Renesans jest nazywany epoką odrodzenia nauki i sztuki. Kluczową rolę w rozwoju nowych prądów odegrały Włochy. Wynikało to z dynamicznego rozkwitu włoskich miast, w których pojawili się bogaci mecenasi wspierający artystów. Głównym ośrodkiem sztuki była początkowo Florencja, co wiązało się z działalnością rodu Medyceuszy. W późniejszym czasie rozwinęły się także inne ośrodki kulturalne, m.in. w Wenecji czy Mediolanie. Najważniejszym stał się Rzym, gdzie ogromne środki na rozbudowę miasta zapewniał papież. Dzięki rozkwitowi gospodarczemu mogła się narodzić nowa kultura wraz z nową estetyką. Artyści renesansowi byli twórcami ciekawymi świata, o bardzo szerokich zainteresowaniach. Zajmowali się malarstwem, rzeźbą, architekturą, nierzadko również filozofią czy poezją.

Głównym źródłem inspiracji XVI‑wiecznych mistrzów stała się kultura antyku. Wyrazem fascynacji starożytnością są hasła imitatio antiquorum (naśladowanie starożytnych) oraz ad fontes! (do źródeł). Renesansowi twórcy nawiązywali do dzieł starożytnych oraz powracali do wypracowanych przez nich form. Bardzo chętnie sięgali po kostium antyczny, czerpali z bogactwa mitologicznych motywów, wątków i postaci oraz wzorowali się na starożytnych kanonach piękna, poszukując harmonii, prostoty i równowagi.

Ważnym tematem renesansowej sztuki była natura postrzegana jako doskonały kosmiczny mechanizm. Artyści bardzo wnikliwie ją obserwowali. Aby pogłębić swoją wiedzę o świecie przyrody, studiowali anatomię, mechanikę ruchu, badali proporcje oraz wykonywali rozliczne eksperymenty. Zbierali rośliny, szkicowali zwierzęta, z uwagą oglądali ludzkie ciało, zwracając uwagę na każdy detal. Zgodnie z ideą renesansowego humanizmu za najdoskonalszy twór natury uznawali człowieka. Sztuka renesansu jest wyrazem afirmacji ludzkiego ciała i jego piękna.

Idee humanizmu zainspirowały twórców renesansu do rozwijania świeckich gatunków malarskich. Artyści odrodzenia chętnie tworzyli akty i doskonalili sztukę portretu. Upowszechnili malarstwo rodzajowe i pejzażowe. Przeprowadzali także doświadczenia z tworzywem malarskim – m.in. udoskonalali farby olejne i eksperymentowali z techniką fresku.

Przejawem skupienia na człowieku i jego potrzebach jest również nowa społeczna pozycja twórców. Choć renesans jako ruch artystyczny odznacza się wielką jednolitością, każdy twórca wyrażał w nim własną osobowość w sposób dotąd niespotykany. Dlatego też na historię sztuki tego okresu składają się przede wszystkim dzieje wielkich ówczesnych indywidualności [Michaił Ałpatow, Historia sztuki, t. 3: Renesans i barok, Warszawa 1968, s. 44]. Za największych twórców epoki uznaje się Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Sandro Botticellego oraz Rafaela Santi.

Leonardo da Vinci (1452–1519)

R4Q46hGKecgVb1

Obraz przedstawia szkic portretowy Leonarda da Vinci. Jest to stary człowiek o wydatnym łysym czole, długich włosach po bokach głowy. brodzie, wąsach, krzaczastych brwiach. Ma twarz zmęczoną, pełną zmarszczek.

Czołowy artysta odrodzenia, wszechstronnie utalentowany w wielu dziedzinach. Przyrodnik, inżynier, wynalazca,  konstruktor machin wojennych i fortyfikacji, znawca optyki, mechaniki, geologii, hydrologii, fauny i flory oraz anatomii człowieka, wybitny malarz, rzeźbiarz i muzyk (grał na lutni). Sztuka była według niego źródłem poznania rzeczywistości. Nierzadko bardziej niż samo dzieło interesowały go rozwiązania problemów formalnych. Z tego powodu duża część jego prac pozostała nieukończona.

Michał Anioł (1475–1564)

R3ytvVHtvjkhJ1

Ilustracja przedsatwia portret Michała Anioła. Jest to starszy mężczyzna, ma wysokie pomarszczone czoło, zmęczone oczy o błędnym spojrzeniu, chude, zapadnięte policzki, wąsy oraz brodę. Ma gęste, falujące włosy średniej długości.Wydatny nos, usta podające w dół, wąskie.

Wł. Michelangelo, właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni – włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt. Tworzył pod mecenatemmecenasmecenatem papieży, dla których pracował w Rzymie. Za najdoskonalszą formę sztuki uznawał rzeźbę, zwłaszcza ukazującą ludzkie ciało. Wnikliwie studiował anatomię. Do najbardziej znanych rzeźb artysty należą Pieta watykańska (1497–1500) oraz posąg Dawid (1501–1504). Jego największym dziełem malarskim są natomiast freski w rzymskiej Kaplicy Sykstyńskiej. Przedstawił tam biblijną historię ludzkości, począwszy od stworzenia świata, poprzez grzech pierworodny, aż do potopu (1508–1512).

Rafael Santi (1483–1520)

R8KPMPJsWrChm1

Ilustracja przestawia portret młodego chłopca. Ma on jeszcze dziecinną twarz bez zmarszczek, o barzo ładnej skórze. Bujne włosy do ramion, beret na głowie. Duże oczy, delikatny nos, duże usta.

Właśc. Raffaello Sanzio – wybitny włoski malarz i architekt, nazywany il divino, czyli „boski”. Specjalizował się w malowaniu wizerunków Madonny z Dzieciątkiem. Najbardziej znanym obrazem artysty jest Madonna Sykstyńska (1513–1514). Rafael był też słynnym portrecistą – jego prace zamawiali władcy i dostojnicy kościelni, m.in. papież Leon X. Przez wiele lat Rafael pracował na zamówienie papieża Juliusza II, wykonując serię fresków zdobiących wnętrza sal reprezentacyjnych Watykanu. Najbardziej znanym dziełem z tego okresu jest Szkoła Ateńska – monumentalny fresk przedstawiający spotkanie najwybitniejszych filozofów starożytności.

Sandro Botticelli (1445–1510)

R1Aibbgy03wwX1

Ilustracja predstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Ma on kręcone włosy śreniej długości, duże oczy, wydatny nos, duże usta. Spogląda zaciekawiony w prawą stronę.

Właśc. Alessandro di Mariano Filipepi – renesansowy malarz. Pracował pod opieką wielu mecenasów, w tym na zlecenie papieża Sykstusa IV. Botticelli, w odróżnieniu od innych twórców epoki, nie dbał o idealne odwzorowanie rzeczywistości czy drobiazgowe studiowanie budowy anatomicznej. Często świadomie zniekształcał proporcje, by w bardziej wyrazisty sposób oddać charakter konkretnej postaci. Do najbardziej znanych dzieł artysty należą sceny alegoryczne: Wiosna (1482) oraz Narodziny Wenus (1484–1485).

Słownik