówstwa warunkowana jest także właściwościami wód morskich. Istotną rolę odgrywa tu trofizm, czyli zasobność wody w substancje odżywcze. Dużą zawartość składników określamy mianem żyznej wody. Występowanie takich akwenów uzależnione jest od temperatury, zasolenia oraz przezroczystości wody. Cechy te wykazują duże zróżnicowanie przestrzenne. Widoczny jest między innymi wpływ szerokości geograficznej. Morza tropikalne są na ogół ubogie, natomiast morza zimne cechują się wysoką produkcją biomasy, zależną jednak od pór roku. Żyzność wody w strefie międzyzwrotnikowej zwiększa się tam, gdzie występuje zjawisko upwellinguupwellingupwellingu lub dopływa zimna woda z wyższych szerokości geograficznych.

Zawartość biogenów zależna jest również od głębokości akwenu. Największą zawartością cechują się wody przybrzeżne, natomiast w miarę oddalania się od brzegów ilość organizmów żywych maleje. Z tego względu największe i najlepsze łowiska znajdują się w niewielkiej odległości od wybrzeży. Na stan najlepszych łowisk wpływają coraz częściej kwestie ekologiczne, a szczególnie zanieczyszczenia wody.

Współoddziaływanie czynników przyrodniczych powoduje, że niektóre z części Wszechoceanu cechują się wyjątkowymi warunkami dla rozwoju rybołówstwa. Do najważniejszych łowisk świata należą:

• północno‑zachodnia część Oceanu Spokojnego (morza: Ochockie, Japońskie, Żółte, Południowochińskie) związana z prądami morskimi: Kuro Siwo i Oja Siwo;

• południowo‑wschodnia część Oceanu Spokojnego (wybrzeża: Peru, Chile, Ekwadoru) związana z Prądem Peruwiańskim;

• północna część Oceanu Atlantyckiego (morza: Barentsa, Norweskie, Północne) związana z prądami morskimi: Zatokowym i Grenlandzkim;

• szelfowe wody Pacyfiku i Atlantyku u wybrzeży Kanady i Stanów Zjednoczonych związane z prądami morskimi: Kalifornijskim i Labradorskim;

• szelfowe wody Morza Arabskiego i Zatoki Bengalskiej związane z Prądem Monsunowym;

• wody u wybrzeży Afryki Południowo‑Zachodniej związane z Prądem Benguelskim;

• wody wokół Antarktydy związane z Antarktycznym Prądem Okołobiegunowym.

Wśród poławianych organizmów zdecydowanie największy odsetek stanowią ryby. W miarę obniżania się wydajności różnych łowisk coraz bardziej rozpowszechnioną formą gospodarki morskiej staje się akwakultura, czyli hodowanie różnych organizmów w zbiornikach wodnych (zarówno naturalnych, jak i sztucznych). W odniesieniu do wód słonych używa się terminu marikultura.

Hodowanie w morskiej wodzie różnych gatunków ryb, bezkręgowców i glonów odbywa się niemal wyłącznie w celach konsumpcyjnych. Ta forma gospodarowania najbardziej rozpowszechniona jest na Dalekim Wschodzie, przede wszystkim w Chinach (ok. 70% światowej produkcji), ale także w Japonii, Malezji i Indonezji.

Współcześnie marikultura odbywa się poprzez:

• zapewnienie jak najkorzystniejszych warunków bytowych dla organizmów w określonych częściach akwenów,

• hodowanie organizmów w stawach, basenach lub zanurzonych w wodzie klatkach.

R11TMFIstNIWH

Na fotografii widać akwakulturę w Vestermannie na Wyspach Owczych. Na morzu znajdują się okrągłe, ogrodzone terytoria wodne. W nich hodowane są ryby. Niedaleko zbiorników przepływa statek.

Czynniki ekonomiczne

Dostęp do najlepszych łowisk nie jest wystarczającym czynnikiem rozwoju rybołówstwa. Określa jedynie możliwości, jednak faktyczne wykorzytanie potencjału Wszechoceanu zależy również od czynników ekonomicznych, między innymi:

• zasobów kapitałowych,

• wielkości oraz stanu technicznego floty i sprzętu rybackiego,

• poziomu infrastruktury (magazynów, przetwórni, dystrybutorni),

• kwalifikacji kadr.

Słownik