Przeczytaj
Struktura troficzna (pokarmowa) ekosystemu
Każda biocenozabiocenoza – a zatem także każdy ekosystemekosystem – charakteryzuje się właściwą sobie strukturą troficzną, która bywa również określana mianem struktury pokarmowej.
Populacje wchodzące w skład biocenozy tworzą grupy zwane poziomami troficznymi. Wyróżnia się dwa podstawowe poziomy troficzne: producentów i konsumentów.
Przedstawiciele poszczególnych poziomów troficznych tworzą łańcuchy troficzne (łańcuchy pokarmowe)łańcuchy troficzne (łańcuchy pokarmowe), czyli ciągi organizmów zjadających i zjadanych.
Łańcuchy pokarmowe przeplatają się w ekosystemie, tworząc sieci troficzne (pokarmowe)sieci troficzne (pokarmowe).
Więcej na temat sieci troficznych w e‑materiale: Sieci troficzneSieci troficzne.
Producenci
Do poziomu troficznego producentów zalicza się autotrofyautotrofy, czyli organizmy samożywne, które są zdolne do przekształcania związków nieorganicznych w materię organiczną. Stanowią one początek łańcucha troficznego (łańcucha pokarmowego). Do producentów należą rośliny zielone oraz samożywne protisty. Producenci wbudowują wytworzone związki organiczne we własne organizmy, dzięki czemu tworzą biomasębiomasę roślinną.
Konsumenci
Do poziomu troficznego konsumentów należą organizmy, które są heterotrofamiheterotrofami – organizmami cudzożywnymi.
Wyodrębnia się kilka grup konsumentów:
konsumentów I rzędu, do których należą np. roślinożercy;
konsumentów II rzędu, do których zalicza się drapieżników I rzędu, czyli np. mięsożerców żywiących się roślinożercami lub wszystkożerców;
konsumentów III rzędu, do których należą drapieżniki II rzędu, czyli mięsożercy żywiący się drapieżnikami I rzędu.
W niektórych ekosystemach można także wyróżnić konsumentów kolejnych rzędów, co oznacza, że w ekosystemach tych istnieją drapieżniki wyższych rzędów, których pokarmem są drapieżniki niższych rzędów.
Szczególną grupą konsumentów są destruenci (reducenci)destruenci (reducenci).
Destruenci (reducenci)
Destruenci to niezwykle ważna grupa w strukturze troficznej ekosystemu. Organizmy te żywią się martwą materią organiczną, czyli detrytusemdetrytusem, przekształcając związki organiczne w związki nieorganiczne, dzięki czemu możliwy jest powrót niektórych pierwiastków do obiegu materii w ekosystemie. Destruenci stanowią ogniwo umożliwiające zamknięcie tego obiegu, a zarazem – końcowe ogniwo łańcucha pokarmowego.
Struktura przestrzenna ekosystemu
Każdy ekosystem ma nie tylko właściwą sobie strukturę troficzną, ale także strukturę przestrzenną. Struktura przestrzenna ekosystemu to sposób rozmieszczenia organizmów w ekosystemie. Struktura ta jest zależna od danego typu biocenozy oraz środowiskowej części ekosystemu, czyli biotopubiotopu. Na strukturę ekosystemu wpływają zatem z jednej strony czynniki fizykochemiczne, takie jak skały, gleba, woda, energia słoneczna, powietrze oraz związki mineralne, a z drugiej – kształtuje się ona z udziałem roślin, zwierząt, grzybów i mikroorganizmów wzajemnie powiązanych różnorodnymi zależnościami, w tym troficznymi.
Należy pamiętać, że ekosystem zawsze dąży do stanu równowagi, czyli względnie stałego składu gatunkowego, przy czym im bardziej skomplikowana sieć pokarmowa, tym stabilniejszy będzie ekosystem, bo wahania liczebności jednego z gatunków, nie wpłyną na kondycję innych organizmów, zdolnych do znalezienia innych źródeł pokarmu.
