Złożem mineralnym nazywamy naturalne, nieantropogeniczne nagromadzenie kopalin w obrębie górnych warstw skorupy ziemskiej. Powstaje ono w wyniku wielu różnych procesów geologicznych, co wpływa na jego klasyfikację genetyczną. Złoże cechuje się koncentracją, warunkami geologicznymi, ekonomicznymi i prawnymi, tak aby jego eksploatacja była opłacalna. Po wydobyciu ze złoża poszukiwanego pierwiastka lub minerału zaczyna być on określany jako surowiec mineralny.

Nagromadzenia minerałów, których wydobywanie nie jest uzasadnione ekonomicznie, to zasoby mineralne.

• Energetyczne - ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, torf, gaz ziemny, rudyrudarudy uranu. Grupa ta obejmuje surowce wykorzystywane w elektrowniach, jak i w gospodarstwach domowych oraz pojazdach. Ilość złóż, w których występują te surowce, może się zmieniać: zmniejszać gdy się wyczerpują lub zwiększać, gdy odkrywa się nowe lub pojawiają się nieznane wcześniej technologie pozyskiwania np. gaz czerpany z łupków.

• Metaliczne (kruszce i rudyrudarudy metali) - hematyt, magnetyt, miedź, aluminium, mangan, nikiel, chrom, cynk i ołów, złoto, srebro, platyna, pallad. W tej grupie obecne są zarówno rudy, jak i pierwiastki rodzime wykorzystywane w budownictwie, przemyśle i elektronice. Metale szlachetne wykorzystywane są do produkcji biżuterii.

• Budowlane (skalne) - kruszywa naturalne: żwiry, piaski; kruszywa sztuczne: bazalt, melafir, wapień, marmur, kamień ciosowy (granit, piaskowiec), kamień ozdobny (marmur, granit, piaskowiec), materiały wiążące (gips, anhydryt, wapienie i margle).

• Chemiczne - sól, fosforyty, siarka rodzima, saletra.

• Złoża kamieni szlachetnych i półszlachetnych - diamenty, beryl, granat, turmalin, turkus, agat, kryształ górski, itp. W tej grupie złoża zazwyczaj związane są z bardzo starymi skałami, z prekambru lub początków fanerozoiku. Surowce pozyskuje się bezpośrednio w nich lub w okalających je aluwiachaluwiumaluwiach i deluwiachdeluwiumdeluwiach.

• Złoża wód mineralnych - szczawy, solanki, wody radoczynne. Zazwyczaj są to złoża odnawialne przy racjonalnej eksploatacji (nie dotyczy wód reliktowych).

Złoża endogeniczne

• Magmowe – powstają, gdy magma lub lawa ulega krystalizacji w czasu stygnięcia. Typowe kopaliny: platyna, diamenty, rudy chromu, niklu i żelaza, a także wolfram, miedź, fluoryt.

• Metamorficzne – są efektem działania procesów metamorficznych. Typowe kopaliny: grafit, azbest, koks naturalny, magnetyt, surowce skalne.

Złoża egzogeniczne

• Wietrzeniowe – powstają, gdy w efekcie długotrwałego wietrzenia usunięciu ze złoża ulega skała płonna, co zwiększa procentowy udział kopaliny. Typowe kopaliny: boksyty, kaolin, siarka.

• Osadowe właściwe – powstają w wyniku sedentacjisedentacjasedentacji, działania organizmów żywych lub poprzez zagęszczanie roztworów. Typowe kopaliny: węgiel, gaz ziemny, ropa naftowa, sól kamienna, sole potasowe, gips, anhydryt, rudy żelaza, fosforyty, inne drobne skały osadowe, iły.

• Osadowe mechaniczne – są efektem sedymentacji w środowisku wodnym, zazwyczaj fluwialnym. Typowe kopaliny: diamenty, złoto rodzime, kasyteryt, korund, piaski, żwiry.

Te same kopaliny mogą występować w różnych typach złóż. Przykładem są diamenty, które wydobywa się zarówno z aluwiów, jak i twardych, magmowych skał kimberlitowych.

• Pokładowe. Typowe kopaliny: węgiel kamienny, osadowe rudy miedzi.

• Wysady i diapiry. Typowe kopaliny: sól kamienna i gips.

• Żyły. Typowe kopaliny: złoto, kwarc.

• Gniazda. Typowe kopaliny: turmaliny.

• Soczewki. Typowe kopaliny: miedź.

• Konkrecje. Typowe kopaliny: krzemienie, fosforyty.

Słownik