NAFTA (North American Free Trade Agreement) – układ o ustanowieniu Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu był pierwszym tego typu porozumieniem w Ameryce Północnej i w czasie swojego obowiązywania ustanawiał największą na świecie strefę wolnego handlu, obejmującą Kanadę, Stany Zjednoczone oraz Meksyk.

RLC0wFTkXG56F

Mapa świata. Na zielono zaznaczono następujące państwa: Stany Zjednoczone Ameryki, Meksyk i Kanadę.

Utworzenie strefy zaproponowano w 1992 r. Od samego początku propozycja ta uważana była za dość kontrowersyjną. Krytycy wieszczyli amerykańskiej gospodarce utratę znacznej liczby miejsc pracy w związku z przenoszeniem produkcji do Meksyku, gdzie łatwiej było o tanią siłę roboczą. Zwolennicy utworzenia strefy wolnego handlu uważali, że dzięki jej powstaniu uda się obniżyć koszty produkcji dóbr, a w efekcie osiągnąć dzięki temu przyspieszenie wzrostu gospodarczegowzrost gospodarczywzrostu gospodarczego. Kwestia utworzenia, a później renegocjacji NAFTA rozgrzewała od początku lat 90. XX w. amerykańskich wyborców i była jedną z najistotniejszych spraw dyskutowanych podczas kolejnych kampanii prezydenckich w Stanach Zjednoczonych aż do 2020 r., kiedy prezydentowi Donaldowi Trumpowi udało się ostatecznie, zgodnie z zapowiedzią złożoną w czasie wyborów na Prezydenta USA, doprowadzić do rozwiązania tego porozumienia.

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu to niezwykle rozbudowane i skomplikowane porozumienie, którego założenia są jednak dość proste. Przed utworzeniem NAFTA dobra, jakimi handlowały ze sobą Kanada, Stany Zjednoczone i Meksyk były w każdym z tych państw obłożone różnorodnymi opłatami celnymi, których celem było podniesienie ich ceny na rynku krajowym każdego z tych państw. Miało to chronić rodzimych producentów, którym łatwiej było konkurować swoimi wyrobami, kiedy te sprowadzane zza granicy były droższe. W efekcie jednak konsumenci płacili wyższe ceny lub zmuszeni byli decydować się na dobra wytwarzane przez rodzimych producentów, którzy ze względu na przewagę cenową nie zawsze musieli tak bardzo dbać o jakość swoich produktów. Celny protekcjonizmprotekcjonizmprotekcjonizm nie był również korzystny z punktu widzenia efektywności produkcji – w sytuacji całkowicie wolnego handlu przewagę zyskują producenci, którzy potrafią oferowane dobra wytwarzać najmniejszym kosztem, a tym samym oferować je po najniższej cenie. CłacłoCła prowadzą do wypaczenia tej sytuacji, sztucznie podnosząc ceny dóbr importowanych, i czyniąc je droższymi od tych produkowanych w kraju, nawet jeśli krajowa produkcja jest w rzeczywistości droższa.

R1VvbhjCVYIWy

Na ilustracji znajdują się flagi trzech państw. Po lewej flaga Stanów Zjednoczonych Ameryki: poziome biało-czerwone pasy z niebieskim tłem w lewym rogu, na którym są białe gwiazdki. Na środku znajduje się flaga Meksyku: trzy pionowe pasy: zielony, biały i czerwony. Na środku białego pasa jest wizerunek orła, który stoi na kaktusie i trzyma w dziobie węża. Po prawej stronie ilustracji znajduje się flaga Kanady: trzy pionowe pasy: czerwony, biały i czerwony. Na środku białego pasa jest czerwony liść klonu.

Na mocy układu ustanawiającego Północnoamerykańską Strefę Wolnego Handlu ustalono, że cła takie w handlu wzajemnym będą stopniowo znoszone aż do całkowitej ich eliminacji. Już od początku obowiązywania umowy w 1994 r. cła w handlu pomiędzy Kanadą, Stanami Zjednoczonymi i Meksykiem zostały mocno obniżone, a do 2008 r. zniesiono je zupełnie, co przyczyniło się do wzrostu wymiany handlowej między tymi państwami, a przede wszystkim do znacznego obniżenia cen dóbr importowanych dla konsumentów.

Ocena funkcjonowania NAFTA jest jednak bardziej złożona. Po pierwsze, trudno jednoznacznie oszacować wpływ strefy na gospodarki państw członkowskich, ponieważ w czasie jego obowiązywania oddziaływał na nie również szereg innych czynników nie powiązanych z zawartym porozumieniem. Z całą pewnością można jednak stwierdzić, że od czasu utworzenia NAFTA handel między państwami Ameryki Północnej wzrósł trzykrotnie, co wydaje się zjawiskiem pozytywnym. Jednocześnie znacznie wzrósł deficyt handlu zagranicznegodeficyt handlu zagranicznegodeficyt handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych i Kanady w handlu z Meksykiem, który okazał się zdolny produkować najniższym kosztem dzięki taniej, w porównaniu do swoich partnerów, sile roboczej. Amerykanie powątpiewali również w rzeczywiste korzyści płynące z porozumienia dla ich gospodarki, ponieważ handel z Kanadą i Meksykiem jest, w porównaniu do innych partnerów handlowych Stanów Zjednoczonych, stosunkowo niewielki, a jednocześnie przenoszenie produkcji do Meksyku pozbawiało możliwości zarobkowania coraz większe rzesze amerykańskich obywateli. Z drugiej strony trudno ocenić, czy tylko NAFTA była temu winna – postępujący proces globalizacji gospodarkiglobalizacja gospodarkiglobalizacji gospodarki i automatyzacja produkcjiautomatyzacja produkcjiautomatyzacja produkcji prowadziły do przenoszenia produkcji również do państw niezwiązanych z tą organizacją, z którymi Stanów Zjednoczonych nie łączyły żadne umowy handlowe, np. do Chin.

Słownik