-600 Alchemia Pierwsze rozważania na temat kwasów i zasad prowadzili alchemicy. Jak podają źródła, początki alchemii sięgają starożytnej Grecji, a rozwinęli ją Arabowie w VI–XI w. Zgodnie z wiedzą alchemików, kwasy miały mieć smak kwaśny. Ponadto sądzili, że kwasy zmieniają barwę lakmusu i mają zdolność do roztwarzania metali. Z czasem, za sprawą rozwoju metod wyodrębniania i oczyszczania substancji alchemicy, otrzymywali kwasy mineralne (np. siarkowy, azotowy, chlorowodorowy) czy wodę królewską., 1778 Teoria Lavoisiera Historycznie najstarszą teorię podał A.L. Lavoisier, który błędnie uważał, że właściwości kwasów wynikają z obecności tlenu w ich cząsteczkach. Stąd dawniej polska nazwa tlenu brzmiała „kwasoród”., 1814 Wodorowa teoria kwasów Według wodorowej teorii kwasów, sformułowanej przez H.B. Davy’ego, wodór jest zasadniczym składnikiem kwasów., 1833 Uściślenie teorii wodorowej Teorię wodorową uściślił J. Liebig, który wskazał, że o charakterze kwasowym decyduje tylko obecność takiego atomu wodoru, który może być podstawiony przez atom metalu., 1833 - 1838 Kilka atomów wodoru Th. Graham (1833) i Liebig (1838) wykazali, że takich atomów wodoru może być w cząsteczce kilka., 1877 Teoria kwasów i zasad Arrheniusa Istotny postęp wprowadziła teoria dysocjacji elektrolitycznej S.A. Arrheniusa., 1914 Teoria rozpuszczalnikowa Ponieważ jony ${\mathrm{H}}_3{\mathrm{O}}^{+}$ i ${\mathrm{OH}}^{-}$ można traktować jako składniki wody występujące w reakcji $2 {\mathrm{H}}_2\mathrm{O}\rightleftarrows {\mathrm{H}}_3{\mathrm{O}}^{+}+{\mathrm{OH}}^{-}$, więc uogólnieniem tej teorii, zwanej teorią jonową, jest teoria rozpuszczalnikowa Edwarda C. Franklina, dotycząca innych niewodnych rozpuszczalników (np. w ciekłego amoniaku). Analogiczną reakcją jest: $2 {\mathrm{NH}}_3\rightleftarrows {{\mathrm{NH}}_4}^{+}+{{\mathrm{NH}}_2}^{-}$, a więc kwasami są substancje zawierające jon ${{\mathrm{NH}}_4}^{+}$, a zasadami mające jon ${{\mathrm{NH}}_2}^{-}$., 1923 Teoria protolityczna W teorii protolitycznej, opracowanej przez J.N. Brønsteda i Th.M. Lowry’ego, kwasami są substancje, jony lub cząsteczki, które są donorami protonów (oddają jon wodoru), a zasadami — substancje, które są akceptorami protonów (przyłączają jon wodoru); w wyniku reakcji protolitycznej powstaje inny kwas i inna zasada., 1926 Teoria elektronowa W reakcjach przedstawionych przez Franklina woda może być zarówno kwasem, jak i zasadą — ma charakter amfoteryczny. Ponieważ w tych reakcjach następuje tworzenie wiązania koordynacyjnego, G.N. Lewis zaproponował teorię elektronową, uwzględniającą również inne reakcje podobnie przebiegające. Kwasami wg teorii Lewisa są jony lub cząsteczki mające niedobór elektronów, które mogą reagować z jonami lub cząsteczkami mającymi wolne pary elektronów; kwasy są więc akceptorami elektronów, a zasady — donorami elektronów., 1939 Teoria Usanowicza W 1939 r. Michaił Iljicz Usanowicz sformułował uogólnioną teorię kwasów i zasad. Zgodnie z jej postulatami kwasem nazwano cząsteczkę zdolną do odszczepiania kationów (w tym protonu) lub przyłączania anionów (w tym elektronów). Natomiast zasadą nazwano cząsteczkę zdolną do przyłączania protonów i innych kationów lub oddawania elektronów i innych anionów. Dodatkowo teoria ta zakładała włączenie do oddziaływań kwasowo-zasadowych reakcji utleniania i redukcji., 1963 Teoria twardych i miękkich kwasów Wzajemną reaktywność kwasów i zasad Lewisa objaśnia teoria twardych i miękkich kwasów, opracowana przez R.G. Pearsona. Akceptory protonów, odznaczające się małą polaryzowalnością, a więc małą zdolnością do deformacji powłok elektronowych pod wpływem pola elektrycznego partnera reakcji, zalicza się do kwasów twardych (np. ${\mathrm{H}}^{+}$, ${\mathrm{Mg}}^{2+}$, ${\mathrm{CO}}_2$), a akceptory wykazujące dużą polaryzowalność — do kwasów miękkich (np. ${\mathrm{Ag}}^{+}$, ${\mathrm{I}}_2$). Zasadami twardymi są donory elektronów o małej polaryzowalności (np. ${\mathrm{OH}}^{-}$, ${\mathrm{F}}^{-}$, ${\mathrm{NH}}_3$), miękkimi zaś — donory o dużej polaryzowalności (np. ${\mathrm{S}}^{2-}$, ${\mathrm{CN}}^{-}$, $\mathrm{CO}$). Kwasy twarde reagują przede wszystkim z zasadami twardymi, a kwasy miękkie z miękkimi zasadami. Teoria ta wyjaśnia zachodzenie wielu reakcji związków organicznych i nieorganicznych.