Struktura przestrzenna ekosystemu lądowego na przykładzie ekosystemu leśnego
Struktura przestrzenna ekosystemu leśnego, jak struktura przestrzenna każdego ekosystemu, kształtuje się w wyniku wzajemnego oddziaływania biocenozy i biotopubiotopu. Gatunki roślin lasu, ich zagęszczenie i rozmieszczenie, zależą od właściwości siedliska (m.in. klimatu, rzeźby terenu, profilu glebowego) i są efektem międzygatunkowej konkurencji o jego zasoby (np. o sole mineralne czy energię słoneczną). Struktura przestrzenna ekosystemu leśnego jest także tworzona przy udziale zwierząt, grzybów i mikroorganizmów. Struktura ta ma charakter warstwowy. Wynika to – podobnie jak w wielu innych rodzajach ekosystemów – przede wszystkim ze zróżnicowania warunków oświetlenia, które powodują, że największa liczba producentów jest skoncentrowana w górnych warstwach ekosystemu – najbardziej nasłonecznionych (gdyż dostęp do energii słonecznej gwarantuje producentom możliwość przekształcania związków nieorganicznych w materię organiczną), a z kolei destruenci zasiedlają dolne warstwy (gdyż tam opada martwa materia organiczna – detrytus). Rozmieszczenie konsumentów zależy od ich specyficznych wymagań pokarmowych i tolerancji w stosunku do różnego rodzaju czynników biotopowych oraz biocenotycznych.
Struktura przestrzenna ekosystemu wodnego na przykładzie ekosystemu oceanu
Ekosystemy wodne – oceany, morza, jeziora, rzeki itp. – to ekosystemy, których biotop stanowi środowisko wodne.
W ekosystemach wodnych występuje strefowość: zarówno pozioma – od brzegu do środka zbiornika wodnego, jak i pionowa – od powierzchni do dna. Główny wpływ na strefowość pionową ma światło, które dociera z różnym natężeniem do poszczególnych stref.
Podobnie jak w przypadku ekosystemów leśnych, w ekosystemach wodnych organizmy będące producentami są zazwyczaj rozmieszczone w górnych strefach ekosystemu, ponieważ tam mają większy dostęp do energii świetlnej, której potrzebują do przeprowadzania fotosyntezy. Analogicznie do dolnych warstw ekosystemu leśnego w dolnych strefach ekosystemu wodnego występują destruenci żywiący się martwą materią organiczną.
Słownik
(gr. autós – sam; trophikós – odżywczy) organizmy zdolne do samodzielnej syntezy ze związków nieorganicznych (prostych) złożonych związków organicznych; autotrofy nazywane są również organizmami samożywnymi
(gr. bios – życie; koinós – wspólny) zespół populacji danego środowiska powiązanych ze sobą czynnikami ekologicznymi; biocenoza wraz ze środowiskiem nieożywionym (biotopem) tworzą ekosystem
żywa masa wszystkich organizmów w danym siedlisku
środowisko życia biocenozy (organizmów), środowiskowa część ekosystemu
(łac. destruo – niszczę) organizmy, które żywią się szczątkami organicznymi lub odchodami; powodują rozkład złożonych związków organicznych do prostszych oraz ich mineralizację, co umożliwia obieg pierwiastków w przyrodzie; ogniwo umożlwiające zamkniecie obiegu materii w ekosystemie
(łac. detritus – rozdrobniony) martwa materia organiczna tworzona przez szczątki roślin (powalone pnie drzew, opadłe gałęzie, suche liście) oraz zwierząt (padlina, odchody), gromadzące się na powierzchni gleby i dnie zbiorników wodnych
(gr. oíkos – mieszkanie; sýstēma – zestawienie) ograniczona przestrzeń, zajmowana przez zespół organizmów związanych z danym środowiskiem nieożywionym; między organizmami tworzącymi ekosystem istnieją wzajemne powiązania
ogół gatunków zwierząt charakterystycznych dla obszaru, środowiska lub okresu geologicznego
ogół gatunków roślin charakterystycznych dla danego terenu, środowiska lub okresu geologicznego
(gr. héteros – różny; trophikós – odżywczy) organizmy cudzożywne, żywiące się związkami organicznymi pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego
zjawisko łamania się fal na płytkiej wodzie przybrzeżnej, zachodzi w morzu lub jeziorze
uporządkowany ciąg organizmów, w którym jeden organizm jest pokarmowo zależny od innego
wszystkie zwierzęta występujące w jeziorach, morzach i oceanach zdolne do ruchu wbrew prądom wodnym
ogół najczęściej drobnych organizmów wodnych, unoszących się biernie z falami i prądami w toni (prześwietlonej strefie) oceanów, mórz i wód słodkich
przypływy i odpływy – regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie wywołane oddziaływaniem grawitacyjnym Ziemi z Księżycem i Słońcem
wahadłowy ruch wody od brzegu i do brzegu, wywołany załamaniem się fal; uderzanie fal o brzeg zbiornika wodnego
tworzona przez krzyżujące się łańcuchy pokarmowe sieć zależności pokarmowych, umożliwiających obieg materii i przepływ energii w ekosystemie