R1bBdp4akiofH

Zdjęcie przedstawia uśmiechniętą dziewczynkę. Dziewczynka siedzi przy szkolnej ławce i trzyma w ręku długopis. Za nią przy ławkach siedzą inne dzieci, które piszą na kartkach.

R1Wwn9VFNHiSl

Ilustracja przedstawia kwadrat. Jest przecięty na pół linią od lewego dolnego rogu do prawego górnego rogu. Na obu końcach linii napisane jest 45 stopni, a na linii znajduje się napis a pierwiastek z dwóch. Dolna ściana kwadratu jest opisana literą a, tak samo jak prawa ściana kwadratu. W prawym dolnym rogu kwadratu jest zaznaczony kąt prosty.

Jeżeli jakaś osoba nie posiada co najmniej jednej cechy będącej treścią nazwy „uczeń”, to nie jest uczniem. Podobnie jeśli jakaś figura nie posiada którejś z  wymienionych elementów treści nazwy kwadrat, nie jest kwadratem.

Zazwyczaj spośród zespołu wszystkich cech wybiera się tzw. zespół cech konstytutywnych, czyli takich, które wystarczają, żeby wyodrębnić dany zbiór osób lub rzeczy spośród wszystkich innych. W przypadku kwadratu najczęściej jako konstytutywne podaje się cechy od 1 do 4, gdyż są wystarczające, żeby wyodrębnić kwadrat spośród wszystkich innych figur. Wszystkie pozostałe cechy charakterystyczne określa się wtedy mianem konsekutywnych, to znaczy wtórnych. Często zbiory cech konstytutywnych można zestawiać względnie dowolnie, toteż w efekcie zmienia się również zbiór cech konsekutywnych.

Używa się też w logice pojęcia cechy przygodnej (zwanej także akcydentalną) – jest to cecha, którą dany przedmiot posiada, a której posiadanie jest całkowicie bez znaczenia dla jego przynależności do klasy oznaczanej przez nazwę. Konkretny uczeń może być płci żeńskiej, narodowości polskiej i posiadać włosy kasztanowe, ale są to wszystko cechy przygodne, to znaczy niemające żadnego związku z jego przynależnością do klasy uczniów. Podobnie dany kwadrat może być przedstawiony jako zielony i o bokach długości cztery centymetry, ale to także są jego cechy przygodne.

Rozważmy teraz zakres nazwy. Przez zakres nazwy rozumiemy zbiór wszystkich oznaczanych przez nią osób, rzeczy bądź ich właściwości w przypadku nazw abstrakcyjnych. W logice rzecz oznaczaną przez daną nazwę przyjęło się określać mianem desygnatu nazwydesygnat nazwydesygnatu nazwy.

Wyróżniamy więc trzy rodzaje nazw ze względu na ich zakres:

• nazwy ogólne, tj. posiadające więcej niż jeden desygnat (uczeń, filozof, kosmonauta, gwiazda);

• nazwy jednostkowe, tj. oznaczające jeden desygnat (pierwszy Polak w kosmosie, najlepszy uczeń w klasie, najwyższy budynek w Warszawie);

• nazwy puste (pierwszy Polak na Marsie, zielony łabędź).

Należy przy tym pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze, że nazwa zbioru może mieć charakter jednostkowy – nazywamy takie nazwy zbiorowymi. „Klasa 1a” to nazwa jednostkowa oznaczająca klasę, jednak „uczeń klasy 1a” to już nazwa ogólna. Po drugie, że niektóre słowa używane w zdaniu, które wyglądają jak nazwy, nie są nazwami, lecz narzędziami do tworzenia nazw – nazywamy je funktorami nazwotwórczymifunktor nazwotwórczyfunktorami nazwotwórczymi. Zaliczamy do nich słowa takie jak „syn” czy „mąż”. Każde z tych słów odnosi się do czegoś lub kogoś spoza niego, z czym dopiero tworzy pełną nazwę – „syn Jana Kowalskiego”, „mąż Marii Kowalskiej”.

Pozostaje nam tu jeszcze rozważyć ostrość nazwy. Są nazwy, których treść pozwala bardzo wyraźnie wytyczyć ich zakres, to znaczy wyraźnie wskazać zbiór ich desygnatów, jak wspomniany tu już „uczeń”, czy „kwadrat”. Jednak na przykład nazwa „łobuz” w zdaniu „Ten uczeń jest łobuzem” jest przykładem typowej nazwy nieostrej. Klasycznymi przykładami nazw nieostrych są potok lub łysina. Kiedy kończy się potok, a zaczyna rzeka? Kiedy przerzedzone włosy należy zacząć nazywać łysiną?

W przypadku nazw nieostrych istnieje klasa przedmiotów na pograniczu tego, co się do danego zbioru zalicza, i tego, co się doń nie zalicza. Uczeń, który się permanentnie spóźnia i nie przeprasza za to nauczyciela, jest już łobuzem, dla innych jest to jednak zdecydowanie za mało, by zaliczyć osobę do klasy łobuzów.

W świecie istnieją strumienie, łysiny i stany rzeczy oraz osób, których granice są trudne do wytyczenia. Z jednej strony w codziennej komunikacji powinniśmy starać się odróżniać nazwy ostre od nieostrych, powinniśmy też, chociażby na potrzeby doraźnej dyskusji, doprecyzowywać, to znaczy wyostrzać znaczenie nazw. I tak na przykład można wyostrzyć znaczenie nazwy „zatajenie”, tak żeby usprawnić naszą codzienną komunikację. Z drugiej strony trzeba pogodzić się z tym, że pewne rzeczy muszą pozostać nieostre – taka już ich natura. Arystoteles zajął w tej sprawie bardzo interesujące stanowisko:

Zdanie to pojawia się na samym początku jednego z najważniejszych dzieł z zakresu etyki. Jego autor, Arystoteles, chce nam tu uzmysłowić, że w dyscyplinie, którą się w tym tekście zajmuje, nie można żądać całkowitej ścisłości, przede wszystkim dlatego właśnie, że terminy, jakimi się w niej operuje, nie mogą być ostre tak, jak pojęcia matematyczne. Na tej podstawie możemy sformułować kolejną zasadę niniejszego opracowania.

RleYzCJ4lcRFM

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna stoi przy stole i trzyma księgę oraz kilka kartek. Mężczyzna ma na czole poziome zmarszczki, posiada brodę oraz wąsy.

Rodzaje nazw

Przykłady nazw i ich przyporządkowanie

Słownik