Przeczytaj
Mangan
Mangan jest przedstawicielem pierwiastków bloku d układu okresowego. To metal o srebrzystoszarej barwie. Charakteryzuje się dużą twardością i kruchością. Jest dość reaktywny chemicznie. Posiada 15 izotopów, których liczby masowe przyjmują wartości od 49 do 62. W przyrodzie występuje w postaci tylko jednego izotopu - izotopu .
Występowanie manganu
Naturalnie mangan nie występuje w stanie wolnym, ale w postaci różnych związków. Jego zawartość w skorupie ziemskiej wynosi 0,095 %, przez co zajmuje dwunaste miejsce wśród pierwiastków, a drugie (po żelazie) wśród metali ciężkichmetali ciężkich pod względem rozpowszechnienia.
Rudy manganu są wykorzystywane głównie to otrzymywania stopustopu z żelazem (tzw. żelazomangan).
Mangan - składnik skał i minerałów
W przyrodzie mangan nie występuje w stanie metalicznym, ale jest składnikiem skał i minerałów. Głównymi minerałami manganu są:
piroluzyt (braunsztyn);
hausmanit;
manganit;
braunit;
szpat manganowy (rodochrozyt);
rodonit.
Umbra to pigment zawierający tlenek żelaza(III) i manganu(IV). Jego nazwa pochodzi o regionu we Włoszech - Umbri.
Piroluzyt
Piroluzyt to minerał, składający się z tlenku manganu(IV) - . Zawiera około 60‑63 % manganu. Jest głównym składnikiem braunsztynu - rudy manganu.
Występowanie złóż: Rosja (Ural), Indie, Południowa Afryka, Ukraina, Brazylia. W Polsce występuje na Dolnym i Górnym Śląsku.
Hausmanit
Minerał, który składa się z dwóch tlenków manganu na II i III stopniu utlenienia ( oraz ), posiada następujący wzór: lub w sposób uproszczony: .
Występowanie złóż: Rosja, RPA, Szwecja, Bułgaria, Niemcy, Brazylia. Z kolei w Polsce występuje na Dolnym Śląsku.
Manganit
Manganit to tlenowodorotlenek manganu , czasami przedstawiany również w formie wzoru ·.
Występowanie złóż: Niemcy, Ukraina, Wielka Brytania, Szwecja, Włochy, Kanada, Chiny, Indie. W Polsce: Tarnowskie Góry i Dolny Śląsk oraz Tatry.
Braunit
Minerał jest złożonym krzemianem tlenku manganu(III), a jego wzór chemiczny jest dość skomplikowany i przedstawia się. następująco: 3 lub lub . Składa się głównie z tlenku manganu(III) oraz w mniejszych ilościach z tlenku krzemu(IV) i tlenku manganu(II).
Występowanie złóż: Kazachstan, Rosja (Ural), Indie, Brazylia, RPA, USA (Teksas), Szwecja, Niemcy. W Polsce w okolicach Wałbrzycha.
Szpat manganowy (rodochrozyt)
Minerał składający się z węglanu manganu(II) - .
Występowanie złóż: USA (Kolorado), Argentyna, Niemcy, Austria, Peru, Meksyk, Rumunia. W Polsce w okolicach Wałbrzycha i Tarnowskich Gór.
Rodonit
Minerał jest krzemianem manganu i wapnia. Jego wzór chemiczny przedstawia się następująco: . Może zawierać domieszki żelaza, potasu oraz magnezu. Posiada do 42% manganu.
Występowanie złóż: Rosja, Ukraina, Australia, Japonia, Meksyk, Szwecja, Tanzania, USA, Włochy.
Mangan w organizmach żywych
Mangan występuje również w minimalnych ilościach w organizmach żywych, gdyż bierze udział w procesach biochemicznych.
Słownik
mieszanina substancji, składająca się z dwóch lub więcej pierwiastków chemicznych, z których jeden występuje w przeważającej ilości i jest metalem
termin przyjęty umownie na określenie pierwiastków metalicznych, których gęstość jest większa niż 4,5 , np. srebro, iryd.
związek lub pierwiastek chemiczny, powstały wskutek procesów geologicznych
Bibliografia
Bielański A., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2002.
Bárta M., Pierwiastki chemiczne wokół nas, Warszawa 2013.
Lautenschläger K. H., Schröter W., Wanninger A., Nowoczesne Kompendium Chemii, Warszawa 2007.
Litwin M., Styka – Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 1. Chemia ogólna i nieorganiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa 2018.
Pazdro K. M., Chemia, Pierwiastki i związki nieorganiczne, Warszawa 2012.
Trzebiatowski W., Chemia Nieorganiczna, Warszawa 1969.